تأثیرات جهانی شدن بر ساختار کالبدی شهرهای اسلامی (نمونه موردی: کلانشهراصفهان)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

مجید شمس ¹ (دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران)
علی صفاری راد ² (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران)
احمد قاسمی ³ (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران)

تاریخ دریافت : 1393/10/02 تاریخ پذیرش : 1394/01/21 تاریخ انتشار : 1394/01/01

کلید واژه: کاربری اراضی, اصفهان, جهانی شدن, ساختار کالبدی, شهرهای اسلامی,

چکیده مقاله :

جهانی شدن یکی از پدیده­هایی است که جامعه بشری در حال حاضر با آن مواجه می­باشد. ابعاد و دامنه­ی این پدیده آنقدر وسیع و گسترده است که تمام شئون زندگی را در بر می­گیرد. جهانی شدن با ابزارهای مهمی چون تکنولوژی ارتباطات– اطلاعات، خدمات و کاربری های مرتبط با آن، ساختار کالبدی بسیاری از شهرهای جهان را تحت تأثیر قرار داده است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و روش جمع­آوری اطلاعات بصورت کتابخانه­ای است. با توجه به اینکه هدف این مقاله بررسی تأثیرات جهانی شدن بر ساختار کالبدی شهرهای جهان اسلام با موردشناسی شهر اصفهان می­باشد، این پژوهش درصدد آن است که با استفاده مدل تغییر سهم  و آمار موجود در طرح­های تفضیلی، تغییرات ایجاد شده در کالبد شهر اصفهان در سه نوع کاربری مهم مانند کاربری مسکونی، تجاری و شبکه معابر را بر اساس روند جهانی شدن مورد تجزیه تحلیل قرار دهد. نتایج نشان می­دهد که فرآیند جهانی شدن در شهر اصفهان باعث تغییراتی در فضاهای کالبدی شهر اصفهان گردیده است که از جمله در کاربری مسکونی باعث پیش رفتن به سوی بلندمرتبه سازی ( 3 و 4 طبقه) و آپارتمان نشینی، در کاربری تجاری باعث ایجاد فروشگاه­های بزرگ از جمله فروشگاه­های زنجیره­ای بزرگ مانند رفاه و هایپر استار شده که باعث صرفه جویی در هزینه و زمان شده است. در کاربری شبکه معابر باعث ایجاد شبکه بزرگراهی و اتوبانهای دو طبقه شده است. بنابراین می­توان بیان داشت که جهانی شدن تغیرات زیادی درفضاهای کالبدی شهراصفهان به جای گذاشته و این تغییرات نیز ادامه خواهد داشت.

چکیده انگلیسی:

      Globalization is one of the phenomena that human society currently has been faced. The size and the scope of this phenomenon is so broad that it encompasses all aspects of life. Globalization is affected important tools such as information communication technologies, services and applications related to the physical structure of many cities in the world. This quantitative–analytical study was used library studies for gathering data. Since, the objective of this study is to examine the impact of globalization on the physical structure of Isfahan as Islamic city. This study has been used share changing model and analyzing available statistics to consider changes made in the physical structure of Isfahan city in three major aspects such as residential occupancy, commercial land use, and transport network land use on the basis of the globalization process. The results of this study showed that the process of globalization has changed the physical structure of Isfahan city. for example, residential occupancy move towards high tall building (3 and 4 floors); commercial land use has been leading to the large chain stores such as Refah stores and Hyper Star stores caused to save money and time; and transport network land use has been leading to a network of two-floor highways and expressways. Hence, it can be said that globalization has caused a lot of changes in the physical spaces of Esfahan and these changes will be continued.

منابع و مأخذ:

1. ابراهیم­زاده، عیسی، شیرانی، فرهاد و محمد زارع (1389): «جهانی شدن و تآثیرات آن بر شهرهای جهان اسلام مورد شناسی: کلانشهر مذهبی مشهد»، مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین المللی جغرافیدانان جهان اسلام، زاهدان.


2. فلامکی، محمد منصور (1384): باززنده­سازی و شهرهای تاریخی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، تهران.


3. استانداری اصفهان (1391): دفتر آمار و اطلاعات، سالنامه آماری استان اصفهان.


4. بهرام سلطانی، کامبیز (1373): مجموعه مباحث و روشهای شهرسازی، مرکز معماری شهرسازی ایران، چاپ اول، تهران.


5. رهنما،محمدرحیم (1386): «موانع، مشکلات و راهکارهای جهانی شدن شهرهای ایران»، فصلنامه جغرافیا و توسعه ناحیه ای، سال دوم، شماره هشتم، مشهد، صص 65-35.  


6. رابرتسون، رونالد (1385): جهانی شدن: تئوری های اجتماعی و فرهنگ جهانی، ترجمه: کمال پولادی، نشر ثالث، چاپ اول، هران.


7. رضایی، رضا (1381): جهانی شدن و نقش کلان شهرها در گفت و گوی تمدن ها، مجموعه مقالات گفت و گوی تمدن ها از منظر جوانان، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، تهران.


8. رضایی، رحیم و محمد عباسی (1389): «اثرات جهانی شدن بر ماهیت، ساختار و عملکرد شهرها»، فصلنامه آمایش سرزمین، سال دوم، شماره 2، تهران، صص 184-165.  


9. زیاری، کرامت الله (1381): «تمرکز توسعه فضایی تهران»، مجله شهرداری ها، سال سوم، شماره 8، تهران.


10. سلیمانی، علیرضا و اصغر نظریان (1389): «جایگاه کلان شهرهای کشورهای اسلامی در فرآیند جهانی شدن و پراکنش مکانی فعالیتهای جهانی شدن در آنها (نمونه موردی: کلان شهر تهران)»، مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین المللی جغرافیدانان جهان اسلام، زاهدان.


11. سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری اصفهان (1389): گزارش آماری منتشر شده، شهرداری اصفهان.


12. شفقی، سیروس (1381): جغرافیای اصفهان، انتشارات دانشگاه اصفهان، اصفهان.


13. شورت، جان رنای و هیون کیم، یونگ (1384): جهانی شدن و شهر، ترجمه: احمد پوراحمد و شایان رستمی، انتشارات جهاد دانشگاهی، چاپ اول، تهران.


14. شهیدی، حمیدرضا (1376): مبانی عمومی نظریه­ها سیستم ها و برنامه ریزی شهری و منطقه ای، پایان نامه  گروه شهرسازی و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.


15. ضرابی، علی اصغر و علی اصغر عبدالهی (1385): تغییرات نظام شهری در عصر جهانی شدن، مجموعه مقالات اولین همایش جغرافیا و قرن 21، دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد.


16. ضرابی، اصغر، تقوایی، مسعود و رضا مختاری ملک آبادی (1389): «برنامه ریزی کاربری اراضی فرهنگی – تفریحی مناطق شهری اصفهان و نقش ICT در تعادل بخشی منطقه ای»، فصلنامه جغرافیا و توسعه، سال هشتم، شماره 18، زاهدان، صص 159-135.


17. مؤمنی، مهدی (1389): «فرآیند جهانی شدن و چالشهای آن در کشورهای جهان اسلام»، مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین المللی جغرافیدانان جهان اسلام، زاهدان.


18. موحد، علی، شماعی، علی و ابوالفضل زنگانه (1391): بازشناسی هویت کالبدی در شهرهای اسلامی مطالعه موردی شهر ری»، فصلنامه برنامه ریزی منطقه­ای، سال دوم، شماره 5، مرودشت، صص 51- 37.


19. مهندسین مشاور ارگانیک (1350): مطالعات طرح جامع اصفهان، جلد اول، اصفهان.


20. مهندسین مشاور نقش جهان پارس (1382): طرح بازنگری تفصیلی شهر اصفهان، اصفهان.


21. معاونت برنامه ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات شهرداری اصفهان (1391): مطالعات شهری، اصفهان.


22. معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری اصفهان (92-1390)، داده ها و آمار اطلاعاتی شهر اصفهان.


23. وارثی، حمیدرضا (1379): «بررسی بافت مرکزی شهر اصفهان با تأکید بر بافت مسکونی و توسعه پایدار»، اولین همایش مدیریت توسعه پایدار در نواحی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز.

24. Daniel c.Knudsen, (2002): Shift analysis: further examination of models for the description of economic change, Department of Geography. Indian Univercity, Bloomingtion. IN 47405, USA.

25. Fuchen Lo and Yue-man Yeung (1998): " Globalization the world of large cities", United Nation University press Tokyo New York.

26. Gottdiener, mark and Budd, leslie, (2005): " key concepts in urban studies, sage publication"  , London, thousand oaks, and new Delhi.

27. http://www.isfahan.ir.

28. http://www.isfahancitycenter.com/index-p.htm

29. Leke Oduwaye (2013): Effect of Globaliztion on Cities in Devloping Countries,Department of Urban and Regional Plannng, University of Lagos, Nigeria

30. Saoud, R (2002): Introduction to the Islamic city. Foundation for. Science, technology and Civilization, publication D 4012.

31. Savitch, H.V (2002): " The globalization process", Challenge and Change in Europe and North America, Basingstoke, palgrave.

32. Tsukamoto, Takashi and Ronald. K Vogel, (2004): " Globalization and urban governance: A comparative analysis of decentralization in world cities" , City Futures- an international conference on globalism and urban change," sponsored by University of ILLinois, Chicago, July 2004.

33. UNHSP (UN Habitat) (2004): the state of the world cities, 2004/2005:" Globalization and urban culture", Eat scan, UK and USA.

34. http://www.jamejamonline.ir.