تحلیلی بر تاثیر طرح کالبدی بر رفتار در فضاهای شهری (نمونه موردی خیابان امام ارومیه)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

علیرضا سلیمانی ¹ (استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران)
نفیسه مرصوصی ² (دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران)
مهسا فرامرزی ³ (استادیار گروه معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران)

تاریخ دریافت : 1396/10/09 تاریخ پذیرش : 1397/03/11 تاریخ انتشار : 1397/04/01

کلید واژه: رفتار, ارومیه, خیابان, طراحی, قرارگاه,

چکیده مقاله :

محیط کالبدی شهر و شهروندان می­توانند تأثیرات متقابل و دوسویه‌ای بر یکدیگر داشته باشند. خیابان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فضاهای عمومی شهر می­تواند عرصه‌ی نمود این تأثیرات باشد. هدف تحقیق حاضر سنجش ارتباط بین طرح کالبدی محیط با رفتارهای منفی و مثبت در فضای خیابان است که برای این منظور اقدام به تحلیل و رتبه‌بندی پراکنش رفتارها (وجد و شور، احترام و کمک، عجله، خشم و ترس)­ در چهار قرارگاه رفتاری در خیابان امام شده است. جهت گردآوری اطلاعات از ابزار فیلم‌برداری، پرسش‌نامه و چک‌لیست مطالعاتی استفاده‌ و وزن‌دهی شاخص‌ها از طریق نرم‌افزار Expert Choice انجام‌شده است. به ‌منظور رتبه‌بندی رفتارها از تکنیک Topsis و مدل آماری فریدمن و جهت برآورد معنی‌داری در تفاوت بین رفتار و همچنین طرح کالبدی از واریانس آنوا (ANOVA) و همبستگی پیرسون استفاده‌شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که بین رفتارهای مثبت و منفی با طرح کالبدی قرارگاه‌ها ارتباط معناداری وجود دارد و طرح کالبدی مکان سبب افزایش رفتارهای مثبت و منفی در قرارگاه‌های خاص می‌شود که این ارتباط در بین رفتارهای مثبت بیشتر از رفتارهای منفی است؛ درواقع محیط، قبل از آن‌که قادر به حذف رفتارهای منفی باشد، می‌تواند رفتارهای مثبت را تقویت نموده، آن‌ها را شکوفا کند. رتبه‌بندی کل رفتارهای منفی و مثبت در کل خیابان امام نیز نشان می‌دهد که خیابان امام به لحاظ رفتاری، طرح کالبدی مناسبی ندارد. نتیجه‌ی کلی تحقیق این است که احتمال جبر معماری در رفتارهای هیجانی رد می‌گردد.

چکیده انگلیسی:

The physical environment of the city and citizens can have mutual  effects on each other, The street as one of the most important public spaces in the city can be the place for these effects. The purpose of the present study was to measure the relationship between the physical environment design and negative and positive behaviors in street space. To this end, analyzing and ranking the distribution of behaviors (excitement, esteem and help, hurry, anger and fear) has been carried out on four Behaviors Kind in Imam Street. A questionnaire and a checklist were used for data collection and weighing the indexes through Expert Choice software. In order to rank the behaviors, Topsis software and Friedman statistical model were used, to estimate the difference between behavior, as well as the physical design of ANOVA and Pearson correlation. The results of this study showed that there is a significant relationship between positive and negative behaviors with the physical pattern of behavior setting. The physical layout of the site has increased positive and negative behaviors in special places. This relationship is among the more positive behaviors than negative behaviors, In fact, the environment can strengthen positive behaviors and blossom them before they can eliminate negative behaviors. The overall ranking of all negative and positive behaviors in the whole of Imam Street also indicates that Imam Street is not suitable in terms of behavior in a proper physical plan. The overall result of the research is that the probability of determinism and architectural algebra in emotional behaviors is rejected.

منابع و مأخذ:

1. اسدی، ایرج، سعیدنیا، احمد (1389): نظریه‌های برنامه‌ریزی و زمینه‌های شکل‌دهنده آن‌ها از اوایل قرن بیستم تا اواسط دهه 1970، دو فصلنامه دانشگاه هنر | شماره چهار  بهار و تابستان 1389، 110-105.


2. بازوندی، فرشاد و شهبازی، مهرداد (بهار و تابستان 1393):» نقش سرزندگی در ایجاد تصویر ذهنی شهروندان و میزان بهره‌گیری از فضای شهری  - مطالعه موردی پیاده راه خیابان سوهسالار تهران« ، دوفصلنامة پژوهش‌های منظر شهر، سال اول، شماره 1،تهران، صص 44-33.


3. بحرینی، سید حسین، بلوکی، هناز و تقابن،  سوده (1389): تحلیل مبانی نظری طراحی شهری معاصر، انتشارات دانشگاه تهران، جلد اول، چاپ سوم، تهران.


4. بحرینی، سید حسین  (1390): فرایند طراحی شهری ، مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، تهران.


5. بحرینی، سید حسین، بلوکی، هناز و تقابن،  سوده (1393): تحلیل مبانی نظری طراحی شهری معاصر، انتشارات دانشگاه تهران، جلد اول، چاپ سوم، تهران.


6. پاکزاد، جهانشاه (1386): مقالاتی در باب طراحی شهری، انتشارات شهیدی، تهران


7. پاکزاد، جهانشاه (1391): مبانی نظری و فرآیند طراحی شهری، انتشارات شهیدی، تهران.


8. پاکزاد جهانشاه و بزرگ، حمیده (1395): الفبای روان‌شناسی محیط برای طراحان، انتشارات آرمان‌شهر، تهران.


9. تولایی، روح اله (1393): روش تحقیق پیشرفته، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.


10. داوری، مریم ( بهار 1393):» طراحی و بهسازی جداره خیابان پایدار شهری با رویکرد اجتماع‌پذیری مکان - نمونه موردی خیابان فردوسی ایلام« ، اجلاس ملی معماری و منظر شهری پایدار، مشهد.


11. جوادیان، سیدرضا، راهب غنچه، قاسمی، وحید و رهگذر، مهدی(1392) : سنجش رفتارهای اجتماعی مطلوب جوانان شهر اصفهان و عوامل شخصیتی مؤثر بر آن، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری ، دوره 4، شماره 14، پاییز 1392، صص102-83 .


12. حافظ نیا، محمدرضا (1389): مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، انتشارات سمت، تهران.


13. دهقانی تفتی، محسن؛ نقره‌کار، حمید؛ حمزه نژاد، مهدی (1389): »الگوهای سازمان‌دهی شهر بر اساس ارتباط انسان با طبیعت«، اجلاس بین‌المللی هنر نبوی 4. اصفهان.


14. دورانت، ویل. جیمز، ویلیام (1391): لذات فلسفه، عباس زریاب خویی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی ، چاپ بیست و سوم، تهران.


15. رحمت، محمدرضا (1390): پیشگیری از جرم از طریق معماری و شهرسازی، نشر میزان، چاپ دوم،  تهران.


16. سارتر، ژان پل (1389): اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر، انتشارات نیلوفر، چاپ سیزدهم، تهران.


17. سلیمانی علیرضا و اسدی، مریم (1396): روان‌شناسی محیطی- اخلاق رفتار و طراحی شهری، نشر طهان، تهران.


18. سلیمانی، علیرضا و قادری، آیناز (1395): طراحی شهری با تأکید بر خیابان ایرانی اسلامی، انتشارات طهان، تهران.


19. سلیمانی علیرضا؛ آفتاب، احمد؛ اسدی مریم، اسدی عیسی کان، مجنونی، علی (تابستان 1396): بررسی تأثیر طراحی شهری بر رفتار و اخلاق شهروندان، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، دوره 5، شماره 2، تابستان 1396، تهران،314-289.


20. شرفکندی، عبدالرحمن (1387): هه ژار، قانون در طب ابن‌سینا، انتشارات سروش، جلد اول، چاپ نهم، تهران .


21. شکور نیاز، شیما (1389): اخلاق و طراحی شهری، دوره کارشناسی ارشد، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران.


22. شکوئی، حسین (1382): فلسفه‌های محیطی و مکتب‌های جغرافیایی، مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی، چاپ چهارم، جلد دوم، تهران.


23. شفیعی، سعید (1395): اصول و مبانی طراحی شهری، نشر علم و دانش، تهران.


24. شمس اسفند آباد، حسن (1393): روان‌شناسی محیطی، انتشارات سمت، تهران.


25. فارابی، ابونصر (1388): فصول منتزعه. حسن ملکشاهی، انتشارات سروش، چاپ دوم، تهران.


26. فرید، یدالله (1385): سیر اندیشه در قلمرو جغرافیای انسانی چاپ ششم، دانشگاه تبریز، تبریز.


27. فضایلی، مرضیه و صدیق مرتضی (1392): طراحی شهری خیابان‌ها - الگوها و نظریه‌ها، انتشارات سروش دانش، تهران.


28. گلستانی،نفیسه؛ روشن، محبوبه و شیبانی، محبوبه (بهار 1394): سنخیت شناسی همسویگی معنادار روش‌های ارزیابی قرارگاه‌های رفتاری و بازطراحی مبلمان و فضاهای شهری، مجله مدیریت شهری، شماره 38 بهار1394 ، صص272-241.


29. گنابادی، محمد پروین (1361): مقدمه ابن خلدون، ، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، جلد اول، چاپ هفتم، تهران .


30. لطیفی، امین و سجاد زاده حسن (تابستان 1394): ارزیابی تأثیر مؤلفه‌های کیفیت محیطی بر الگوهای رفتار در پارک‌های شهری، نمونه موردی پارک مردم همدان، فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات شهری، شماره 11، تهران، صص50-39.


31. لطفی، محمدحسن(1367): دوره کامل آثار افلاطون ، انتشارات خوارزمی، چاپ چهارم، تهران.


32. لنگ، جان (1381): آفرینش نظریه معماری، ترجمه علیرضا عینی فر، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، تهران.


33. میرزایی، خلیل (1388): پژوهشگری و پژوهشنامه نویسی، انتشارات جامعه شناسان، تهران.


34. مهدوی، مسعود و طاهر خانی، مهدی (1391): کاربرد آمار در جغرافیا، انتشارات قومس،تهران.
    
    
    1. Agrawal, A.W., Schlossberg, M., Irvin, K. (2008): How Far, by Which Route and Why? A Spatial Analysis of Pedestrian Preference. Journal of Urban Design. 13,pp. 81-98.
    
    
    2. Asya Natapov. Daniel Czamanski and Dafna Fisher-Gewirtzman. (2014): Visual Search in Urban Environment Simulated by Random Walks, Faculty of Architecture and Town Planning, USA.
    
    
    3. Ayse, Ozbil. Gorsev Argin and Demet Yesiltepe. (2014): Pedestrian route choice by elementary school students: the role of street network configuration and pedestrian quality attributes in walking to school, Ozyegin University, Faculty of Architecture and Design, Istanbul, Turkey,pp11-12
    
    
    4. Beatrix Emo. Kinda Al Sayed and Tasos Varoudis. (2014): Design ognition and Behavior: Usability in the Built Environment Proceedings of the workshop held at Spatial Cognition (2014): Bremen, Germany 15th September 2014, pp3-1.
    
    
    5. Brendan J. Russo1, Emmanuel James1, Cristopher Y. Aguilar1, and Edward J. Smaglik1 (2018): edestrian Behavior at Signalized Intersection Crosswalks, JOURNAL OF THE RANSPORTATION RESEARCH BOARD, DOI: 10.1177/0361198118759949 journals.sagepub.com/home/trr pp, 1-3.
    
    
    6. CAO, X., MOKHTARIAN, P. & HANDY, S. (2007): Do changes in neighborhood characteristics lead to changes in travel behavior? A structural equations modeling approach. Transportation, North Dakota State University, 5074 vol 34, pp. 535-556.
    
    
    7. Eleonora, Papadimitrioua. Sylvain, Lassarreb and George, Yannisa. (2016): Human factors of pedestrian walking and crossing behaviour, World Conference on Transport Research - WCTR 2016 Shanghai. 10-15 July 2016, pp.2003-2004.
    
    
    8. Hillier B. (2007): Space is the Machine. A Configurational Theory of rchitecture Links between Residential Location and Travel Behaviour.space sintax, Urban, London.
    
    
    9. Jana, Zdrahalova. (2014): Behavioural Space and Urban Pattern, Faculty of Architecture, Czech Technical University, Thakurova. 9, 16634 Prague 6, Dejvice, Czech Republic, pp. 4-1.
    
    
    10. Karkkainen, Sara. (1987): Creating Architectural Theory: The Role of the Behavioral Sciences in Environmental Design." Journal of Architectural Education, 41(3), pp. 60–61.
    
    
    11. Lin, M., and Y. Huang (2017): The Impact of Walking While Using a SmartPhone on Pedestrians’ Awareness of Roadside Events. Accident Analysis and Prevention, Vol. 101, 2017, pp. 87–96.
    
    
    12. Matsuda Motoji and Kyoto University. (2018): A Genesis of Street Communality: With Special Reference to the Political Culture of Street Violence in Nairobi, DIOGENES,1–10,­2018,­Reprints-and­ permissions­:sagepub.co.uk/journalsPermissions.nav­DOI:­10.1177/0392192117740035  ajournals.sagepub.com/home/dio,pp1-10.
    
    
    13. Ness P. (2006): Accessibility, Activity Participation and Location of Activities: Exploring the, March (2006) pp. 627-652.
    
    
    14. Papadimitriou, E. Yannis, G and Golias J. (2015): A critical assessment of pedestrian behaviour models. Transportation Research Part F 12 (3): pp. 242-255.
    
    
    15. Philippe Verduyn  and Saskia Lavrijsen. (2015): Which emotions last longest and why: The role of event importance and rumination, February 2015, Volume 39, Issue 1, pp. 119 – 127.
    
    
    16. Turner, A and Penn, A. (2002): Encoding natural movement as an agent-based system: Aninvestigation into human pedestrian behaviour in the built environment. EnvironPlann B Plann Des 29: pp. 473–490.
    
    
    17. We i we i. (2015):  Street, behavior, art: Advocating gender rights and the innovation of a social movement repertoire, Chinese Journal of Sociology 2015, Vol. 1(2) pp. 279–304.
    
    
    18. Yong Chen, Junfeng Jiao, J. Mao and H. Wu. (2017): Understanding Pedestrians’ Travel Behavior in Large Chinese Cities, A Case Study of Shanghai Central City, Transportation Research Procedia 25 (2017) pp.2287–2296.
    
    
    19. Zhang, l  and Jun Sun. (2018): Social Force Model-Based Group Behavior Simulation in Virtual Geographic Environments, International Journal o f Geo-Information, 2018, NO 7, 79, pp.1-3.