برآورد و سطح‌بندی توسعه محله‌ای با تأکید بر مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی (مطالعه موردی: محلات شهر ابرکوه)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

کرامت‌اله زیاری ¹ , علی طاوسیان ² , محمدعلی سلمانی ³ , حجت رضایی ⁴

1 - تهران
2 - یزد
3 - یزد
4 - تهران

تاریخ دریافت : 1393/01/24 تاریخ پذیرش : 1395/08/29 تاریخ انتشار : 1393/08/01

کلید واژه: همبستگی اجتماعی, سرمایه اجتماعی, تکنیک دلفی, توسعه‌یافتگی, الکتر,

چکیده مقاله :

    در کشورهای جهان سوم وجود انواع دوگانگی‌های نامطلوب نظیر؛ دوگانگی منطقه‌ای به دلایل متعددی همچون کم و کیف میزان سرمایه اجتماعی در مسیر توسعه‌یافتگی آن‌ها مشکلاتی ایجاد می‌کند. به همین خاطر نخستین قدم در برنامه‌ریزی، خصوصاً در برنامه‌ریزی توسعه شهری شناخت صحیح از وضعیت فعلی مناطق شهری است. لذا با توجه به اهمیت این موضوع، پژوهش حاضر سعی بر آن دارد تا محله‌های شهری ابرکوه را با تأکید بر شاخص‌های سرمایه اجتماعی سطح‌بندی نماید. روش تحقیق در این بررسی از نوع توصیفی- تحلیلی بوده که آمار و اطلاعات آن از طریق روش‌های میدانی به دست آمده است. جامعه آماری این پژوهش شامل خانوارهای ساکن در محله‌های 9 گانه شهری ابرکوه  است که با استفاده از فرمول کوکران 263 نمونه به منظور جمع‌آوری داده‌های مورد نیاز انتخاب گردید. همچنین آزمون پیش‌آهنگی برای بدست آوردن ضریب اعتبار پرسشنامه انجام گرفت که ضریب اطمینان آلفای کرونباخ 0.78، حاکی از مناسب بودن ابزار پژوهش بوده است. در این پژوهش به منظور وزن دهی شاخص‌ها از تکنیک دلفی و به منظور تحلیل داده‌ها در راستای سطح‌بندی محله‌های شهری از تکنیک ELECTRE استفاده گردیده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که محلات نظامیه، طاووس و دروازه میدان با توجه به مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی به ترتیب در رتبه‌های یک تا سه و محلات جهانستان، نبادان و گلکاران به ترتیب در رتبه‌های هفت تا نه از سطح‌بندی توسعه محله‌ای قرار گرفته‌اند.

منابع و مأخذ:

اختر محققی، مهدی (1385)، سرمایه اجتماعی، نشر اختر محققی، چاپ اول، تهران.

اردشیری، مهیار، حاجی پور، خلیل، حکیمی، سمیه (1392)، بررسی نقش و جایگاه ساختار کالبدی محله‌های شهری بر شکل‌گیری سرمایه اجتماعی، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال چهارم، شماره سیزدهم، صص 56-35.

آریان پور، لیلا (1387)، تبیین نقش سازمان‌های غیردولتی جوانان به عنوان حاملان اصلی سرمایه اجتماعی در توسعه اجتماعی، پژوهش‌نامه علوم اجتماعی، سال دوم، شماره سوم، صص 174-153.

ازکیا، مصطفی (1389)، نظریه‌های اجتماعی معاصر با رویکرد توسعه، تهران، نشر علم.

بیرو، آلن (1370)، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه باقر ساروخانی، تهران، نشر کیهان.

تاج‌بخش، کیان (1384)، سرمایه اجتماعی (اعتماد، دموکراسی و توسعه)، ترجمه افشین خاکباز و حسن پویان، تهران نشر شیرازه.

تشکر، زهرا، معینی، محمدرضا (1381)، نگاهی به سرمایه اجتماعی و توسعه، فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 4، تابستان، دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی، صص 42-25.

خاوری، زهرا، خاوری، مرضیه (1390)، بررسی تأثیر شاخص‌های سرمایه اجتماعی بر وضعیت اقتصادی محله؛ مطالعه موردی: محله طلاب، فصلنامه مدیریت شهری، ویژه‌نامه بهار و تابستان، صص 291-276.

رضوانی، محمدرضا (1386)، رابطه‌ی سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در محلات شهری، فصلنامه مهندس مشاور، شماره 45.

شادی طلب، ژاله، حجتی کرمانی، فرشته (1387)، فقر و سرمایه اجتماعی در جامعه روستایی، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال هفتم، شماره 28، صص 56-25.

شفیعا، سعید (1391)، تحلیل اثر سرمایه اجتماعی فعالان اقتصادی در پایداری جامعه غیررسمی، مطالعه موردی: محله شمیران نو، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، سال سیزدهم، شماره چهارم، صص 102-79.

شیانی، ملیحه، موسوی، میرطاهر (1390)، تحلیل وضعیت سرمایه اجتماعی در شهر کرمان، فصلنامه علمی- پژوهشی رفاه اجتماعی، سال یازدهم، شماره 41، صص 122-93.

عباس زاده، هادی، کرمی، کامران (1390)، سرمایه اجتماعی و امنیت ملی پایدار، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال چهاردهم، شماره اول، صص 58-31.

عنبری، موسی (1389)، بررسی تحولات کیفیت زندگی در ایران (1385-1365)، فصلنامه توسعه روستایی، دوره اول، شمار 2، صص 181-149.

فراهانی، حسین، عبدلی، سمیه، چراغی، مهدی (1391)، ارزیابی اثرات سرمایه اجتماعی در توسعه نواحی روستایی با تأکید بر کیفیت زندگی (مطالعه موردی، دهستان مشهد میقان شهرستان اراک)، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال دوم، شماره 8، صص 78-67.

فوکویاما در ایران، فصلنامه مدیریت و توسعه، دوره 24، شماره یک، صص 24-5.

کزازی، ابوالفضل، امیری مقصود، بعقوبی، فاطمه (1390)، ارزیابی و الویت بندی استراتژی ها با استفاده از تکنیک الکتر در محیط فازی، فصلنامه مطالعات مدیریت صنعتی، سال هشتم، شماره 20، صص 79-49.

کلانتری خلیل‌آبادی، حسین، مهدویه، سیده مریم، فلاح، سعید (1391)، بررسی نقش سرمایه‌های اجتماعی در کاهش خطر زلزله در بافت تاریخی یزد (مطالعه موردی محله فهادان)، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره نهم، ص13-5.

محسنی تبریزی، علیرضا، آقا محسنی، مریم (1389)، بررسی نقش سرمایه اجتماعی در توسعه شهری؛ مورد پژوهی: شهر محلات، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 26، صص 162-147.

منظور، داوود، یادی پور، مهدی (1387)، سرمایه اجتماعی عامل توسعه اجتماعی و اقتصادی، نشریه راهبرد، شماره یک، صص 162-140.

مهدویه، سیده مریم (1391)، بررسی رویکرد جامعه‌محور در کاهش خطرپذیری شهر در برابر زلزله (نمونه مطالعاتی: محله فهادان)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.

موسوی، میر نجف، حسنی، محمد، منوچهری، ایوب (1391)، تحلیل سرمایه اجتماعی شهروندان و تأثیر آن بر کیفیت زندگی، مورد مطالعه: محله‌های شهر میاندوآب، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 45، شماره 4، صص 220-197.

الوانی، مهدی، تقوی، میرعلی (1381)، سرمایه اجتماعی: مفاهیم و نظریه‌ها، فصلنامه مطالعات مدیریت بهبود و تحول، شماره 34-33، صص 26-4.

الوانی، مهدی، شیروانی، علیرضا (1385)، سرمایه اجتماعی (مفاهیم، نظریه‌ها و کاربردها)، تهران، انتشارات مانی، چاپ اول.

Alik, J & Realo, A. (2004); "Individualism-Collectivism and Social Capital", Journal of Cross-Cultural Psychology, Vol. 35, No. 1.

Barton, H. (2000); Sustainable Communities: The Potential for Eco-Neighborhoods; London: Earthscan Publication Ltd: 326 pages.

Carlsson, C., Fuller, R. (1996), Fuzzy Multiple Criteria Decision Making: Recent Developments, Fuzzy Sets and Systems, Vol: 78.

Coleman, J. (1988) “Social Capital in the Creation of Human Capital”, American Journal of Sociology, 94 (Supplement), Pp: S95- S120.

Coleman, J. (1990) Equality and Achievement in Education (1990); sanfrancisco: Westview Press.

Dale, A. and Newman L. (2010), (Social Capital: A Necessary and Sufficient Condition for Sustainable Community Development? Community Development journal, 45 (1): pp. 5-21.

Fox, J. & Gershman (2000), The World Bank and social capital: Lessons from ten rural development projects in the Philippines, policy sciences, 33, 199-419.

Gaoteri, H (1986) Popular Participation in Development, in Participation in Development, Paris, VNESCO.

Lee. Lock.L (2005), knowledge management tool and techniques, ehsevier butterworth.

Serageldin and Grooteat (2000) Defining Social Capital: an Integrating View. In Social Capital, A multifaceted Perspective. The World Bank Washington.

Tervonen, T., Figueira, J., Lahdelma, R., Salminen, P., (2005), An Inverse Approach for ELECTREIII, www.elsevier.com.

Walters, W. (2002); "Social Capital and Political Sociology: Re-imaging Politics?" Sociology, Vol.36, No.377.