تعیین سطح توسعه اقتصادی استان های ایران و رابطه آن با سطح باروری با مدل سلسله‌مراتبی دلفی فازی( (FDAHP

حمید شایان ¹ ( گروه جغرافیا / دانشگاه فردوسی مشهد / عضو هیئت علمی )
حمدالله سجاسی قیداری ² ( دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی-دانشگاه فردوسی مشهد-دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی )
سودابه احمدی ³ ( دانشجوی دکتری-دانشگاه فردوسی مشهد-دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی )

تاریخ ارسال : 1400/11/05 تاریخ تایید : 1401/07/11

کلید واژه: توسعه اقتصادی, میزان باروری, مدل سلسله-مراتبیِ دلفی فازی, استان های ایران,

چکیده مقاله :

مقدمه: توسعه اقتصادی به عنوان یکی از مهمترین دغدغه‌های مطرح در جهان بوده و خواهد بود. از طرفی دیگر سطح توسعه اقتصادی بر روی جنبه‌های مختلف زندگی جمعیت کشورها منجمله میزان باروری تاثیرگذار می باشد. لذا این مطالعه با هدف بررسی سطح توسعه اقتصادی استان های ایران و رابطه آن با سطح باروری انجام شده است.
روش: روش پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی و گردآوری داده‌ها به صورت اسنادی و با رویکرد نخبه محوری بوده است. در گام نخست در این تحقیق 20 شاخص مؤثر در سطح توسعه اقتصادی با بهره-گیری از نظرات 15 نفر از اساتید رشته اقتصاد شناسایی و سپس در گام دوم درجه اهمیت یا وزن آنها با استفاده از مدلFDAHP محاسبه شد. در مرحله سوم، با استفاده از مدل ویکور رتبه‌بندی استانها از نظر سطح توسعه اقتصادی استانها با توجه به داده‌های رسمی مرکز آمار ایران بر اساس شاخص‌ها پرداخته شد. در گام نهایی پس از آزمون نرمال‌بودن داده‌ها، رابطه بین دو متغیر سطح توسعه اقتصادی و باروری جمعیت از طریق ضریب همبستگی اسپیرمن در محیط نرم‌افزاری SPSS محاسبه شد.
نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش حاکی از آن است که استان‌های بوشهر، یزد و تهران از نظر توسعه اقتصادی در سطح اول و کرمانشاه و لرستان در سطح آخر هستند. آزمون همبستگی، رابطه معنا‌داری را بین توسعه اقتصادی و نرخ باروری در مقیاس استانی تأیید نکرده است.
یافته‌ها: اگر چه تفاوت میزان باروری استانها با سطح شاخص‌های اقتصادی آنها قابل تبیین نیست ولی بی‌تردید تنگناهای اقتصادی در کاهش چشمگیر میزان باروری در همه استانها تأثیرگذار بوده است. لذا باروری جمعیت صرفا وابسته به متغیر توسعه اقتصادی نمی‌باشد. اما می‌توان گفت که افزایش سطح باروری به بیش از سطح جایگزینی در مقیاس ملی بسیار بعید است و پیش‌بینی می‌شود که مشوق‌ها و تبلیغات فقط در میان اقشار محدودی از جامعه مؤثر واقع خواهد شد.

چکیده انگلیسی :

Introduction: Economic development has been and will be one of the most important concerns in the world. On the other hand, the level of economic development affects various aspects of the life of the country's population, including the fertility rate. Therefore, this study was conducted with the aim of investigating the level of economic development of Iran's provinces and its relationship with the level of fertility.
Method: The method of the current research was descriptive-analytical and data collection was in the form of documents and with an elite-oriented approach. In the first step, in this research, 20 effective indicators at the level of economic development were identified using the opinions of 15 economics professors, and then in the second step, their importance or weight was calculated using the FDAHP model. In the third stage, by using the Vicor model, the ranking of the provinces in terms of the level of economic development of the provinces was done according to the official data of the Iranian Statistics Center based on the indicators. In the final step, after testing the normality of the data, the relationship between the two variables of economic development level and population fertility was calculated through Spearman's correlation coefficient in the SPSS software environment.
Conclusion: The research results indicate that Bushehr, Yazd and Tehran provinces are at the first level and Kermanshah and Lorestan are at the last level in terms of economic development. Correlation test has not confirmed a significant relationship between economic development and fertility rate at the provincial scale.
Findings: Although the difference in the fertility rate of the provinces cannot be explained by the level of their economic indicators, but without a doubt, economic bottlenecks have been effective in significantly reducing the fertility rate in all provinces. Therefore, the fertility of the population is not solely dependent on the variable of economic development. But it can be said that increasing the fertility level to more than the replacement level on a national scale is very unlikely, and it is predicted that incentives and advertisements will be effective only among limited sections of the society.