مقام زن در شعر ابوالقاسم لاهوتی ایرج میرزا و عارف قزوینی
محورهای موضوعی : حقوق و علوم سیاسی
سعید حاتمی
1
(دانشگاه ولی عصر (عج)، رفسنجان ایران)
پروانه صفایی قهفرخ
2
(زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان ایران)
کلید واژه: زن, شعر مشروطه, woman, ایرج میرزا, Iraj Mirza, ابوالقاسم لاهوتی, عارف قزوینی, Aref Ghazvini, poetry of Constitution era, Abolghasem Lahooti,
چکیده مقاله :
برخی از شاعران در دورۀ مشروطه عمدتاً به دلیل بی بهره بودن از درک عمیقِ مبانی آموزه های اسلام و تنها با تکیه بر دریافتهای خود از ظواهر قوانین شرع و با تأثیر پذیری از تحوّلات اجتماعی و فرهنگی نو ظهور و بی سابقة زمان؛ مانند رواج نگرش غرب گرایانه به زن موضوعاتی را از قبیل حقوق و آزادی زنان، انتقاد از حجاب و مخالفت با ازدواج دختران در سنین نوجوانی، در شعر خود مطرح کردند و در این راه تا مرز عناد و ستیزه‌جویی با آموزه های دینی پیش رفتند. ایرج میرزا، عارف قزوینی و ابوالقاسم لاهوتی از جملة این شعرا هستند. در این جستار، با نگرشی توصیفی- تحلیلی به بررسی و مقایسة تجلّی این موضوع در شعر این سه شاعر پرداخته می شود. بر اساس نتایج این پژوهش، هر چند دیدگاه‌های این سه تن، نسبت به زنان و مسائل مربوط به آنها، به دلایلی چون؛ قلّت بضاعت علمی، تأثر از نگرش یک بعدی اومانیستی و مرعوبیت در برابر فرهنگ غربی، با نگرشی انتقادی به فرهنگ بومی و پشتوانه های مذهبی آن، همراه است؛ امّا مواضع آنها در این خصوص، بدلیل تفاوت عوامل تأثیر گذار فردی؛ چون شخصیت، نگرشِ فلسفی و محیط زندگی،تا حدّی بایکدیگر تفاوت دارد.
Woman, in the poetry of pre-constitution (Mashrote) era was seen through by an amatory and sentimental view. However political, social, and cultural changes occurred in Constitution, especially thematic changes in throughout intellectual and social domains and as an example in literature, brought about fundamental changes in attitudes towards subjects such as femininity in Iranian society. Some poets of the era, regardless of pure Islamic principles, relied only on their conception of outward aspect of divine law, and influenced by new and unprecedented social and cultural changes like prevalence of western attitude towards woman-that was contrary to correct religious and traditional thoughts- posed in their poems, subjects such as defending rights and liberty of women, criticizing hijab, and objecting to marriage of girls in teen ages. Following such an approach, these poets were on the edge of conflict and fight with religious teachings. Iraj Mirza, Arefe Ghazvini, and Abolghasem Lahooti were the examples of such poets. Through this study, researcher used a descriptive-analytic approach to consider the subject in poems of these three poets. Attitudes of these three poets towards women and their issues, according to the results of this research, involved in having a critical view on native culture and religious customs of society which is caused by factors such as: having almost the same intellectual source, being influenced by western one-dimensional humanistic view, and being scared off by western culture.
ایرج میرزا، (1353). دیوان، به اهتمام دکتر محمد جعفر محجوب، تهران، نشر اندیشه.
توانا، مراد علی،(1380). زن در تاریخ معاصر ایران، تهران، برگ زیتون
حلبی شافعی، علی ابن ابراهیم، (بی تا)، السّیره الحلبیه، ج2، بیروت، المکتبه الاسلامیه.
دلریش، بشری،(1375). زن در دوره قاجار، تهران، سوره.
دورانت، ویلیام جیمز،(1343). تاریخ تمدن، ترجمة احمد آرام، کتاب اول، بخش اول، تهران، چاپخانه اقبال.
رضوانی، محمد اسماعیل،(1352). انقلاب مشروطیت ایران،تهران، ابن سینا.
سنایی غزنوی، مجدود ابن آدم، (1377). حدیقه الحقیقه، تصحیح مدرس رضوی، تهران، دانشگاه تهران.
شفیعی کدکنی،محمدرضا،(1359). ادوار شعر فارسی، تهران، انتشارات توس.
ضیاءپور، جلیل،(بی تا)،پوشاک باستانی ایرانیان، تهران، اداره کل موزه ها.
عارف قزوینی،(1381).دیوان،به کوشش محمد سپانلو و مهدی اخوت، تهران، نگاه.
فاطمی، عباس، (1384) . تأملی بر مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان، تهران، رمز.
کراچی، روح انگیز، (1374). اندیشه نگاران زن در شعر مشروطه، تهران، دانشگاه الزهراء.
لاهوتی، ابوالقاسم، (1358). دیوان، به کوشش احمد بشیری، تهران، امیرکبیر.
مولوی، جلال الدین محمد، (1362). مثنوی، به تصحیح نیکلسون، تهران، انتشارات مولی.
نظامی گنجوی،الیاس ابن یوسف،(بی تا)، لیلی و مجنون، تصحیح وحید دستگردی، تهران، مؤسسة مطبوعاتی علمی.
_||_