جایگاه و هویت زن در جدال گفتمان های ایرانی(با تاکید بر گفتمان امام خمینی)

محورهای موضوعی : جامعه شناسی

یارمحمد قاسمی ¹ (دانشگاه ایلام، گروه جامعه شناسی، ایلام، ایران.)
مهرداد نوابخش ² (دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، گروه جامعه شناسی، تهران، ایران.)
روح الله استاک ³ (دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، گروه جامعه شناسی فرهنگی، تهران، ایران.)

تاریخ دریافت : 1396/09/04 تاریخ پذیرش : 1396/12/01 تاریخ انتشار : 1397/01/01

کلید واژه: گفتمان ایرانی, هویت زن, امام خمینی(ره),

چکیده مقاله :

هدف از پژوهش حاضر بررسی و تحلیل تفاوت هویت و جایگاه دال زن در گفتمان امام خمینی(ره) با گفتمان‌های پیشین در تاریخ ایران از عصر باستان تاکنون می باشد. جامعه آماری پژوهش متون تاریخی مربوط به هر دوره می باشد که بصورت هدفمند انتخاب شده و براساس نظریه گفتمان ارنستو لاکلا و شنتال موفه تحلیل شده اند. یافته ها نشان داد که گفتمان باستان هیچ هویت و شان انسانی برای زنان قائل نبوده و زن را به مثابه اشیاء مایملک مردان تصور می کرد. گفتمان سنتی با استناد به تفاوت نظام طبیعی در خلقت، وضعیت فرودست زنان نسبت به مردان را توجیه می کرد. گفتمان مشروطه بر اندیشه برابری زن و مرد تاکید کرده و سنت و مذهب در ایران را عامل عقب ماندگی زنان می پنداشت. نگرش گفتمان پهلوی به جایگاه زن، نگرشی ابزاری بود و فرهنگ مردسالار این گفتمان مانعی جدی برای تحقق وضعیت آرمانی زنان محسوب می شد. در گفتمان امام خمینی(ره) بر هویت انسانی زنان و مردان تاکید شده و این گفتمان خواهان جایگاه برابر و متناسب برای زنان از فرصت های اجتماعی است.

چکیده انگلیسی:

According to discourse theory, the world is the product of competition between different discourses. So the controversy between discourses is the driving force of history and political life of human societies and the rivalry between ancient, traditional, constitutional, Pahlavi, and Imam Khomeini's discourse about women signifiers is not exception of this law. This article, by adopting the theory and method of analyzing of discourse seeks to answer this question: what is the difference between the identity and position of the woman signifier in the discourse of Imam Khomeini with previous discourses in Iranian history? It is assumed that the discourse of Imam Khomeini, in contrast to previous discourses that have neglected either attention to religion or human beings mean and express women based on a universal identity consistent with Islamic-Iranian culture. The results of the analysis show that Imam Khomeini, while rejecting the schematic view of women in the Constitutional and Pahlavi discourses that influenced by the thought of modernity, directly and indirectly criticized the theoretical principle of traditional discourse about inequality between men and women and attempts to explain the humanity position of woman and equality of her right based on time- compatible understanding from the religion.

منابع و مأخذ:

-امام خمینی(ره)، روح الله. (1379). صحیفه امام. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

-امام خمینی(ره)، روح­ الله. (1390). جایگاه زن در اندیشه امام خمینی. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

-ایبوت، پاملا، والاس، مکر.(1991). درآمدی بر جامعه­شناسی نگرش­های فمنیستی. ترجمه مریم فراسانی و حمید احمدی، (1376). تهران: دنیای مادر.

-بشیر، حسن. (1391). قرائتی با تحلیل گفتمان. تهران: انتشارات سیمای شرق.

-بهرامپور، شعبانعلی. (1379). تحلیل انتقادی گفتمان. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها.

-بهلولی، اکرم، علی یار، حسین. (1393). سیمای حضرت فاطمه الزهرا(س) از دیدگاه عرفانی امام خمینی. فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، سال ششم، شماره 21، 9-29.

-پیکانی، مهربان هادی، محمدوند، نازنین. (1396). تحلیل سیاستهای فرهنگی پوشش زنان، فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، سال هشتم، شماره 32، 93- 109.

-حافظیان، محمدحسین. (1380). زنان و انقلاب، تهران: اندیشه برتر.

-دورانت، ویل. (1935). تاریخ تمدن. ج 1. ترجمه احمد آرام و امیرحسین آریان­پور.(1365). تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.

-راوندی، مرتضی. (1362). زندگی ایرانیان در خلال روزگاران، تهران: زوار.

-ساناساریان، الیز. (1982). جنبش حقوق زنان در ایران. ترجمه نوشین احمدی خراسانی.(1387). تهران: نشر اختران.

-سراج­زاده، حسین، غلام­رضاکاشی، محمدجواد، هلالی­ستوده، مینا.(1391). گفتمان جامعه پاک، شالوده شکنی سیاست نمایش بدن زنانه در دوره پهلوی. فصلنامه انجمن مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال هشتم، شماره 26، 27- 51.

- سنجری، سیده سعیده، کارگر، مهدی. (1395). واکاوی فرهنگی متون کهن پیرامون انتخاب نام زنان. فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، سال هفتم، شماره27، 103- 119.

- شیخ­الاسلامی، پری. (1356). زن در ایران و جهان، تهران: بی­نا.

- غضنفری، فاطمه صغری، طباطبایی، زهره. (1396). جایگاه زن و موسیقی در عصر صفوی و بازنمود آن در نگاره های شاهنامه شاه تهماسبی، فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، سال هشتم، شماره 31، 57- 74.

- فصیحی، سیمین. (1389). از خلوت خانه تا عرصه اجتماعی. فصلنامه تاریخ اسلام و ایران، سال بیستم، شماره 8، 9 -31.

- فوزی، یحیی. (1387). زنان و حکومت دینی در ایران،  پژوهشنامه متین، شماره39، 47- 60.

- فوکو، میشل. (1969). مراقبت و تنبیه: تولد زندان، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده. (1387). تهران: نشر نی.

- فیرحی، داوود. (1378).  قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، تهران: نشرنی.

- قاسم نژاد، مریم، کوهستانی، حسین. (1395). نقش و جایگاه اجتماعی زنان دوره پارتی. فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، سال هشتم، شماره 29، 113- 123.

- قجری،حسینعلی،نظری،جواد. (1392). کاربردتحلیل گفتمان درتحقیقات اجتماعی، تهران: انتشارات جامعه شناسان.

- قوام، سیدعبدالعلی، اسدی، مشکات . (1393). بررسی تطبیقی جایگاه زن در گفتمان­های مختلف تاریخ معاصر ایران. فصلنامه مطالعات میان­فرهنگی، سال نهم، شماره23، 9- 39.

- کار، مهرانگیز. (1379). زن و مشارکت سیاسی، موانع و امکانات. تهران، انتشارات روشنفکران و مطالعات زنان.

- کدیور، جمیله. (1387). بررسی گفتمان امام خمینی در مورد زنان. پژوهشنامه متین، شماره39، 60- 76.

- گولد، جولیوس،کولب، ویلیام. (1964). فرهنگ علوم اجتماعی. ترجمه مصطفی ازکیا. (1376). تهران، مازیار.

- لاکلا، ارنستو، موفه، شنتال. (1987). هژمونی و استراتژی سوسیالیستی. ترجمه محمد رضایی. (1393). تهران، ثالث.

- مشیرزاده، حمیرا. (1378). از جنبش تا نظریه اجتماعی تاریخ دوقرن فمنیسم، تهران، نشر شیراز.

- نفیسی، سعید. (1366). تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران، تهران، نشر بنیاد.

- هادی، محمد. (1384). تحلیل انتقادی گفتمان. روزنامه شرق، مورخه 8/7/1384.