نقش گردشگری در توسعۀ پایدار اجتماعی مناطق کویری و بیابانی مورد پژوهی: استان کرمان
محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ایعباس علی پور 1 , سید مصطفی هاشمی 2 , ابراهیم خلیفه 3 * , ابولفضل مرادی 4
1 - استادیار گروه جغرافیای سیاسی، دانشگاه امام حسین (ع)، تهران، ایران
2 - دکتری جغرافیای‌سیاسی و ژئوپلیتیک، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه تربیت مدرس، و کارشناس پژوهش مؤسسه آموزش عالی مدیریت شهری و روستایی وزارت کشور، تهران، ایران
4 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
کلید واژه:
چکیده مقاله :
استان کرمان از جمعیت بالای جوان، وسعت قابل توجه و زمینهای حاصلخیز بهویژه در حوزه جنوبی، منابع زیرزمینی غنی و ارزشمند و قابلیتها و جاذبههای متنوع گردشگری برخوردار میباشد. با این وجود، معضلات متعدد اجتماعی– فرهنگی، اقتصادی و کالبدی- فضایی و توسعه ناپایدار (به خصوص در مناطق کویری و بیابانی) به عنوان چالشی اساسی فراروی مدیران و برنامهریزان ملی، منطقهای و محلی میباشد. این پژوهش با هدف اولویتبندی شاخصهای مؤثر در شناسایی منابع و ظرفیتهای گردشگری در مناطق کویری و بیایانی از دیدگاه صاحبنظران، و نیز سنجش سطح پایداری اجتماعی شهرستانها در منطقه مورد مطالعه صورت پذیرفته و با توجه به ماهیت آن، از نوع کاربردی بوده و روش به صورت اکتشافی و توصیفی- تحلیلی است. برای گردآوری دادههای موردنیاز از روش اسنادی یا کتابخانهای و نیز میدانی (تکمیل پرسشنامه توسط متخصصان) استفاده شده و تحلیل دادهها به صورت کمی (آزمون آماری T تکنمونهای، روشهای رتبهبندی شامل: عکسپذیری رتبهای و روش مبتنی بر توان رتبهای و روش جمع رتبهای،AHP، و تاپسیس) و کیفی (استدلال عقلانی) بوده و جهت ترسیم نقشه از Gis بهره گرفته شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهدکه، براساس نظرات متخصصان (مبتنی بر روشهای رتبهبندی)، شاخصهای مؤثر در شناسایی منابع و ظرفیتهای گردشگری در مناطق کویری و بیابانی به ترتیب طبیعتگردی، فرهنگی– تاریخی، شهری و مبتنی بر رویدادها رتبههای اول تا چهارم را داشتهاند و سایر شاخصها در رتبههای بعدی قرار گرفتهاند. از نظر شاخص جمعیتشناسی، تنها 7 شهرستان کرمان، رفسنجان، بافت، بم، جیرفت، سیرجان و زرند مهاجرپذیر بوده و 16 شهرستان دیگر مهاجرفرست بودهاند. نتایج حاصله از این بررسی نشان میدهد که، غالب مناطقی که با روند کاهش جمعیتی، مهاجرفرستی و سطح پایین پایداری اجتماعی مواجه بودهاند (مانند: راور، کهنوج، رودبارجنوب، فهرج، ریگان و ...) در بخش کویری و بیابانی استان استقرار یافتهاند؛ این امر در حالی است که مناطق مزبور دارای جاذبهها و قابلیتهای بالای گردشگری (به ویژه در زمینه طبیعی) هستند؛ به نحویکه شناسایی این گونه ظرفیتها و بهرهگیری از آنها میتواند به طور کاملاً مستقیمی در رفع مشکلات اجتماعی و اقتصادی این مناطق مؤثر بوده و زمینههای رشد و ارتقاء وضعیت درآمدی و معیشتی و استقرار پایدار جمعیت آنها را فراهم سازد.
Kerman province with a large youth population (as a supporting factor for various economic activities, cultural, etc.), vast territory and fertile lands in the southern province and Little India of Iran (Jiroft), rich and valuable resources (copper, steel of Gol Gohar, coal of Zarand, etc.); and natural and cultural-historical tourism such as capabilities and top attractions, according to the statistical evidences, has faced to the challenge like multiple socio-cultural (such as severe migration from rural to urban centers, crimes, etc.), security (drug trafficking, etc.), economic (low level of income, unemployment, etc.) and physical Spatial (evacuation of many rural settlements, etc.) is facing an unsustainable trend of development in sandy and salty Deserts,this study aimed to identify the resources and capacities of tourism in the sandy and salty deserts of Kerman and has been done to establish stable populations. Due to the nature of the research, it is applied and exploratory and has a descriptive-analytic method. To collect the data required documents or library methods used and quantitative data analysis (T-Test, ranking methods, AHP, TOPSIS) and qualitative (logical reasoning) and for mapping Gis has used.The results showed that according to experts (based on ranking methods), effective index in identifying the resources and capacities of tourism in sandy and salty Deserts, respectively eco-tourism, cultural-historical, urban and event-based have a rank from first to fourth, And and other index have been the next ranks.Base on the demography index, only 7 the provinces of Kerman, Rafsanjan, Baft, Bam, Jiroft, Sirjan and Zarand have immigration and 16 are migration. The results of this study show that most of the areas where the process of depopulation, and have had low levels of social sustainability (eg: Raver, Kahnooj, Roodbar-jonoub, Fahraj, Reagan, and etc.)have settles in in the sandy and salty deserts of the province, but it has so attractions and capabilities to tourism development (specially in natural cases), so to identify and utilize these capabilities directly can be useful to solve the socio- economic problems of these regions, and it can provide the better income and livelihood conditions and sustainable population establishment in these regions.