مطالعه تطبیقی قاعده رتبه اندازه و مدل دیفرانسیل شهری در نظام سلسله‌مراتبی شهری استان همدان با تأکید بر نقش شهرهای کوچک
محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای
سید محمد رضا خسروی
1
(Ph.D. Candidate, Geography and Urban Planning Department, Malayer Branch, Islamic Azad University, Malayer, Iran)
مجید شمس
2
(استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران)
کیانوش ذاکرحقیقی
3
(دانشیار گروه شهرسازی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران)
کلید واژه: استان همدان, سلسله مراتب شهری, توزیع فضایی جمعیت, قاعده رتبه اندازه, دیفرانسیل شهری,
چکیده مقاله :
امروزه رشد شتابان شهرنشینی، توزیع فضایی جمعیت را در پهنه سرزمین نامتوازن نموده است. تمرکز امکانات و خدمات در کلانشهرها و عدم رشد متوازن شهرهای متوسط و کوچک باعث نابرابری جمعیتی در پهنه سرزمین و اختلاف سطح طبقاتی در جوامع شده است. همچنین به نظر می‌رسد توزیع جمعیت در شهرها بر پایه قاعده رتبه اندازه، از خط نرمال فاصله معناداری داشته و بر مدل دیفرانسیل شهری مطابقت ندارد. این پژوهش به دنبال تطبیق مدل دیفرانسیل شهری و قاعده رتبه اندازه در شبکه شهری استان همدان با هدف ارائه راهکارهایی جهت ایجاد نظام سلسله مراتبی متوازن با تأکید بر شهرهای کوچکی است که به تازگی نقش شهر به آنها داده شده است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و ماهیتی توصیفی تحلیلی بوده که از شاخص چهار شهر مهتا و فرآیند بلوغ شبکه شهری گی یر در فرآیند تحلیل بهره برده است و مطالعات برپایه اطلاعات 6 دوره سرشماری عمومی نفوس و مسکن منتهی به سال 1390 و 30 شهر استان همدان انجام شده است. نتایج حاکی از ضعف شهرهای کوچک، میانی و فاصله زیاد نخست شهر با خط نرمال در قاعده رتبه اندازه است همچنین نقاط شهری در مراحل ابتدایی رشد شهرهای میانی متوقف شده‌اند به گونه‌ای که ضعف شهرهای میانی چه از نظر تعداد چه از نظر جمعیت باعث کثرت شهرهای کوچک شده است. از طرفی بررسی جمعیت پذیری شهرهای استان و فراوانی آنها طی 50 سال اخیر نشان می‌دهد تبدیل روستاها به شهرهای کوچک در استان همدان سیاستی ناکارآمد بوده است زیرا طبق مدل دیفرانسیل شهری ابتدا باید به تقویت شهرهای میانی پرداخته شود سپس سیاست‌های توسعه شهرهای کوچک در دستور کار قرار گیرند.
The rapid growth of urbanization, the spatial distribution of the population in the area has been uneven. Focus facilities and services in metropolitan areas and the lack of balanced growth in the medium and small can lead to inequality of population in the area and class level difference in communities. It also appears to rule out the distribution of population in cities, based on rank-size had significant from the normal urban differential does not match the model. This study sought to implement the model of urban differential and rank-size rule in the province's urban network. Aims to provide guidelines for the creation of a balanced hierarchical system with an emphasis on small towns that recently the city has been given to them. The study is applied and descriptive and analytical nature. Using Mehta four cities index and city evolution index network process benefited during the analysis and studies of population and housing census information 6 times leading up to 1390 and 30 city in Hamadan province. The results showed the weakness of small towns, middle and long distance rank-size rule is the first city in the normal line. Medium-sized cities have stopped growing urban areas in the early stages the weakness of central cities in terms of both population is the multiplicity of small towns. Population survey of cities and a lot of them over the last 50 years indicates a policy has been ineffective villages to small towns in the province. Because the model of urban differential must be addressed to strengthen central cities and small towns development policies are on the agenda.
_||_