سنجش کیفیت زندگی در محلات شهری در راستای ارتقاء کیفیت زندگی (مطالعه موردی محله قلعه شهر بافق)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

محبوبه قانعی ¹ , نجما اسمعیل پور ² , محمد حسین سرائی ³

1 - دانشگاه آزد اسلامی واحد یزد
2 - دانشگاه یزد، دانشکده هنر و معماری، گروه شهرسازی
3 - دانشگاه یزد، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری

تاریخ دریافت : 1395/06/29 تاریخ پذیرش : 1396/04/19 تاریخ انتشار : 1396/03/01

کلید واژه: کیفیت زندگی, محلات شهری, سنجش کیفیت, محله قلعه, شهر بافق,

چکیده مقاله :

شهر به عنوان عالی­ترین نمود تمدن بشر، نقش بنیادی در ایجاد زندگی خوب برای شهروندان دارد. در عین حال، تأکید بر ابعاد کمی رشد شهرها منجر به دو قطبی شدن آنها شده و برای حل مشکلات شهرنشینان و ارتقاء زندگی آنها مفهوم «کیفیت زندگی» مورد تحقیق قرار گرفت. تحولات شهرسازی و رشد شهر بافق، موجب برهم خوردن ساختار محله‎ای آن گردیده است. محله قلعه از محلات با سطح کیفیت پایین شهر بافق است.عوامل متعددی منجمله کیفیت نامناسب معابر و مصالح ابنیه، کمبود خدمات، عدم جمع­آوری زباله‌ها و تجمع آنها در اراضی بایر و خرابه‌ها باعث کاهش سطح کیفیت زندگی محله شده‌ و تهدید جدی در جهت تخلیه تدریجی آن محسوب می­شود. هدف پژوهش، سنجش کیفیت زندگی در محله قلعه شهر بافق و ارائه راهبردهای مطلوب در جهت ارتقای آن است. لذا، پس از مرور شاخص‌های کیفیت زندگی و از طریق معیارهای برگزیده و تعریف گویه‌های مرتبط، میزان کیفیت زندگی در محله مورد سنجش قرار گرفت. پژوهش از لحاظ شیوه انجام، توصیفی – تحلیلی است و از تکنیکSWOT، QSPM و نرم‌افزار SPSS برای توصیف، طبقه­بندی و تحلیل داده‌ها استفاده شد. حجم نمونه‌ به روش کوکران، 223 مورد تعیین گردید. بنابر یافته‌های تحقیق: کیفیت زندگی در محله قلعه، با نمره 4.8 کمتر ازحد متوسط (5) است، مولفه کالبدی با امتیاز 3.8 پایین‌ترین سطح و مولفه اجتماعی با امتیاز 6.66، بالاترین سطح را از لحاظ کیفی دارا هست. پس، مولفه کالبدی بیشترین تاثیر را در کاهش سطح کیفیت زندگی محله دارد. در پایان، راهبردهای برتر در راستای بهبود کیفیت زندگی محله ارائه شد. از مجموع راهبردها در ابعاد مختلف، تقویتو بهبود منظر محله، بازنگری بافت موجود و طراحی مجدد آن،ایجاد فضاهای پاتوق و فعالیت‌های جمعی، تقویت بخش کشاورزی بمنظور اشتغال‌زایی، تعریف و اصلاح سلسله مراتب معابر درونی، بهبود وضعیت بهداشت و ساماندهی زباله‌ها و ضایعات بعنوان راهبردهای برتر، بیشترین نمره را کسب کردند.

چکیده انگلیسی:

The city has a fundamental feature in making suitable lives for its citizens. Meanwhile the concept of quality of life (QOL) has been developed to solve citizen problems and improve their lives. Urban developments and Bafgh city growth has led to the structural disruption of neighborhood. Ghale neighborhood is one of Bafgh low-quality neighborhoods due to multiple factors such as: poor quality of passages, shortage of welfare services, lack of garbage collection and its aggregation in arid lands which increase the risk of gradual evacuation. This research evaluates the QOL after a review of QOL indicators in the district of Ghale to provide proper polices to amend the present condition. The research is descriptive-analytic in terms of methodology, SWOT and QSPM techniques and SPSS software have been used to classify and analyze the data. Determined by Cochrane’s formula, the sample size is 223. As the result of the research the average QOL with the score of 4.8 is below average (5), the physical component gained the lowest score of 3.8 and the social component has achieved the highest score of 6.66. So the physical component has the greatest impact on reducing the QOL. At the end, from the all of strategies in different dimensions, the local city view, the revision of the present city texture, the development of local meeting spaces and facilities, the redefinition and reconstruction of the hierarchy of internal passages, improvement of hygiene and health have gained highest scores as the top strategies to improve the QOL.

منابع و مأخذ:

پورمحمدی، محمدرضا، (1392)، برنامه کاربری اراضی، سمت، تهران، چاپ نهم.

حکمتنیا،حسن(1390)، کاربردشناخت الگوی توسعه کالبدی- فضایی شهرهای مناطق خشک، مطالعه موردی شهربافق، فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال دوم، شماره ششم.

درونوفسکی، جان (2535)، کیفیت زندگی، اندازه گیری وبرنامه ریزی آن، ترجمه احمد اشرف.

ربانی، رسول، (1381)، جامعه شناسی شهری، دانشگاه اصفهان وسمت.

رضایی، مجید منصور، مدیری، آتوسا، رفیعیان، مجتبی، (1390)، روشی برای تحلیل تخصیص باهمستانی، روشی برای تحلیل خصیصه‌های باهمستانی در نظام محلات شهری، نمونه موردی محله نازی آباد تهران، نامه معماری و شهرسازی، فصلنامه دانشگاه هنر، شماره 10.

رضوانی، محمد رضا، منصوریان، حسین (1387)، سنجش کیفیت زندگی: بررسی مفاهیم، شاخص‌ها و مدل‌ها و ارایه مدل پیشنهادی برای نواحی روستایی، فصلنامه روستا و توسعه، سال یازدهم، شماره 3.

قالیباف، محمدباقر، مجتبی روستایی، مهدی رمضان زاده لهسایی و محمد رضا طاهری، (1390)، ارزیابی کیفیت زندگی شهری (مطالعه موردی محله یافت آباد )، فصلنامه جغرافیا، دوره جدید، سال نهم، شماره 31.

لطفی، صدیقه،صابری، سجاد(1391)، ارزیابی کیفیت زندگی شهری با استفاده از روش تصمیم گیری چند معیاره.

مرادی، اصغرمحمد، اخترکاوان، مهدی، (1388)، روش شناسی‌مدل‌های تحلیل تصمیم گیری چند معیاره، فصلنامه آرمانشهر، شماره 2.

ملکی، لادن، حبیبی، میترا، (1390)، ارزیابی کیفیت محیط در محله‌های شهری(نمونه موردی: محله چیذر)، فصلنامه دانشگاه هنر، شماره هفت.

مهندسین مشاور رای فن، (1389)، طرح تفصیلی شهر بافق، سازمان مسکن و شهرسازی استان یزد، مدیریت شهرسازی و معماری، جلد 1 و 2.

Business Dictionary, (2012), <http://www.businessdictionary.com/definition/quality-of-life.html>.

Cown, R )2005), The dictionary of Urbanism, Streetwise Press, London.

Davidson, M. & Dolnick,F (2007), A Planners Dictionary, american Planning Association.

Dunning, H., Williams, A., Abonyi, S., & Crooks, V. (2008), A mixed method approach to quality of life research: A case study approach. Social Indicator Research, 85, 145–158.

Marans, R. W., & Stimson, R. (2011), Investigating quality of urban life: Theory, methods, and empirical research. Social Indicators Research, 45, 1–29.

Mansoor Rezaee, Majid & Esmaily, SH. (2010), “Transformation of Public Space Leads to Transformation of Neighborhood Identity”, 14th IPHS Conference, ITU Urban Environmental Planning and Research Center.

Rahman & Mittelhamer & Wandschaneder (2003), Measuring the Quality of Life Across countries: A sensitivity Analysis of well-being indices , wider internasional conference on inequality, poverty and Human well-being, May 30-31, 2003, Helsinki, Finland.

Marshall, S. Banister, D. (2007), Land Use and Transport, Elsevier, Amsterdam.

Serag El Din, H., Shalaby, A,. Elsayed Farouh, H,. A. Elariane, S, 2012, Principles of urban quality of life for a neighborhood, HBRC Journal , 9, 86–92.

 

Business Dictionary, (2012), <http://www.businessdictionary.com/definition/quality-of-life.html>.

Cown, R )2005), The dictionary of Urbanism, Streetwise Press, London.

Davidson, M. & Dolnick,F (2007), A Planners Dictionary, american Planning Association.

Dunning, H., Williams, A., Abonyi, S., & Crooks, V. (2008), A mixed method approach to quality of life research: A case study approach. Social Indicator Research, 85, 145–158.

Marans, R. W., & Stimson, R. (2011), Investigating quality of urban life: Theory, methods, and empirical research. Social Indicators Research, 45, 1–29.

Mansoor Rezaee, Majid & Esmaily, SH. (2010), “Transformation of Public Space Leads to Transformation of Neighborhood Identity”, 14th IPHS Conference, ITU Urban Environmental Planning and Research Center.

Rahman & Mittelhamer & Wandschaneder (2003), Measuring the Quality of Life Across countries: A sensitivity Analysis of well-being indices , wider internasional conference on inequality, poverty and Human well-being, May 30-31, 2003, Helsinki, Finland.

Marshall, S. Banister, D. (2007), Land Use and Transport, Elsevier, Amsterdam.

Serag El Din, H., Shalaby, A,. Elsayed Farouh, H,. A. Elariane, S, 2012, Principles of urban quality of life for a neighborhood, HBRC Journal , 9, 86–92.