مزیت‌های حمل و نقل ریلی درون شهری نسبت به جاده‌ای، بر اساس رویکرد توسعه پایدار، مطالعه موردی خط 4 متروی تهران
محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری
غلامرضا کاظمیان
1
(دانشگاه علامه طباطبایی)
افشین رسولی
2
(دانشگاه آزاد اسلامی)
سعید رفیع پور
3
(دانشگاه علامه طباطبایی)
کلید واژه: توسعه پایدار شهری, محیط زیست, شاخصها, حمل و نقل ریلی, آلاینده‌ها,
چکیده مقاله :
محیط زیست یکی از ارکان بسیار مهم حیات و توسعه اقتصادی محسوب میشود، هم اکنون این ثروت خدادادی به دلایل مختلف، به طور آزاد و نامحدود، مورد بهره برداری قرار میگیرد. یکی از این بخش‌های تهدید کننده، حمل و نقل و به خصوص بخش حمل و نقل خصوصی است که سالانه آلودگی‌های زیادی نظیر آلودگی هوا و صوتی ایجاد کرده و هزینه‌های اقتصادی و زیست محیطی قابل توجهی به کشورها وارد میکند. از سویی در میان ابعاد توسعه پایدار شهری، نقش عامل زیست محیطی، بنا به نداشتن منفعتهای اقتصادی و سودا گرایانه، کمتر مورد توجه بوده است. همچنین علاوه بر عوامل طبیعی، عوامل انسانی بیشترین سهم را در تخریب محیط زیست داراست. این مقاله به بررسی مزیت‌های حمل و نقل ریلی نسبت به جاده ای از دیدگاه توسعه پایدار می‌پردازد، که برای این منظور ابتدا شاخصهای حمل و نقل و توسعه پایدار شهری شناسایی شد. برای شناسایی ارتباط بین شاخصها از طریق پرسشنامه و توزیع آن بین نخبگان امر و با استفاده از نرم افزار AMOS توانستیم به ارتباط موثر آنها پی ببریم. سپس با استفاده از پرسشنامه در بین مسافران مختلف متروی خط 4 به صورت تصادفی، انتخاب جایگزین آنها در صورت نبودن مترو را شناسایی کرده و به ارزیابی زیست محیطی بدیل‌های مختلف در مقایسه با حمل ونقل جاده ای در ابعاد مصرف سوخت، آلودگی‌های صوتی و هوایی و سایر هزینه‌های مرتبط پرداخته شد. در پایان با توجه به تاثرات شگرف زیست محیطی از حمل و نقل ریلی علیرغم محدودیتهای خاص مربوطه و نقش انکار ناپذیر مترو در کاهش خسارات و هزینه‌ها، برآورد و تخمین ارزش اقتصادی صرفه جویی شده توسعه این نوع از حمل و نقل نسبت به جاده ای و ارزیابی اقتصادی-زیست محیطی آن، برای نشان دادن ارزش اجتماعی این زیرساخت پیشنهاد گردید.
The advantages of rail transport compared to road within the city, based on a sustainable development approach, case study Tehran Metro Line 4
شاکری، عطا، فرید مر، و سروش مدبری، 1390، اثرات زیست محیطی شهرک صنعتی بزرگ شیراز در رها سازی فلزات سنگین به زهکش قره باغ، دومین کنفرانس ملی پژوهشهای کاربردی منابع آب ایران، زنجان، شرکت آب منطقه ای زنجان، http://www.civilica.com/Paper-INCWR02-
فروزنده، کاظم، مرکز تحقیقات راه اهن، شرکت اسیا سیر پارس، http://www.asiaseiraras.com/،، 1391.
سررشه داری، ندا، 1386، حمل و نقل عمومی و اثرات آن بر محیط زیست، نهمین همایش حمل و نقل ریلی، تهران، انجمن حمل و نقل ریلی، دانشگاه علم و صنعت، http://www.civilica.com/Paper-RTC09-RTC09_058.html.
قربانی، محمد ؛ فیروز زارع، علی،"ارزش گذاری ویژگی‌های مختلف آلودگی هوا در مشهد"، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 89، زمستان 88، صفحات 241-215.
محمودی،علی، "اقتصاد حمل و نقل"،انتشارات نشر اقتصاد نو، موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی،1383.
بیدختی، علی اکبر، بنی‌هاشم، تاج الدین، (1383)، لایه آمیخته شهری و آلودگی هوا، فصلنامه محیط زیست، شماره 20، زمستان، تهران
احسان، شیعه، 1389، دانشنامه مدیریت روستایی و شهری، انتشارات سازمانهای شهرداری، تهران
علی،پاپلی یزدی، رجبی سناجردی، ح،(1382)، "نظریه‌های شهر(پیرامون)"، چاپ اول، انتشارات سمت، تهران.
ترنر، ت، (1379).ترجمه نوریان، ف، "شهر همچون چشم انداز"، شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری، مشهد.
گیدنز، آنتونی،(1384)، جامعه شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، چاپ نوزدهم، نشر نی، تهران
کهن، گوئل،(1386)، شاخص شناسی در توسعه پایدار شهری؛ توسعه اقتصادی و حساب‌های ملی در بستر سبز، موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، تهران.11.
قرخلو، مهدی، و حسینی،هادی (1385) شاخصهای توسعه پایدار شهری، مجله جغرافیاا و توسعه ناحیه ای، شماره هشتم، بهار و تابستان
ماهنامه شهرداریها،(1384)، امنیت در شهر، مقوله ای چند بعدی، وزارت کشور، سازمان شهرداری‌های کشور، سال چهارم، شماره 41، مهر
افندی زاده، شهریار رحیمی، (1384 )، امیر مسعود، مهندسین ترابری و اصول برنامه ریزی و مدل سازی حمل و نقل، انتشارات، دانشگاه علم و صنعت ایران، چاپ اول 42. تهران
اشرفی، علی، 1388، CDS، رویکردی جدید در برنامه ریزی شهری در رویکردی تحلیلی، فصلنامه مدیریت شهری، تهران، شماره 23.
وایت لگ، جان «حمل و نقل، محیط‌زیست و انرژی»، مترجم محمد تقی‌زاده، مطلق، ماهنامه ترابران، سال چهارم، شماره 48: 1385.،
تهران. عبدلی، محمدعلی، (۱۳82)، «اثرات توسعه تکنولوژی انرژی بر زیست بوم»، تهران، مرکز مطالعات انرژی ایران. تهران.
احمدی، یونس،"ارزیابی اقتصادی- زیست محیطی احداث نیروگاه برق با سوخت زیست توده در شهر تهران"، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی تهران، دانشکده اقتصاد،1390.
ذاکری اشکذری، وحید،"بررسی پیامدهای هدفمند کردن یارانه‌های انرژی بر تقاضای نفت گاز و انتشار گازهای آلاینده در حمل و نقل جاده ای "، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی تهران، دانشکده اقتصاد،1390.
شرکت راه آهن شهری تهران و حومه (1391)؛ تاریخچه متروی تهران
شرکت ملی نفت ایران،شرکت بهینه سازی مصرف سوخت، 1391
شاخصهای شهرداری تهران، سازمانهای حمل و نقل وترافیک، 1392services1.tehran.irwww).)
برآورد میزان هزینه‌های اجتماعی آلاینده‌های هوا بر روی سلامت ناشی از کمبود مکان پارک خودرو در منطقه بازار تهران، حمید علوی لواسانی، دومین همایش آلودگی هوا و اثرات آن بر سلامت، 90، پرتال جامع علوم انسانی
مزرعتی، محمد،1389،برآورد هزینه‌های اجتماعی ناشی از مصرف سوخت‌های فسیلی بر مصرف ساکنان تهران، فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی، زمستان، تهران
سازمان بهره وری انرژی ایران، ترازنامه انرژی 1390
اویسی، الهام،ساری اسماعیلی، عباس، 1387،بررسی آلودگی صوتی ناشی از ترافیک بر سلامت عمومی و روانی شهروندان یزد، محیط شناسی سال سی و سوم شماره44، ص 45-53
کاظمی، روح الله، 1389،تحلیل هزینه - فایده اجتماعی گسترش خطوط مترو، ماهنماه شهرداریها، تهران
Sudhakar, Raju,"project NPV, positive externalities, social cost benefit analysis –the Kansas city light rail poject", Journal of public transportation, 2008, Vo l.11, No.4.
Myres,Fort ," the benefits of public transit in Lee county,Florida",2005.
Schmutzler,Armin,"local transportation policy and the environment", Environ Resource Econ,2011,48:511-535.
Drivakis-smith, D.)1996(, "sustainable urbanization, and development", third world planning review.
Moss, M.; M. Kaufman, S. and M. Townsend, A. (2006). "The relationship of sustainability to telecommunications", Technology in Society 28: (235–244).
Gwo-Hshiung Tzeng, Multi-criteria analysis of alternative-fuel buses for, public transportation, Energy and Environmental Research Group, Institute of Technology of Management, Institute of Traffic and Transportation, National Chiao Tung University, 1001, Ta-Hsmeh Rd, Hsinchun 300, Taiwan