تحلیل و ارزیابی زیست پذیری و کیفیت محیط شهری با تأکید بر تصویر ذهنی شهروندان (مطالعه موردی: شهر اهواز)
زهرا سلطانی
1
(
استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
)
مجید گودرزی
2
(
گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
)
اسماعیل طاهرملا
3
(
دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
)
کلید واژه: کیفیت محیط, زیست پذیری, تصویر ذهنی, شهر اهواز.,
چکیده مقاله :
کیفیت سکونتگاه‌های انسانی معمولاً تأثیر زیادی بر سلامت و رفاه انسان دارد. با توسعه اقتصاد و شهرنشینی در چند دهه گذشته، برخی از مسائل ازجمله بلایای طبیعی، آلودگی‌های زیست‌محیطی، ترافیک سنگین و گرانی مسکن به‌طور فزایندهای به وجود آمده و کیفیت زندگی ساکنان را به‌ویژه در مناطق شهری تحت تأثیر قرار داده است. درنتیجه زیست پذیری و کیفیت محیط شهری موردتوجه گسترده جامعه دانشگاهی و همچنین دولت‌ها و مردم قرارگرفته است. به همین منظور، پژوهش حاضر باهدف تحلیل و ارزیابی زیست پذیری و کیفیت محیط شهری با تأکید بر تصویر ذهنی شهروندان در شهر اهواز تدوین شده است. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش انجام، توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانهای و بررسیهای پیمایشی (میدانی) است. یافته‌های پژوهش نشان داد که رابطه‌ی میان سن ساکنان و میزان رضایت آن‌ها مثبت و مستقیم می‌باشد. به‌گونه‌ای که هر چه میزان سن آن‌ها بالاتر برود، سطح رضایتمندی آن‌ها از سکونت در محله افزایش می‌یابد. میان جنسیت و سطح رضایت از کیفیت محیط مسکونی نیز رابطه‌ی معناداری وجود دارد. در این بخش، میزان رضایت زنان از محلات مسکونی‌شان بیش از مردان است. بین مدت اقامت در محله مسکونی و سطح رضایت از کیفیت محله رابطه معناداری وجود دارد. هر چه مدت اقامت افراد در محلات افزایش یابد، به سطح رضایت از محله سکونتی نیز افزوده می‌گردد. نتایج به‌دست‌آمده حاکی از آن است که شاخص اجتماعی بیشترین تأثیر را بر رضایتمندی از محله‌ی مسکونی (394/0) دارد و پس‌ازآن به ترتیب شاخص اقتصادی (360/0)، دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری (204/0)، کیفیت تردد حمل‌ونقل عمومی (108/0) و کیفیت کالبدی محلات (064/0) قرار دارد. کمترین میزان تأثیر مربوط به متغیرهای کیفیت بهداشت محیط (031/0) است. بنابراین زیست پذیری شهری از دید شهروندان شهر اهواز به‌طورکلی در سطح متوسط روبه بالا ارزیابی‌شده است.
چکیده انگلیسی :
The quality of human settlements usually influences human health and wellbeing dramatically. With the development of the economy and urbanization in the past few decades, issues such as natural disasters, environmental pollution, heavy traffic, and high housing prices have increasingly arisen and have affected residents’ quality of life, especially in urban areas. As a result, the urban environment’s livability and quality have been widely noticed by the academic community, governments, and citizens. The present study aimed to compare the livability and quality of the urban environment, emphasizing the mental image of Ahvaz citizens. The present applied study employed a descriptive-analytical research method and library and survey research (field studies) data collection techniques. The findings showed that the relationship between the age of the residents and their level of satisfaction is positive and direct, so the higher their age, the higher their satisfaction level of living in the neighborhood. There is also a significant relationship between gender and the level of satisfaction with the quality of the residential environment. In this section, women are more satisfied with their residential areas than men. There is a significant relationship between the length of stay in the residential neighborhood and the level of satisfaction with the quality of the neighborhood. The longer citizens stay in the neighborhood, the higher the satisfaction with the neighborhood. The results indicate that the social indicator has the most significant effect on the satisfaction of the residential neighborhood (0.394). After that, the economic indicator (0.360), access to urban services and facilities (0.204), the quality of public transportation (0.108), and the physical quality of neighborhoods (0.064) are in order. The lowest effect is related to environmental health quality variables (0.031). Therefore, urban livability from the Ahvaz citizens’s view was generally evaluated at an average to upper level.
اسدی، بهرنگ؛ محمودی، آزاده. (1395). محله؛ نهاد اجتماعی فراموش‌شده در مسکن امروز. دومین کنفرانس بین‌المللی نوآوری در علوم و تکنولوژی، سنگاپور، آذرماه.
امان‌پور، سعید؛ داری‌پور، نادیا. (1394). سنجش وضعیت شاخص‌های کیفیت زندگی در شهر اهواز با استفاده از نرم‌افزار Visual Promethee مطالعه موردی: منطقه 4. فصلنامه علوم اجتماعی، 9(2)، 76-55.
ایراندوست، کیومرث، عیسی لو، علی‌اصغر و شاهمرادی، بهزاد. (1392). شاخص زیست پذیری در محیط‌های شهری (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهر مقدس قم). اقتصاد و مدیریت شهری، 4(13)، 118-101.
ایروانی، محمود؛ خداپناهی، محمد کریم. (1371). روانشناسی احساس و ادراك. تهران: سمت.
آمارنامه کلان‌شهر اهواز. (1402). معاونت برنامه‌ریزی و توسعه شهرداری اهواز.
بایرام زاده، نیما؛ شهسوار، امین. (1402). اولویت‌بندی مناطق شهری از منظر شاخص‌های کالبدی و محیط‌زیستی زیست پذیری (نمونه موردی: مناطق 5 گانه شهر ارومیه). توسعه پایدار شهری، 4(11)، 31-17.
براتی، ناصر؛ کاکاوند، الهام. (1392). ارزیابی تطبیقی کیفیت محیط سکونت شهری با تا کید بر تصویر ذهنی شهروندان (مطالعه موردی: شهر قزوین). نشریه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، 18(3)، 32-25.
پورجعفر، محمدرضا؛ کوکبی، افشین؛ تقوایی، علی. (1384). برنامه‌ریزی کیفیت زندگی شهری در مراکز شهری، تعاریف و شاخص‌ها. جستارهای شهرسازی، 9(12)، 13 - 6.
حقی، یعقوب؛ فکری علی بابالو¬؛ لطیف¬، انصاری گبلو؛ اکبر؛ کرمی نصب¬، صدیقه (1401). بررسی و تحلیل وضعیت شاخص‌های کیفیت زندگی شهری از دیدگاه شهروندان (موردمطالعه: شهر گرمی). جغرافیا و روابط انسانی، 4(4)، 122-111.
حکمتی، امیرحسین؛ جودکی، حمیدرضا؛ زیاری، یوسفعلی. (1402). زیست پذیری شهری در منطقه 22 کلان‌شهر تهران. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 38(2)، 143-150.
حیدری، محمد تقی؛ حقی، یعقوب؛ نصیری، ثریا؛ محرمی، سعید. (1400). تبیینی بر پیشران‌های باززایشی تولید فضای زیست در متن زیست غیررسمی شهر مورد مطالعه: شهر زنجان. فصلنامه جغرافیا و توسعه، 19(56)، 52- 27.
خاکپور، براتعلی؛ بلوری، زهره؛ داوری، رقیه. (1402). تحلیل عوامل مؤثر بر میزان زیست پذیری محله های متراکم شهر بر اساس نقشه شناختی فازی(موردمطالعه شهر آمل). جغرافیا و برنامه‌ریزی، 27(84)، 55- 45.
خان محمدی، فریده. (1402). رویکرد تطبیقی کیفیت محیط شهری با تأکید بر تصویر ذهنی شهروندان شهر تهران. فصلنامه اقتصاد و برنامه ریزی شهری، 4(3)، 71-56.
خوارزمی، شهین‌دخت. (1383). کیفیت زندگی و الزامات عصر دیجیتال در ایران. روزنامه دنیای اقتصاد.
داوودی، محمد؛ خادم¬الحسینی، احمد؛ صابری، حمید؛ گندمکار، امیر؛ مهکویی، حجت. (1400). ارزیابی و تحلیل مؤلفه‌های زیست پذیری مناطق هشت‌گانه شهر اهواز. جغرافیا و مطالعات محیطی، 10(37)، 20-7.
رهنما، محمدرحیم؛ قنبری، محمد؛ محمدی حمیدی، سمیه؛ حسینی، سید مصطفی. (1398). ارزیابی و سنجش زیست پذیری شهری در کلان‌شهر اهواز. فصلنامه شهر پایدار، 2(2)، 17-1.
سرور، هوشنگ؛ اصغری، رؤیا. (1400). تحلیل فضاهای عمومی شهرها از منظر رهیافت سرزندگی نمونه: پارک ساحلی آتای میاندوآب. برنامه‌ریزی فضایی، 4(11)، 46-27.
سیدیان، سید علی؛ بیغمی، مژگان. (1394). ارزیابی مؤلفه‌های مؤثر در ایجاد حس تعلق به مکان نمونه موردی شهر اصفهان. دومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در عمران، معماری و شهرسازی، استانبول، ترکیه، اسفندماه.
شکرگزار، اصغر؛ نعمتی علیکان؛ حسین، شکاک نالوس، عزیز؛ عابدینی، غلامرضا. (1397). سنجش کیفیت محیط سکونت شهری با رویکرد رضایتمندی مبتنی بر دیدگاه تجربی(نمونه موردی شهر ارومیه). مطالعات محیطی هفت حصار، 6(24)، 105-93.
لطفی، صدیقه؛ فرجی ملائی، امین؛ منوچهری، ایوب؛ عظیمی، آزاده. (1390). تحلیل کیفیت زندگی شهری با استفاده از روش آنتروپی و تکنیک SAW مطالعه موردی: بافت شهری میاندوآب. فصلنامه آمایش جغرافیایی فضا، 1(1)، 69-86.
اللهقلی پور ملایوسف، سمیرا؛ حافظی فر، مریم. (1400). بررسی جنسیت و تفاوت‌های آن در ادراک فضای شهری. فصلنامه علمی تخصصی مطالعات طراحی شهری و پژوهش¬های شهری، 4(4)، 42-37.
ماجدی، حمید؛ بندرآباد، علیرضا. (1393). بررسی معیارهای جهانی و بومی شهر زیست پذیر. هویت شهر، ش8(17)، 76-65.
محمدابراهیمی جهرمی، مهشید؛ اشنویی نوش‌آبادی، امیر (1401). اولویت‌بندی مؤلفه‌های مؤثر بر کیفیت محیط شهری ¬(مطالعۀ موردی: شهر شیراز). برنامه‌ریزی فضایی، 12(3)، 66-47.
سرایی، محمدحسین؛ یاراحمدی، منصوره. (1401). شناسایی زیست پذیری ارزیابی مؤلفه‌های مؤثر بر زیست پذیری در نواحی شهری (مطالعه موردی: شهر اسفراین). جغرافیا و پایداری محیط، 12(45)، 35-23.
References
Alderton, A., Higgs, C., Davern, M., Butterworth, I., Correia, J., Nitvimol, K. & Badland, H. (2021). Measuring and monitoring livability in a low-to-middle income country: A proof-of-concept for Bangkok, Thailand and lessons from an international partnership. Cities & health, 5 (3), 320-328. http://dx.doi.org/10.1080/23748834.2020.1813537
Allahgholipour Melayoussef, S., & Hafezifar, M. (2021). Investigating gender and its differences in the perception of urban space. Specialized scientific quarterly of urban design studies and urban researches, 4(4), 42-37. [In Persian]
Al-Thani, S. K., Amato, A., Koç, M., & Al-Ghamdi, S. G. (2019). Urban sustainability and livability: An analysis of Doha’s urban-form and possible mitigation strategies. Sustainability, 11 (3), 786. https://doi.org/10.3390/su11030786
Amanpour, S., & Daripour, Nadia. (2014). measuring the status of quality of life indicators in Ahvaz using Visual Promethee software, case study: Region 4. Social Sciences Quarterly, 9(2), 55-76. https://journals.iau.ir/article_529514.html[In Persian].
Asadi, B., & Mahmoudi, A. (2015). The Neighborhood; Forgotten social institution in today's housing. The second international conference on innovation in science and technology, Singapore, December. [In Persian]
Barati, N., & Kakavand, E. (2013). Comparative Evaluation of the Environmental Quality of Residential Place with an Emphasis on Citizens' Image (Case Study: Qazvin City). Journal of Fine Arts: Architecture & Urban Planning, 18(3), 25-32. doi: 10.22059/jfaup.2013.51315[In Persian].
Bayramzadeh, N., & Shahsavar, A. (2023). Prioritization of Urban Regions from the Perspective of Physical and Environmental Indicators of Livability (Case Study: 5 Regions of Urmia). Journal of Urban Sustainable Development, 4(11), 17-31. doi: 10.22034/usd.2023.706523[In Persian].
Davodi, M., Khadem Al-Hosseini, A., Sabri, H., Gandomkar, A., & Mahkouei, H. (2022). Evaluation and analysis of livability components of eight areas of Ahvaz city. Geography and Environmental Studies, 10(37), 7-20. [In Persian]
Haghi, Y., Ali Babalo, L., ansari gabli, A., & karmi, S. (2022). Investigating and analyzing the status of urban quality indicators from the perspective of citizens (Case study: Garmi city). Geography and Human Relationships, 4(4), 111-122. doi: 10.22034/gahr.2022.298799.1595[In Persian].
Hekmati, A., Joodaki, H.,& Ziari, Y. (2023). Urban Livability in District 22 of Tehran City, Iran. Geo Res,38(2),143-150 URL: http://georesearch.ir/article-1-1452-fa.html[In Persian].
Heydari., M.T., Haghi, Y., Nasiri, S., & Moharami, S. (2022). Analysis of livability Regeneration Promotions in the Informal livability Text of the City (Case Study: Zanjan). Geography and Development , 19(65), 27-52. https://doi.org/10.22111/j10.22111.2021.6520[In Persian].
Irandoost, K., Isa Lo, A.A., & Shahmoradi, B. (2012). Livability index in urban environments (case study: the central part of the holy city of Qom). Urban Economics and Management, 4(13), 101-118. [In Persian]
Irvani, M., & Khodapanahi, M.K. (1992). Psychology of emotion and perception. Tehran: Samt. [In Persian]
Juntti, M., Costa, H., & Nascimento, N. (2021). Urban environmental quality and wellbeing in the context of incomplete urbanization in Brazil: Integrating directly experienced ecosystem services into planning. Journal of Progress in Planning, Vol.143. https://doi.org/10.1016/j.progress. 2019.04.003
Khakpoor, B., Bolori, Z., & davari, R. (2023). analysis of factors affecting the voidability of dense neighborhoods in the city Based on fuzzy cognitive map (studied amol city). Journal of Geography and Planning, 27(84), 45-55. doi: 10.22034/gp.2023.14584[In Persian].
Khanmohammadi, F. (2023). The Comparative Approach of Urban Environment Quality with Emphasis on the Mental Image of Citizens of Tehran. Urban Economics and Planning, 4(3), 56-71. doi: 10.22034/uep.2023.401366.1371[In Persian].
Kharazmi, Sh. (2004). Quality of life and requirements of the digital age in Iran. World newspaper. [In Persian]
Krishnan, S., & Firoz M. (2020). Regional urban environmental quality assessment and spatial analysis. Journal of Urban Management, 9(2), 191-204. https://doi.org/10.1016/j.jum.2020.03.001
Li, N., Feng, C., Shi, B., Kang, R., & Wendong, W. (2022). Does the change of official promotion assessment standards contribute to the improvement of urban environmental quality?. Journal of Cleaner Production,Vol. 34. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2022.131254
Lotfi, S., Faraji Molaei, A., Manouchehri, A., & Azimi, A. (2011). Analysing Urban Quality of Life Using Entropy Method and SAW Technique Case Study: Urban Texture of Miyandoab. GEOGRAPHICAL PLANNING OF SPACE, 1(1), 69-85. [In Persian]
Majedi, H and Bandarabad, A.R. (2013). Examining global and local standards of livable city. Hoviyat Shahr, No. 8(17), 65-76. [In Persian]
MohammadEbrahimi, M., & Oshnooei Nooshabadi, A. (2022). Prioritization of the Eelements Affecting Urban Environmental Quality in Shiraz. Spatial Planning, 12(3), 47-66. doi: 10.22108/sppl.2022.125087.1534[In Persian].
Ouyang, W., Wang, B., Li, T., & Niu, X. (2017). Spatial deprivation of urban public services in migrant enclaves under the context of a rapidly urbanizing China: An evaluation based on suburban Shanghai. Cities. 60, 436–445. https://doi.org/10.1016/j.cities.2016.06.004
Pourjafar, M.R., Kokabi, A., & Taghvaei, A. (2005). Planning the quality of urban life in urban centers, definitions and indicators. Urbanization Essays, 9(12), 13-6. [In Persian]
Rahnama, M. R., Ganbari, M., Mohammadi Hamidi, S., & Hosseini, S. M. (2019). Evaluation and measurement of livability in Ahvaz metropolis. Sustainable city, 2(2), 1-17. doi: 10.22034/jsc.2019.197229.1090[In Persian].
Saraei, M., & Yarahmadi, M. (2022). Identification and Evaluation of Livability Components in Urban Areas (A Case Study: Esfarayen City). Geography and Environmental Sustainability, 12(4), 23-35. doi: 10.22126/ges.2022.7545.2513[In Persian]
Sarvar, H., & Asghary, R. (2021). Analysis of the Public Spaces of Cities via a vitality approach: A Case Study of Ata Coastal Park of Miandoab. Spatial Planning, 11(4), 27-46. doi: 10.22108/sppl.2021.119601.1431[In Persian].
Seydian, S.A., & Beghami, M. (2014). Evaluation of the effective components in creating a sense of belonging to the place of Isfahan city. The second international conference on modern researches in civil engineering, architecture and urban planning, Istanbul, Turkey, March. [In Persian]
Shokrgozar, A., Nemati Alikan, H., Shakak Nalos, A., & Abedini, Gh. (2018). The Assessment of Urban Residential Environment with Satisfaction Approach Based on Experimental Point of View (Case Study: Urmia). Haft Hesar J Environ Stud, 6 (24), 93-105 URL: http://hafthesar.iauh.ac.ir/article-1-573-fa.html[In Persian].
Sofeska, E. (2017). Understanding the Livability in a City through Smart Solutions and Urban Planning Toward Developing Sustainable Livable Future of the City of Skopje. Procedia Environmental Sciences, 37(17), 442-453. https://doi.org/10.1016/j.proenv.2017.03.014
Statistics of Ahvaz metropolis. (2023). Deputy of Planning and Development of Ahvaz Municipality. [In Persian]