مدل یابی موانع تحقق پذیری مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهرها (مطالعه موردی: شهر سی سخت)
محورهای موضوعی : سیاستگذاری شهری
اشکان رحیمی زاده
1
,
حمید صابری
2
*
,
احمد خادم الحسینی
3
,
مهری اذانی
4
1 - گروه جغرافیا،مرکز تحقیقات گردشگری ، واحد نجف آباد،دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.
2 - استادیار مرکز تحقیقات گردشگری، گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
3 - دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی جغرافیا و برنامه ریزی شهری واحد نجف آباد
4 - استادیار، گروه جغرافیا، واحد نجف آباد،دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
کلید واژه: مشارکت نخبگان, توسعه پایدارشهری, توسعه پایداراجتماعی, توسعه پایدار اقتصادی, شهر سی سخت.,
چکیده مقاله :
نخبگان با داشتن دانش و تجربه‌های خاص، میتوانند بهبود فرایندها و راهکارهای نوین را برای توسعه شهرها ارائه کنند. این مشارکت به ایجاد فضاهای نوآورانه، ترویج کارآفرینی و ایجاد فرصت‌های شغلی نیز کمک میکند. از طرف دیگر، مشارکت نخبگان در تصمیمگیریهای مرتبط با توسعه شهری، باعث افزایش شفافیت و حکمرانی خوب در امور عمومی میشود و به دستیابی به توسعه پایدار در ابعاد اجتماعی و اقتصادی کمک میکند. هدف پژوهش حاضر، شناسایی موانع تحقق¬¬پذیری مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر سی سخت و طراحی ارتباطات این عوامل میباشد. روش انجام پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی است. به منظور شناسایی موانع، از روش تحلیل محتوا استفاده شد. در بخش مدلسازی ساختاری-تفسیری، از نظرات خبرگان و متخصصین صاحب¬نظر در حوزه شهری و مراکز پژوهشی از طریق روش دلفی استفاده شده است. ابزار جمع¬آوری داده¬ها به¬صورت مصاحبه و پرسشنامه دوبه دویی می¬باشد و برای سنجش و ارزیابی روایی پرسشنامه از ملاک روایی صوری استفاده شده است. روابط بین موانع تحقق¬¬پذیری مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر سی سخت با استفاده از يك متدولوژي تحلیلی نوین تحت عنوان مدل¬¬سازی ساختاری تفسیری (ISM) تعیین و بصورت یکپارچه مورد تحلیل قرار گرفته است و در نهایت با استفاده از تحلیل MICMAC نوع متغیرها با توجه به اثرگذاری و اثرپذیری بر سایر متغیرها مشخص و سطح¬بندی شدند. یافته¬های پژوهش نشان داد موانع کمبود حمایت دولتی و نهادها، تفکرات سنتی و محافظه‌کارانه و کمبود ارتباط و هماهنگی بین نخبگان و مسئولین شهری با میزان قدرت نفوذ 10 بیشترین تاثیر و موانع عدم توجه به آموزش و پژوهش و نبود فرصت‌های شغلی مناسب مشترکاً با میزان قدرت نفوذ 2 کمترین تاثیر را دارد.
Elites with special knowledge and experience can improve processes and provide new solutions for the development of cities. This partnership also helps to create innovative spaces, promote entrepreneurship and create job opportunities. On the other hand, elite participation in decisions related to urban development increases transparency and good governance in public affairs and helps to achieve sustainable development in social and economic dimensions. The aim of the current research is to identify the barriers to the realization of the participation of the elites in the sustainable social and economic development of the city of Sisakht and to design the connections of these factors. The research method is descriptive-analytical. In order to identify obstacles, the method of content analysis was used. In the structural-interpretive modeling section, the opinions of experts and experts in the urban area and research centers have been used through the Delphi method. The data collection tool is in the form of an interview and a two-way questionnaire, and the criterion of face validity was used to measure and evaluate the validity of the questionnaire. The relationships between the barriers to the realization of the participation of the elites in the sustainable social and economic development of the city of Sisakht have been determined and analyzed in an integrated way using a new analytical methodology called Interpretive Structural Modeling (ISM). From the MICMAC analysis, the types of variables were identified and leveled according to their influence and effectiveness on other variables. The findings of the research showed that the obstacles of lack of government support and institutions, traditional and conservative thinking and lack of communication and coordination between elites and urban officials with the influence power of 10 have the greatest impact and the obstacles of not paying attention to education and research and the lack of suitable job opportunities together with the Penetration power 2 has the least effect.
Extended Abstract
Introduction
In our society, Iran, the need for the participation of the elite society is felt more than before; Because the increase in population and urbanization have been widespread phenomena in the last hundred years, which have faced both industrialized countries and developing countries with new challenges. Therefore, empowering people, reducing urban problems and achieving development in Iran, which is in the transition period from a traditional to a modern society, is considered as a basic issue in urban management, which can only be achieved with proper and optimal use. It can be achieved from the existing abilities and talents of citizens and urban elites within the framework of participation programs. This is while in many big cities, the urban infrastructures are not compatible with the growing trend of the urban population.Now that in the cities of our country, including the city Sisakht, we have witnessed the increasing trend of population growth, urbanization, the occurrence of numerous economic, social and environmental problems on the one hand, and the inefficiency of the management and control methods of urban development, in order to solve the problems and On the other hand, the aforementioned bottlenecks have created chaotic and unstable conditions for this city. In this regard, naturally, the strong social interactions of the past and the sense of solidarity of that time cannot in any way be an executive guarantee for future times; The participation of elites and city residents in matters related to their living environment is a kind of empowering them in the form of a skill in order to assume more responsibility. This leads to the acceptance and support of urban projects and the success of the officials and the urban management complex. In fact, today the importance of the effective role of elites, people and their participation in moving towards urban development is evident and is important as a fundamental issue.
Methodology
The aim of the current research is to identify the barriers to the realization of the participation of the elites in the sustainable social and economic development of the city of Sisakht and to design the communication of these factors. The research method in this article is descriptive-analytical and practical in terms of results. In the interpretative structural modeling section, the opinions of academic experts in the field of tourism and research centers have been used through the Delphi method. In this research, the data collection tools are in the form of interviews and questionnaires, and to measure and evaluate the validity of the questionnaire or any measurement tool, the criterion of face validity has been used. Interpretive-structural modeling is a systematic and structured method for establishing relationships and understanding relationships between elements of a complex system, which was introduced by Warfield in 1974. Interpretive structural modeling (ISM) is an interactive process in which a set of different elements and related to each other are structured in a comprehensive systematic model. This method examines the complex relationships between the elements of a system; In other words, it is a tool by which the group can overcome the complexity between the elements. This methodological framework helps to create and direct the complex relationships between the elements of a system. The main idea of interpretative structural modeling is to break down a complex system into several subsystems, using practical experience and expert knowledge in order to build a multi-level structural model.
Results and discussion
The participation of elites in the sustainable social and economic development of cities is essential and vital, which is important for various reasons. Elites, as people with high abilities and technical knowledge, can play a significant role in the improvement and development of cities. With their active participation in decision-making and urban planning processes, it is possible to help improve public facilities, raise the standard of living of citizens, create job opportunities, solve environmental problems, develop local industries, and develop the region's economy. Also, with the increasing participation of elites, new ideas and innovations will emerge to solve urban problems and the process of urban development will be more sustainable and intelligent. Therefore, encouraging and supporting elite participation in urban development should be one of the important priorities of urban planning and policymaking.
Conclusion
The results of this research show that the obstacles of lack of government support and institutions, traditional and conservative thinking and lack of communication and coordination between the elites and city officials with the influence power of 10 are the most effective and the obstacles are lack of attention to education and research and lack of suitable job opportunities. It has the least effect together with penetration power of 2. The obstacles are lack of effective communication between universities and industry (12), lack of attention to the opinions of elites (8), lack of adherence to laws and regulations (10), lack of suitable job opportunities (2) and lack of attention to education and research (9). It is the influence of other factors and from a systemic point of view, it is one of the effective and dependent elements. In other words, many factors are involved in creating this variable, and they themselves are less likely to cause other obstacles. Obstacles such as traditional and conservative thinking (6) and the lack of government support and institutions (3) are considered to be difficult obstacles for attracting the participation of the elites in the sustainable social and economic development of the city, which have a great impact on The participation of these sections of the society in the city is studied, and these barriers have high power of influence and less dependency. The obstacles of lack of specific policies to encourage elite participation (1), the existence of systemic corruption and lack of transparency (4), lack of financial resources (5) and lack of access to technology and information (7) were included in the group of independent (autonomous) obstacles that have power Influence and dependence are weak. These obstacles are relatively unrelated to the system and have few and weak connections with the system. Also, the lack of communication and coordination between the elites and city officials (11) is one of the barriers of connection and has a high power of influence and dependence. In fact, any action on this variable will change other obstacles.
1. Abtahi, S. H., & Shiani, M. (2021). Acknowledging people's participation obstacles in Tehran's urban management: an analyses of qualitative content. Community Development (Rural and Urban), 12(2), 643-655. (In Persian)
2. Akbarian Ronizi, S. R. (2018). The Role of Tourism in Urban Sustainability Case Study: Si-Sakht Town (Dena City). urban tourism, 4(4), 1-12. (In Persian)
3. Akbari, M., Taherpoor, F., Boustan Ahmadi, V., & Foladi, A. (2020). Structural-Interpretive Modeling of Factors Affecting the Development of Religious Tourism in Iran by Future Research Approach. Journal of Tourism and Development, 9(4), 285-296. (In Persian)
4. Alamoudi, A.K., Abidoye, R.B., & Lam, T.Y.M. (2022). The Impact of Stakeholders’ Management Measures on Citizens’ Participation Level in Implementing Smart Sustainable Cities. Sustainability, 14, 16617. (In Persian)
5. Alizadeh Aghdam, M., Abbaszadeh, M., Koohi, K., & Mokhtari, D. (2013). Urban Institutions and Citizen Participation in Urban Affairs(Case Study: Esfehan City). Human Geography Research, 45(2), 195-214. (In Persian)
6. Azimi Amoli, J., & Sodagar, S. (2015). The Role of citizen participation in sustainable urban development (Case Study: Noor City). Urban Management Studies, 7(21), 36-45. (In Persian)
7. Berry, J.M.; Portney, K.E. Sustainability and Interest Group Participation in City Politics. Sustainability 2013, 5, 2077-2097.
8. Brown, C., & Wilson, B. (2020). Innovation in sustainable urban development: The role of experts. Urban Studies, 15(3), 112-125.
9. Caves, R., & Cullingworth, B. (2003). Planning in the USA, Policies, Issues and Process, Roultedge.
10. Garcia, D., & Martinez, E. (2018). Expert-led education for sustainable urban development. Journal of Urban Education, 5(1), 78-89.
11. Garcia, D., & Martinez, E. (2018). Expert-led education for sustainable urban development. Journal of Urban Education, 5(1), 78-89.
12. Hosseini, S. H. (2013). An analysis of the position of citizens' participation in sustainable urban development". (Case information: Sabzevar City (Fourth Urban Planning and Management Conference)
13. Lane, M. B (2005). Public Participation in Planning: an Intellectual History, Australian Geographer, 36 (3), 283-299.
14. Malekshahi, G., Nikpour, A., & Gholami, S. (2019). Understanding and Assessment of Factors Affecting Citizens’ Participation in Urban Management. Sociology of Social Institutions, 5(12), 327-350. (In Persian)
15. Musolino, M., Viganò, F. (2023). A Model of Urban and Socio-Technical Participation: Between Deliberative Democracy and Strong Governance—The Case of the City of Messina. Land, 12, 602.
16. Petesch, P., Smulovitz, C., & Walton, M. (2005). Evaluating empowerment: A framework with cases from Latin America. In Measuring Empowerment: Cross-Disciplinary Perspectives; World Bank Press: Cambridge, MA, USA, 39–67.
17. Rahmani Lashgari, M., Estalaji A., Rajabi, A., Vali Shariat Panahi, M. (2024). An Analysis of the Role of Participation in Sustainable Social Development Neighborhoods Case Study: Neighborhoods of District 8 of Tehran. Jgs, 24 (72), 6-10. (In Persian)
18. Robinson, J. (2004). Squaring the circle? Some thoughts on the idea of sustainable development. Ecology and Society, 9(2), 1-16.
19. Romariz Peixoto, L., Rectem, L., Pouleur, J.-A. (2022). Citizen Participation in Architecture and Urban Planning Confronted with Arnstein’s Ladder: Four Experiments into Popular Neighbourhoods of Hainaut Demonstrate Another Hierarchy. Architecture, 2, 114-134.
20. Safaipour, Z. (2016). Investigating factors affecting people's participation in urban development (case study: Shahreylam), Urban Urban Studies Quarterly, 1(1), 111-140. (In Persian)
21. Sanoff, H. (2000), Community Participation Methods in Design and Planning, John Wiley & Sons, INC.
22. Schlosberg, D. (2007). Defining environmental justice: Theories, movements, and nature. Oxford University Press.
23. Sharafi, M., behzadfar, M., Daneshpour, S. A., Barakpour, N., & Khankeh, H. (2019). Accepting or Refusing to Participate? A qualitative research in urban planning environment of Iran. Journal of Fine Arts: Architecture & Urban Planning, 24(2), 29-38. (In Persian)
24. Smith, J., & Jones, A. (2019). Role of experts in sustainable urban development. Journal of Sustainable Development, 10(2), 45-56.
25. Wang, Y., & Li, Q. (2021). Participation of experts in urban decision-making: A case study. Urban Planning, 20(4), 210-225.
26. Wang, Y., & Li, Q. (2021). Participation of experts in urban decision-making: A case study. Urban Planning, 20(4), 210-225.
27. Zare, E., Faramarzi Asl, M., & Abbasi Param, E. (2020). Study the Role of Participation of Local Communities in Sustainable Social Development of Cities (Case study: Sanglaj, Tehran). Journal of Sustainable Architecture and Urban Design, 8(1), 101-117. (In Persian)
28. Zhang, L., & Chen, H. (2019). Promoting sustainable culture through expert initiatives. Journal of Sustainable Culture, 8(2), 145-158.
29. Zhao, M., Lin, Y., & Derudder, B. (2017). Demonstration of public participation and communication through social media in the network society within Shanghai, Environment and Planning B: Urban Analytics and City Science, 0(0), 1–19.
|
|
|
Journal of Urban Environmental Planning and Development Vol 4, No 16, Winter 2025 p ISSN: 2981-0647 - e ISSN:2981-1201 Journal Homepage: https://sanad.iau.ir/journal/juep/ | ||
Modeling the Barriers to the Realization of the Participation of Elites in the Sustainable Social and Economic Development of Cities (Case Study: the City Sisakht)
Ashkan Rahimizadeh: PhD Student in Geography and Urban Planning, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Isfahan, Iran
Hamid Saberi1: Assistant Professor of Tourism Research Center , Department of Geography and Urban planning, Najafabad Branch Islamic Azad University Najafabad Branch Iran.
Ahmad khademolhoseiny: Associate Professor, Department of Geography, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran
Mehri Azani: Assistant Professor, Department of Geography, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran
Received: 2024/03/01 PP 71-84 Accepted: 2024/04/11 |
Abstract
Elites with special knowledge and experience can improve processes and provide new solutions for the development of cities. This partnership also helps to create innovative spaces, promote entrepreneurship and create job opportunities. On the other hand, elite participation in decisions related to urban development increases transparency and good governance in public affairs and helps to achieve sustainable development in social and economic dimensions. The aim of the current research is to identify the barriers to the realization of the participation of the elites in the sustainable social and economic development of the city of Sisakht and to design the connections of these factors. The research method is descriptive-analytical. In order to identify obstacles, the method of content analysis was used. In the structural-interpretive modeling section, the opinions of experts and experts in the urban area and research centers have been used through the Delphi method. The data collection tool is in the form of an interview and a two-way questionnaire, and the criterion of face validity was used to measure and evaluate the validity of the questionnaire. The relationships between the barriers to the realization of the participation of the elites in the sustainable social and economic development of the city of Sisakht have been determined and analyzed in an integrated way using a new analytical methodology called Interpretive Structural Modeling (ISM). From the MICMAC analysis, the types of variables were identified and leveled according to their influence and effectiveness on other variables. The findings of the research showed that the obstacles of lack of government support and institutions, traditional and conservative thinking and lack of communication and coordination between elites and urban officials with the influence power of 10 have the greatest impact and the obstacles of not paying attention to education and research and the lack of suitable job opportunities together with the Penetration power 2 has the least effect.
Keywords: participation of elites, sustainable urban development, sustainable social development, sustainable economic development, the city Sisakht |
[1] . Corresponding author: Hamid Saberi, Email: hamidsaberi2000@gmail.com , Tel: +98 9136485732
Extended Abstract
Introduction
In our society, Iran, the need for the participation of the elite society is felt more than before; Because the increase in population and urbanization have been widespread phenomena in the last hundred years, which have faced both industrialized countries and developing countries with new challenges. Therefore, empowering people, reducing urban problems and achieving development in Iran, which is in the transition period from a traditional to a modern society, is considered as a basic issue in urban management, which can only be achieved with proper and optimal use. It can be achieved from the existing abilities and talents of citizens and urban elites within the framework of participation programs. This is while in many big cities, the urban infrastructures are not compatible with the growing trend of the urban population.Now that in the cities of our country, including the city Sisakht, we have witnessed the increasing trend of population growth, urbanization, the occurrence of numerous economic, social and environmental problems on the one hand, and the inefficiency of the management and control methods of urban development, in order to solve the problems and On the other hand, the aforementioned bottlenecks have created chaotic and unstable conditions for this city. In this regard, naturally, the strong social interactions of the past and the sense of solidarity of that time cannot in any way be an executive guarantee for future times; The participation of elites and city residents in matters related to their living environment is a kind of empowering them in the form of a skill in order to assume more responsibility. This leads to the acceptance and support of urban projects and the success of the officials and the urban management complex. In fact, today the importance of the effective role of elites, people and their participation in moving towards urban development is evident and is important as a fundamental issue.
Methodology
The aim of the current research is to identify the barriers to the realization of the participation of the elites in the sustainable social and economic development of the city of Sisakht and to design the communication of these factors. The research method in this article is descriptive-analytical and practical in terms of results. In the interpretative structural modeling section, the opinions of academic experts in the field of tourism and research centers have been used through the Delphi method. In this research, the data collection tools are in the form of interviews and questionnaires, and to measure and evaluate the validity of the questionnaire or any measurement tool, the criterion of face validity has been used. Interpretive-structural modeling is a systematic and structured method for establishing relationships and understanding relationships between elements of a complex system, which was introduced by Warfield in 1974. Interpretive structural modeling (ISM) is an interactive process in which a set of different elements and related to each other are structured in a comprehensive systematic model. This method examines the complex relationships between the elements of a system; In other words, it is a tool by which the group can overcome the complexity between the elements. This methodological framework helps to create and direct the complex relationships between the elements of a system. The main idea of interpretative structural modeling is to break down a complex system into several subsystems, using practical experience and expert knowledge in order to build a multi-level structural model.
Results and discussion
The participation of elites in the sustainable social and economic development of cities is essential and vital, which is important for various reasons. Elites, as people with high abilities and technical knowledge, can play a significant role in the improvement and development of cities. With their active participation in decision-making and urban planning processes, it is possible to help improve public facilities, raise the standard of living of citizens, create job opportunities, solve environmental problems, develop local industries, and develop the region's economy. Also, with the increasing participation of elites, new ideas and innovations will emerge to solve urban problems and the process of urban development will be more sustainable and intelligent. Therefore, encouraging and supporting elite participation in urban development should be one of the important priorities of urban planning and policymaking.
Conclusion
The results of this research show that the obstacles of lack of government support and institutions, traditional and conservative thinking and lack of communication and coordination between the elites and city officials with the influence power of 10 are the most effective and the obstacles are lack of attention to education and research and lack of suitable job opportunities. It has the least effect together with penetration power of 2. The obstacles are lack of effective communication between universities and industry (12), lack of attention to the opinions of elites (8), lack of adherence to laws and regulations (10), lack of suitable job opportunities (2) and lack of attention to education and research (9). It is the influence of other factors and from a systemic point of view, it is one of the effective and dependent elements. In other words, many factors are involved in creating this variable, and they themselves are less likely to cause other obstacles. Obstacles such as traditional and conservative thinking (6) and the lack of government support and institutions (3) are considered to be difficult obstacles for attracting the participation of the elites in the sustainable social and economic development of the city, which have a great impact on The participation of these sections of the society in the city is studied, and these barriers have high power of influence and less dependency. The obstacles of lack of specific policies to encourage elite participation (1), the existence of systemic corruption and lack of transparency (4), lack of financial resources (5) and lack of access to technology and information (7) were included in the group of independent (autonomous) obstacles that have power Influence and dependence are weak. These obstacles are relatively unrelated to the system and have few and weak connections with the system. Also, the lack of communication and coordination between the elites and city officials (11) is one of the barriers of connection and has a high power of influence and dependence. In fact, any action on this variable will change other obstacles.
مقاله پژوهشی
مدلیابی موانع تحققپذیری مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهرها (مطالعه موردی: شهر سیسخت)
حمید صابری1: استادیار مرکز تحقیقات گردشگری، گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
احمد خادم الحسینی: دانشیار، گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
مهری اذانی: استادیار، گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
دریافت: 11/12/1402 صص 84-71 پذیرش: 23/01/1403
چکیده
نخبگان با داشتن دانش و تجربه‌های خاص، میتوانند بهبود فرایندها و راهکارهای نوین را برای توسعه شهرها ارائه کنند. این مشارکت به ایجاد فضاهای نوآورانه، ترویج کارآفرینی و ایجاد فرصت‌های شغلی نیز کمک میکند. از طرف دیگر، مشارکت نخبگان در تصمیمگیریهای مرتبط با توسعه شهری، باعث افزایش شفافیت و حکمرانی خوب در امور عمومی میشود و به دستیابی به توسعه پایدار در ابعاد اجتماعی و اقتصادی کمک میکند. هدف پژوهش حاضر، شناسایی موانع تحققپذیری مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر سی سخت و طراحی ارتباطات این عوامل میباشد. روش انجام پژوهش بهصورت توصیفی- تحلیلی است. به‌منظور شناسایی موانع، از روش تحلیل محتوا استفاده شد. در بخش مدلسازی ساختاری-تفسیری، از نظرات خبرگان و متخصصین صاحبنظر در حوزه شهری و مراکز پژوهشی از طریق روش دلفی استفاده شده است. ابزار جمعآوری دادهها بهصورت مصاحبه و پرسشنامه دوبه‌دویی میباشد و برای سنجش و ارزیابی روایی پرسشنامه از ملاک روایی صوری استفاده شده است. روابط بین موانع تحققپذیری مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر سی سخت با استفاده از يك متدولوژي تحلیلی نوین تحت عنوان مدلسازی ساختاری تفسیری (ISM) تعیین و بهصورت یکپارچه مورد تحلیل قرار گرفته است و در نهایت با استفاده از تحلیل MICMAC نوع متغیرها با توجه به اثرگذاری و اثرپذیری بر سایر متغیرها مشخص و سطحبندی شدند. یافتههای پژوهش نشان داد موانع کمبود حمایت دولتی و نهادها، تفکرات سنتی و محافظه‌کارانه و کمبود ارتباط و هماهنگی بین نخبگان و مسئولین شهری با میزان قدرت نفوذ 10 بیشترین تأثیر و موانع عدم توجه به آموزش و پژوهش و نبود فرصت‌های شغلی مناسب مشترکاً با میزان قدرت نفوذ 2 کمترین تأثیر را دارد.
واژه‌های کلیدی: مشارکت نخبگان، توسعه پایدارشهری، توسعه پایدار اجتماعی، توسعه پایدار اقتصادی، شهر سی سخت.
| استناد: رحیمی زاده، اشکان, صابری، حمید؛ خادم الحسینی، احمد و اذانی، مهری (1403). مدلیابی موانع تحققپذیری مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهرها (مطالعه موردی: شهر سیسخت) فصلنامه برنامهریزی و توسعه محیط شهری، 4(16)، 84-71.
DOI:
|
[1] . نویسنده مسئول: حمید صابری، پست الکترونیکی: hamidsaberi2000@gmail.com، تلفن: 09136485732
* این مقاله مستخرج از رساله دکتری نویسنده اول تحت عنوان «تبیین الگوی مشارکت نخبگان درتوسعه پایدارشهری– مطالعه موردی: شهرسی سخت» به راهنمایی نویسنده دوم و مشاوره نویسندگان سوم و چهارم در دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد میباشد.
مقدّمه
مهمترين و عظيم‌ترين سرمايه هر جامعهاي منابع انساني آن جامعه است که براي بهره‌بردار‌ي از آن روشهاي خاصي وجود دارد (Azimi Amoli & Sodagar., 2015: 36). مشارکت‌جو‌يي يکي از نيازهاي روحي و رواني و منشأ احترام به انسان است (Berry & Portney, 2013: 2). مشاركت بهعنوان اساسيترين عنصر در دستيابي به اهداف توسعه، بـهويـژه توسـعهي شـهري از اهمیت خاصـي برخوردار است (Rahmani Lashgari et al., 2024: 100). هرچه تودهي مردم جامعه مشاركت بيشتري در امور خود داشته باشـند، امكـان كسـب موفقیت فـراهم ميشود، اقشار پايين و محروم جامعه از نتايج مشاركت و فوايد حاصل از توسعه بهرهمند ميشوند. مشاركت مردم در هـر يك از مراحل و انواع طرحهاي عمراني، سبب بهبود شرايط عمومي، توزيع قدرت و بالا رفتن سطح اميد بـه زندگي ميشود(Alizadeh Aghdam et al., 2013: 196). همچنين سيستم تصميمگيري، برنامهريزي و مديريت دولتي متمركز را به سمت مديريت محلی و از پـايين بـه بالا (توسعهي مشاركتي) با توجه به نيازها، امكانات، توانمنديها و اولويتهايشان سوق ميدهد (Malekshahi et al., 2019: 329). در سطح جهانی، بحث بزرگی در مورد مشارکت شهروندان در توسعه شهری و تصمیمگیری وجود داشته است (Alamoudi et al., 2022: 2). ادبیات رو به رشدی در مورد چگونگی ارزیابی نقش و اهمیت شهروندان برای مشارکت در تصمیمگیریهای عمومی وجود دارد (Petesch et al., 2005: 41).
رویکرد برنامهریزی شهری از دهه 1960 تا کنون تغییر بسیاری کرده و روند تحول آن سه مرحله اساسی و تکاملی را پشت سر گذاشته است (Sharafi et al., 2019: 30). بعد از اثبات ناکارآمدی نظریههای برنامهریزی جامع و سیستمی، موضوع مشارکت مردم در برنامهریزی شهری در سالهای اخیر هم از جنبه نظری و هم از بعد عملی مـورد توجه قرار گرفته است (Lane, 2005: 296). در نظريههاي رايج جهاني امروز نيز يکي از اصيل‌ترين و مقبول‌ترين راهبردها براي نيل به حداکثر مطلوبيت و پايداري مشارکت ميباشد (Hosseini, 2013: 2). ازجمله ميتوان به نظريه حکمروايي خوب اشاره نمود که اولين ويژگي آن مشارکت ميباشد که از طريق آن شهروندان در گروههاي مختلف علايق خود را ابراز ميکنند، اختلاف نظرهاي خود را تعديل ميکنند و به توافق نظر ميرسند و براساس حقوق و تعهدات قانوني خود عمل ميکنند (Azimi Amoli & Sodagar., 2015: 36). بنابراین برای توسعه هر شهری نخست باید افراد آن شهر خواستار توسعه و تحول باشند و در فرایند توسعه اقتصادی و اجتماعی شهر خود مشارکت فعال داشته باشند (Zhao et al., 2017: 3).
مشارکت پایدار مردم در بخش‌های مختلف شهری یکی از ویژگی‌های اصلی مشارکت است؛ یعنی اگر قرار است مشارکت، واقعی و عملی باشد باید این مشارکت در فضاهای اجتماعی و اقتصادی و در همه رفتارها و فعالیتهای شهروندان تبلور یابد. یک شهر خوب تنها در زیر سایه همدلی و مشارکت تمام اقشار جامعه ساخته می شود و میتوان با استفاده از تخصص و بهرهمندی از دانش تمام صاحبان اندیشه در مسیر پیشرفت و اعتلا گام برداشت. مشارکت شهروندان و نخبگان در اداره امور شهرها پدیدهی نوینی نیست، گرچه از نیمه دوم قرن بیستم اهمیت بیشتری یافته است. برای تقویت و گسترش این مفهوم، شناخت عوامل مرتبط با آن امری ضروری به نظر میرسد. وجود نخبگان در شهر موجب تقویت نقاط قوت و از بین رفتن نقاط ضعف در شهر میشود و باید استعداد های نخبگان بهصورت ویژه مورد توجه قرار گیرد (Malekshahi et al., 2019: 27).
اكنون با در نظر گرفتن موارد مطرح شده در بالا ميتوان گفت كه در جامعهي ما، ايران، نياز بـه مشـاركت جامعه نخبگان بـيش از پيش احساس ميشود؛ چرا كه افزايش جمعيت و شهرنشيني پديدهاي فراگير در يكصد سـال اخيـر بـوده اسـت كـه هـم كشورهاي صنعتي و هم كشورهاي رو به پيشرفت را با چالشهاي جديدي روبـهرو كـرده اسـت. بنـابراين، توانمندسـازي انسانها، كاهش مشكلات شهري و تحقّق توسعه در ايران كه در دوران گذار از جامعهي سنّتي به مدرن است، بهعنوان يك مسئلهي اساسي در مديريت شهري مطرح است كه تنها با بهرهگيري درست و بهينه از توانها و استعدادهاي موجود شهروندان و نخبگان شهری در چارچوب برنامههاي مشاركتي، قابل دستيابي است. اين در حالي است كه در بسياري از شـهرهاي بـزرگ، زيرساختهاي شهري با روند رو به رشد جمعيت شهرها، هماهنگي مطلوب را ندارند (Alizadeh Aghdam et al., 2013: 197).
اكنون كه در شهرهاي كشورمان، از جمله شهر سی سخت، شاهد افزايش روند رو به رشد جمعیت، شهرنشینی، بروز مشکلات متعدد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی از یک سو و ناکارآمد بودن روشهای مدیریت و کنترل توسعة شهری، جهت رفع مشکلات و تنگناهای مذکور از سوی دیگر، شرایط نابسامان و ناپایداری را برای این شهر خلق نموده است. در این راستا، طبیعتاً تعاملات قوی اجتماعی گذشته و حس همبستگی آن زمان به هیچوجه نمیتواند ضمانت اجرایی برای زمانهای آتی باشد؛ مشارکت نخبگان و اهالی شهر در امور مرتبط با محیطی سکونت آنها، نوعی توانمندسازی آنها در قالب یک مهارت به‌منظور برعهده گرفتن مسئولیت بیشتر است. این امر به پذیرش و حمایت از پروژههای شهری و موفقیت مسئولین و مجموعه مدیریت شهری میانجامد. درواقع امروزه اهمیت نقش مؤثر نخبگان، مردم و مشارکت آنها در حرکت به سمت توسعهی شهری مشهود میباشد و بهعنوان یک مسأله اساسی دارای اهمیت میباشد. در همسویی با چنین ضرورتی، هدف این تحقیق، مدلیابی موانع تحققپذیری نقش نخبگان در توسعه اقتصادی و اجتماعی شهر سی سخت است. برای پاسخ علمی به این هدف سوال اصلی این پژوهش عبارت است از:
- مدل ساختاری-تفسیری موانع مشارکت نخبگان در توسعه اقتصادی و اجتماعی شهر سی سخت چگونه است؟
پیشینه و مبانی نظری تحقیق
صفایی پور (1396)، در تحقیقی به بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت مردمی در توسعه شهری در شهرایلام پرداختهاند. نتایج این پژوهش نشان داد که مشارکت مردمی در توسعه شهر ایلام دارای تأثیر مثبت و معناداری میباشد. همچنین تعلق اجتماعی و میزان مشارکت آنها، همبستگی و تعاملات مردمی، سطح رضایتمندی مردمی از زندگیشان و تمایل به مشارکت، جنسیت و تحصیلات در توسعه شهری ایلام تأثیر مثبت و معناداری دارد.ملکشاهی و همکاران (1397)، در پژوهشی به شناخت و ارزیابی عوامل مرتبط با مشارکت شهروندان آمل در مدیریت شهری پرداختهاند. نتایج این پژوهش نشان داد که میزان مشارکت شهروندان کمتر از حد متوسط بوده است. از بین انواع مشارکت شهروندان، تنها مشارکت اجتماعی در وضعیت نسبتا مطلوبی قرار داشته و مشارکتهای مالی، فیزیکی، فکری، ذهنی و سیاسی از حد متوسط پایین تر بوده است. نتایج رگرسیون نشان میدهد که از بین 8 مولفه که مورد آزمون قرار گرفتند، تنها چهار مولفه عضویت انجمنی، آگاهی، بی قدرتی و پایگاه اجتماعی – اقتصادی با ضرایب همبستگی 383/0، 333/0، 230/0- و 227/0 به ترتیب با میزان مشارکت رابطه داشته‌اند.
شرفی و همکاران (1398)، در تحقیقی به مشارکت پذیری یا مشارکت گریزی مردم و برنامهریزان؟ پژوهشی کیفی در محیط برنامه ریزی شهری ایران پرداختهاند. در این پژوهش از تحلیل محتوای کیفیِ استقراییِ آشکار به‌منظور تفسیر دادهها استفاده شده است. یافته ها بیانگر آن است که مهمترین مفهوم در حوزه ادراک برنامهریزان و مردم از مشارکت در محیط برنامهریزی شهری, مشارکت گریزی مردم و برنامه ریزان است.زارع و همکاران (1399)، در پژوهشی به بررسی نقش مشارکت اجتماعات محلی در توسعه پایدار اجتماعی در محله سنگلج تهران پرداختهاند. نتایج این پژوهش نشان داد که بین حس تعلق و مدت اقامت در محله و میزان مشارکت در پایداری اجتماعی محله رابطه معناداری وجود دارد. همچنین؛ شاخص‌های "حس تعلق به محله، اعتماد بین ساکنین محله، بهسازی و نوسازی بافت فرسوده محله و رضایت از محله"؛ به ترتیب با ارزش عددی 212/0، 771/0، 338/0 و 143/0 دارای ارتباط مستقیم و نیز شاخص‌های "شرکت در فعالیت جمعی، توجه به منافع ساکنین محله، همگرایی اجتماعی ساکنان و مشارکت ساکنان"؛ به ترتیب با ارزش عددی 171/0، 234/0، 185/0 و 027/0 دارای ارتباط غیر مستقیم با پایداری اجتماعی محله هستند.رحمانی لشگری و همکاران (1403)، در تحقیقی به تحلیل نقش مشارکت در توسعه پایدار اجتماعی محلات منطقه 8 شهر تهران پرداختهاند. نتایج این تحقیق نشان داد که مشارکت اجتماعی شهروندان در محلات با ضریب (بتا) 732/0 بر توسعه پایدار اجتماعی این محلات تأثیر مثبت دارد و رابطه این دو متغیر با هم معنادار میباشد. بهعبارتی دیگر با تقویت مشارکت اجتماعی توسعه پایدار اجتماعی نیز تقویت خواهد شد. و متغیرهای حس تعلق به مکان، رضایت از محله، مشارکت در فعالیتهای محلهای و اعتماد نیز بر متغیر مشارکت اجتماعی در محلات اثرگذاری مثبتی دارند.
ام بری و پورتلی (2013)، در تحقیقی به پایداری و مشارکت گروههای ذینفع در سیاست شهرهای ایلات متحده پرداختهاند. نتایج این پژوهش نشان داد تعداد زیادی از برنامه‌ها با هدف دستیابی به پایداری با گنجاندن گروههای حامی محیط زیست مرتبط است. که این رابطه توسط حمایت تجاری به خطر نیفتد. و به نظر میرسد که شمول گروههای محیط‌زیست در سیاستگذاری به‌جای اینکه مانع از رشد اقتصادی شهرها شود، حمایت میشود.علمودی1 و همکاران (2022)، تأثیر اقدامات مدیریتی ذینفعان بر سطح مشارکت شهروندان در اجرای شهرهای هوشمند پایدار پرداختهاند. نتایج این پژوهش نشان داد که نتایج با استفاده از روش تحلیل رگرسیون چندگانه تعمیم داده شد. این مطالعه یک همبستگی مثبت و معنادار را بین SMM و CPL از نظر مقررات، همکاری، مشروعیت و کنترل نشان میدهد. این چهار پیشبینی کننده سهم قابل توجهی در افزایش سطوح مشارکت و توانمندسازی مشارکت شهروندان دارند. موسولینو و ویگانو2 (2023)، در پژوهشی به ارائه مدلی از مشارکت شهری و اجتماعی- فنی: بین دموکراسی مشورتی و حکمرانی قوی - مورد شهر مسینا پرداختهاند. نتایج این پژوهش نشان داد این مدل مشارکتی، مبتنی بر رویکرد قابلیت‌های ترکیبی با چشم‌انداز مصرف‌کنندگان/شهروندان و مدل شهروند مشورتی، به دست آمده است. برخی از اهداف مهم از نظر مشارکت واقعی در فرآیند تصمیمگیری مربوط به اصول راهنما سیاستهای مداخله در بخش مسکن است. با این وجود، این مدل مشارکتی باید به طور مستمر با اقدامات محکمی که انسجام اجتماعی را در میان جمعیت‌های مختلف و پراکنده این منطقه ارتقا میدهد، تثبیت و حمایت شود.
واژه مشارکت از حیث لغوی به معنای درگیر شدن و تجمع برای منظور خاص است. در مورد معنای اصطلاحی آن بحثهای فراوانی شده است، ولی در مجموع میتوان جوهره اصلی آن را درگیری، فعالیت و تأثیر پذیری دانست (Malekshahi et al., 2019: 320).در تعریفی نسبتاً جامع از مشارکت آمده: مشارکت درگیری ذهنی و عاطفی اشخاص در موقعیتهای گروهی است که آنان را برمیانگیزد تا برای دستیابی به اهداف گروهی، یکدیگر را یاری دهند و در مسئولیت کار شریک شوند، تعریف شده است (Zare et al., 2020: 104). کانینگهام3، مشارکت را فرایندی تعریف میکند که در آن افراد در تصمیمگیریهای مربوط به جامعه، تمرین میکنند (Caves & Cullingworth, 2003: 28). مکانیسم‌های مشارکت اساساً در هر دو زمینه از دهه 1960 توسعه یافته است (Romariz Peixoto et al., 2022: 2). مشارکت به عنوان اساسیترین عنصر در دستیابی به اهداف توسعه بهویژه در توسعهی شهری از اهمیت خاصی برخوردار است. مشارکت مردم و شهروندان در هر یک از مراحل و انواع طرحهای عمرانی باعث بهبود شرایط عمومی، توزیع قدرت و بالارفتن سطح امید به زندگی میشود. سانوف معتقد است مشارکت مردمی به معنی همکاری مردم در دنبال نمودن اهدافی است که خود را تعریف کردهاند (Sanoff, 2000: 39).
مشارکت فرآيندي است‌که‌به‌افراد‌اجازه میدهد در قدرت مديريت، براي اخذ تصميمهاي سازماني سهيم شوند (Alizadeh Aghdam et al., 2013: 197). به طور‌کلي مشارکت شهروندان در توسعه پايدار به‌دلایل زیر حائز اهمیت است1. بدون مشارکت شهروندان، توسعه شهر امکان‌پذير نيست، زيرا مشارکت بهعنوان هدف و ابزار توسعه مطرح است. 2. مشارکت، زمينه لازم براي شناخت و هدايت استعدادهاي افراد و بهرهگيري از تواناييهاي آنها را در اداره امور‌خود و اجراي طرحها را فراهم ميکند. 3. مشارکت، زمينه افزايش تحمل و مداراي اجتماعي را فراهم ميکند و ضريب تحمل و قدرت را در بين‌افراد بالا ميبرد. 4. فرآيند مشارکت، کيفيت تصميمها را بالا ميبرد و موجب کارايي ساختارهاي غير متمرکز ميشود و دولت را تشويق ميکند تا با توان بيشتري به سازمان‌دهي ساختارهاي غير‌متمرکز بپردازد. از آنجايي که مشارکت يک تلاش گروهي و متقابل است، روحيه مسئوليت‌پذيري، اعتماد به نفس، تعاون، رفتارخلاق و مبتکرانه ايجاد و تقويت ميشود. 6. مشارکت دادن افراد سبب کاهش مخالفت‌ها، تنشها و موانع اجرايي تصميمهاي متخذه ميشود و سبب پذيرش‌همگاني تصميمها ميشود (Azimi Amoli & Sodagar., 2015: 37).
مشارکت شهروندان به عنوان نهضتی با هویت وسازمان یافته، به تجربهی نوسازی شهری در آمریکا در اواخر دهه 1950 و اوایل دهه 1960 میلادی باز میگردد. در این دوره قوانین متعددی در زمینهی مشارکتهای مردمی در امور شهری تصویب رسید و زمینهی دخالت مردم در سرنوشت خود فراهم گردید. اما مفهوم اصیلتر مشارکت در نیمهی دهه 1960 میلادی در انگلستان طرحریزی شد و سپس سایر کشورهای دموکراتیک از آن استقبال کردند. امروزه در کشورهای جهان و بهویژه کشورهای در حال توسعه، مشارکت موضوعی نیست که در نظریه بررسی و تحلیل شود، بلکه در عمل معلوم شده است حل انبوه مسائل و مشکلات جامعه شهری و روستایی بدون مشارکت میسر نیست. درآخرین اجلاس سازمان ملل در زمینهی سکونتگاههای انسانی، دو طرح برای بهبود زندگی در جوامع شهری ارائه گردید که عبارتند از:
- افزایش کیفیت معیارهای عملکردهای مدیریت شهری
- تشویق مشارکتهای مردمی در امور شهری (Safaipour., 2016: 118-117).
توسعه پایدار شهری به عنوان یکی از چالش‌های اصلی جوامع مدرن، به مشارکت نخبگان در برنامهریزی و اجرای طرحهای مختلف نیازمند است. نخبگان، با داشتن دانش، تجربه، و توانایی‌های فنی، اقتصادی و اجتماعی، میتوانند نقش مهمی در توسعه پایدار شهری ایفا کنند. آنها میتوانند به عنوان مشاوران فنی در زمینه‌های مختلفی همچون برنامهریزی شهری، حمل‌ونقل عمومی، مدیریت محیط زیست، و توسعه اقتصادی، به شهرها کمک کنند (Smith & Jones., 2019: 48). برخی از نقش‌های مهم نخبگان در توسعه پایدار شهری عبارتند از:
· ارائه راهکارها و استراتژی‌های نوآورانه برای مواجهه با چالش‌های اجتماعی و اقتصادی شهری
· ارائه تحلیل‌های علمی و ارزیابی‌های فنی در زمینه‌های مختلف مانند زیست‌محیطی، اقتصادی و فرهنگی
· ترویج آموزش و آگاهی عمومی درباره مسائل توسعه پایدار و راهکارهای آن
· همکاری با دولت و نهادهای مردمی در تدوین و اجرای سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه شهری
به طور کلی، مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر می‌تواند به ایجاد راهکارهای موثر و اثربخش برای مواجهه با چالش‌های شهری کمک کند و به بهبود کیفیت زندگی شهروندان و ارتقای پایداری شهری منجر شود (Garcia & Martinez., 2018: 79).
جدول 1- دیدگاههای مطرح در زمینه نقش مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر
دیدگاه | توضیح | رفرنس |
نقش مشاوره‌ای | نخبگان به عنوان مشاوران و مشاوران معتبر در زمینه‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی میتوانند به شهرها در تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌های پایدار کمک کنند. | Smith, J., & Jones, A. (2019). Role of experts in sustainable urban development. Journal of Sustainable Development, 10(2), 45-56. |
تحقیق و توسعه | نخبگان میتوانند در زمینه تحقیقات و توسعه پایداری در حوزه‌های مختلف شهری فعالیت کنند و راهکارهای نوآورانه برای مسائل اجتماعی و اقتصادی شهرها ارائه دهند. | Brown, C., & Wilson, B. (2020). Innovation in sustainable urban development: The role of experts. Urban Studies, 15(3), 112-125. |
آموزش و آموزش | نخبگان میتوانند با ارائه آموزش‌ها و آموزش‌های متخصصانه در حوزه‌های پایداری به جامعه محلی کمک کنند و افراد را برای مشارکت در فرآیندهای توسعه پایداری آموزش دهند. | Garcia, D., & Martinez, E. (2018). Expert-led education for sustainable urban development. Journal of Urban Education, 5(1), 78-89. |
مشارکت در تصمیمگیری | نخبگان میتوانند در فرآیندهای تصمیمگیری شهری شرکت کنند و نقش فعالی در تعیین اولویت‌ها و برنامه‌ریزی‌های پایدار شهری داشته باشند. | Wang, Y., & Li, Q. (2021). Participation of experts in urban decision-making: A case study. Urban Planning, 20(4), 210-225. |
ترویج فرهنگ پایدار | نخبگان میتوانند با ارائه نمونه‌های موفق از توسعه پایدار در شهرها و ترویج ارزش‌های محیطی و اجتماعی، فرهنگ پایداری در جامعه را تقویت کنند. | Zhang, L., & Chen, H. (2019). Promoting sustainable culture through expert initiatives. Journal of Sustainable Culture, 8(2), 145-158. |
مواد و روش تحقیق
هدف پژوهش حاضر، شناسایی موانع تحققپذیری مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر سی سخت و طراحی ارتباطات این عوامل است. روش انجام تحقیق در این مقاله بهصورت توصیفی- تحلیلی و از نظر نتایج کاربردی است. به‌منظور شناسایی موانع تحققپذیری مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر سی سخت، از روش تحلیل محتوا استفاده شد. در بخش مدلسازی ساختاری تفسیری، از نظرات خبره دانشگاهی صاحبنظر در حوزه شهری و مراکز پژوهشی از طریق روش دلفی استفاده شده است. در این پژوهش ابزار جمعآوری دادهها بهصورت مصاحبه و پرسشنامه دوبه‌دویی میباشد و برای سنجش و ارزیابی روایی پرسشنامه و یا هر ابزار سنجشی، از ملاک روایی صوری استفاده شده است. مدلسازی تفسیری- ساختاری یک روش سیستماتیک و ساختاریافته برای برقراری رابطه و فهم روابط میان عناصر یک سیستم پیچیده است که در سال 1974 توسط وارفیلد معرفی شد. مدلسازی ساختاری تفسیری (ISM) فرایندی متعامل است که در آن، مجموعهای از عناصر مختلف و مرتبط با همدیگر در یک مدل سیستماتیک جامع ساختاربندی میشوند. اين روش روابط پيچيده ميان عناصر يك سيستم را بررسي ميكند؛ به بيان ديگر، ابزاري است كه به وسيله آن، گروه ميتواند بر پيچيدگي بين عناصر غلبه كند (Akbari et al., 2020: 197). این چارچوب روششناسی، به ایجاد و جهت دادن به روابط پیچیدۀ میان عناصر یک سیستم کمک میکند. ایده اصلی مدلسازی ساختاری تفسیری، تجزیه یک سیستم پیچیده به چند زیر سیستم، با استفاده از تجربه عملی و دانش خبرگان به‌منظور ساخت یک مدل ساختاری چند سطحی میباشد.
روش نمونهگیری: روش دلفی و نیز روش مدلسازی ساختاری- تفسیری ایجاب میکند که اطلاعات از خبرگان و متخصصان دریافت و تحلیل شود. برای انتخاب تیم دلفی و تیم ISM، چون هدف تعمیم نتایج نیست، از روش نمونهگیری هدفمند استفاده شده است. معیارهای انتخاب خبرگان، تسلط نظری، تجربه عملی، تمایل و توانایی مشارکت در پژوهش و دسترسی است. نکتۀ قابل توجه در تعیین تعداد خبرگان، کسب اطمینان از جامعیت دیدگاههای مختلف در پژوهش میباشد. تعداد خبرگان شرکت کننده در ISM مقالات بررسی شده معمولاً بین 14 الی 20 نفر انتخاب شده است (Akbari et al., 2020: 198). با توجه به معیارهای فوق، در نهایت تعداد20 نفر از خبرگان و متخصصان دانشگاهها و مراکز پژوهشی، برای شرکت و همکاری در فرآیند پژوهش انتخاب شده است.
روایی محتوایی: با استفاده از روش تحلیل محتوایی، موانع تحققپذیری مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی در شهر سی سخت شناسایی شده و برای تفسیر روابط بین آن ابعاد و موانع، مدلسازی ساختاری تفسیری (ISM) انجام شده است. زیرا این مدل، یک روش استقرار مطلوب برای شناسایی و تحلیل روابط بین ابعاد و موانع است. روایی محتوایی پرسشنامه در این پژوهش به حد و میزانی اشاره دارد که یک ابزار منعکس کننده محتوای مشخص مورد نظر باشد. بر اساس روش لاوشه، برای ایجاد روایی محتوایی در پرسشنامه، ابتدا با مرور ادبیات در حوزه مورد مطالعه، دامنه محتوا و آیتمهای ساخت پرسشنامه تدوین میشود، سپس از اعضای پانل محتوا خواسته میشود با انتخاب یکی از سه گزینه «ضروری»، «مفید اما نه ضروری» یا «غیر لازم»، به میزان مناسب بودن هر آیتم پاسخ دهند. بر این اساس، با کمک رابطه شماره یک، نسبت روایی محتوایی محاسبه شده و با توجه به سطح مورد نیاز برای معناداری آماری (05/0>p) حداقل 75/
برای هر مرحله جهت پذیرش آن مرحله به دست میآید. به عنوان نمونه نسبت روایی محتوایی برای موانع تحققپذیری مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی در شهر سی سخت برابر 8/0 میباشد.
پایایی: برای سنجش پایایی پرسشنامه ISM از روش آزمون مجدد استفاده شده است. بر این اساس، پرسشنامه مزبور دوباره به 3 نفر از خبرگان و متخصصان که دسترسی مجدد به آنها امکانپذیر بود، ارسال شد. در نهایت، مجموع همبستگی پاسخهای اعلام شده از طرف خبرگان برای هر دو مرحله 786/0 محاسبه شد. این شاخص موید آن است که پرسشنامه دارای پایایی قابل قبولی میباشد.
محدوده مورد مطالعه
شهر سی سخت، مرکز شهرستان دنا در استان کهگیلویه وبویراحمد، در ۳۰درجه و ۴۸ دقیقه عرض شمالی و ۵۱درجه و ۲۷ دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ، در ۳۴ کیلومتری شمال غرب شهر یاسوج (مرکز استان ) واقع گردیده است. این شهر به‌وسیله اراضی کشاورزی، باغات و همچنین جنگل‌های کم تراکم احاطه گردیده است. این شرایط، توسعه افقی شهر را با محدودیت مواجه می‌سازد. شهر سی سخت، مرکز شهرستان دنا در 35 کیلومتری شمال غرب یاسوج مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد واقع‌شده و بر اساس آخرین سرشماری نفوس و مسکن در سال 1395 دارای 7855 نفر جمعیت میباشد.(Akbarian ronizi, 2018: 5). مشارکت نخبگان علاوه برداشتن ویژگی‌ها و مزایای مشارکت همگانی، از معایب مطرح آن از قبیل عدم برخورداری همه مشارکت‌کنندگان از دانش و مهارت کافی و به‌روز و... غالباً" به دور است. نخبگان شهر، ظرفیت بزرگی از تخصص‌ها و تجارب و نیز اعتماد و اطمینان اجتماعی است که اگر به‌طور منسجم و برنامه‌ریزی‌شده در خدمت وصول به اهداف توسعه پایدار شهری قرار گیرد، می‌تواند کیفیت و سرعت توسعه پایدار شهری را در ابعاد اجتماعی و اقتصادی افزایش دهد. با توجه به اهمیت و ضرورت مشارکت وبویژه مشارکت نخبگان شهر در نیل و سرعت بخشیدن به فرآیند توسعه پایدار شهری، در این تحقیق، اقدام به بررسی موضوع مشارکت نخبگان در توسعه پایدارشهر سیسخت گردیده است.
شکل 1- موقعیت جغرافیایی شهر سی سخت Akbarian ronizi, 2018: 5 Source:
بحث و ارائه یافتهها
شناسایی موانع تحققپذیری مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر سی سخت
در این تحقیق پس از شناسایی مهمترین موانع تحققپذیری مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر سی سخت، این موانع با استفاده از رویکرد ISM سطحبندی شدند. در نهایت نیز راهکارهای لازم جهت مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر سی سخت ارائه شده است. این موانع پس از بررسی و تائید توسط خبرگان در جدول شماره (2) آمده است.
جدول 2- موانع تحققپذیری مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر سی سخت
کد | موانع | توضیحات |
C1 | فقدان سیاستهای مشخص برای تشویق مشارکت نخبگان | نقصان در سیاستهای مشخص و کافی برای تشویق مشارکت نخبگان در توسعه شهری می‌تواند موجب کاهش توانمندی‌ها و انگیزه‌های آنان شود. |
C2 | نبود فرصت‌های شغلی مناسب | فرصت‌های شغلی نامناسب و کمبود امکانات مرتبط با حوزه تخصصی نخبگان می‌تواند مانعی برای مشارکت آنها باشد |
C3 | کمبود حمایت دولتی و نهادها | عدم حمایت کافی از سوی دولت و نهادهای مربوطه نیز یکی از موانع اصلی در جذب و حفظ نخبگان است. |
C4 | وجود فساد سیستمی و عدم شفافیت | وجود فساد سیستمی و عدم شفافیت در فرآیندهای تصمیمگیری نیز می‌تواند نخبگان را از مشارکت منصرف کند. |
C5 | کمبود منابع مالی | کمبود منابع مالی و عدم تخصیص منابع کافی برای پروژههای توسعه شهری نقش مهمی در کاستی از مشارکت نخبگان دارد |
C6 | تفکرات سنتی و محافظه‌کارانه | تفکرات سنتی و محافظه‌کارانه در ساختارهای فرهنگی و سیاسی می‌تواند به عنوان یک مانع برای توسعه پایدار شهرها عمل کند. |
C7 | عدم دسترسی به فناوری و اطلاعات | عدم دسترسی مناسب به فناوری و اطلاعات نیز می‌تواند یک مانع برای مشارکت نخبگان در توسعه شهری باشد |
C8 | عدم توجه به نظرات نخبگان | عدم توجه به نظرات و پیشنهادات نخبگان و عدم درک ارزش آنها نقش مهمی در کاستی از مشارکت آنها دارد |
C9 | عدم توجه به آموزش و پژوهش | عدم توجه به حمایت از آموزش و پژوهش، به خصوص در زمینه‌های نوآورانه، می‌تواند یک مانع برای مشارکت نخبگان باشد. |
C10 | عدم پایبندی به قوانین و مقررات | عدم پایبندی به قوانین و مقررات منجر به عدم اعتماد به سازوکارهای تصمیمگیری شهری و کاستی در مشارکت نخبگان خواهد شد. |
C11 | کمبود ارتباط و هماهنگی بین نخبگان و مسئولین شهری | کمبود ارتباطات و شبکه‌های ارتباطی با مسئولین شهری مؤثر برای جذب و مشارکت نخبگان در توسعه شهری است. |
C12 | نبود ارتباط موثر بین دانشگاهها و صنعت | عدم ارتباط موثر بین دانشگاهها و صنعت در زمینه توسعه شهری می‌تواند باعث از دست رفتن فرصت‌های ارزشمند برای توسعه شهری شود. |
منبع: مطالعات کتابخانهای نگارندگان، 1402
ماتریس خود تعاملی ساختاری (SSIM)
پس از شناسايي موانع تحققپذیری مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر سی سخت، اين موانع در ماتريس خودتعاملي ساختاري (SSIM) وارد شد. مدلسازی ساختاری تفسیری پیشنهاد مینماید که از نظرات خبرگان بر اساس تکنیکهای مختلف مدیریتی از جمله توفان فکری4، گروه اسمی و غیره در توسعه روابط محتوایی میان موانع استفاده شود. بنابراین این ماتریس با استفاده از چهار حالت روابط مفهومي تشكيل شد و توسط خبرگان تكميل گرديده است. اطلاعات حاصله بر اساس متد مدلسازي ساختاري تفسيري جمعبندي شده و ماتريس خود تعاملي ساختاری نهايي تشكيل گردیده است. علائم و حالتهای مورد استفاده در این رابطه مفهومی عبارتند از:
جدول 3- ماتریس خود تعاملی ساختاری
j I | C1 | C2 | C3 | C4 | C5 | C6 | C7 | C8 | C9 | C10 | C11 | C12 |
C1 | - | V | A | X | V | X | V | V | V | X | X | X |
C2 |
| - | A | A | A | A | O | X | V | O | X | O |
C3 |
|
| - | X | V | X | V | V | V | V | X | V |
C4 |
|
|
| - | O | A | A | V | O | X | X | O |
C5 |
|
|
|
| - | O | X | V | V | O | A | X |
C6 |
|
|
|
|
| - | V | V | V | V | V | X |
C7 |
|
|
|
|
|
| - | O | X | O | X | O |
C8 |
|
|
|
|
|
|
| - | X | X | X | X |
C9 |
|
|
|
|
|
|
|
| - | O | X | A |
C10 |
|
|
|
|
|
|
|
|
| - | A | X |
C11 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| - | X |
C12 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| - |
ماتريس دسترسی اولیه5
ماتریس دسترسی اولیه از تبديل ماتريس خود تعاملي ساختاري به يك ماتريس دو ارزشي (صفر- يك) حاصل گرديده است. براي استخراج ماتريس دسترسی، بايد در هر سطر عدد یک را جایگزین علامتهای V ;X و عدد صفر را جایگزین علامتهای ;A و O و در ماتريس دسترسی اولیه شود، پس از تبديل تمام سطرها، نتيجه حاصله ماتريس دسترسی اوليه ناميده ميشود. سپس روابط ثانويه بين بعد / شاخصها كنترل شده است. رابطه ثانویه به گونهای است که اگر بُعد J منجر به بُعد I شود و بُعد K منجر به شود، پس بُعد J منجر به بُعد K خواهد شد (جدول4).
جدول 4- ماتریس دسترسی اولیه
j I | C1 | C2 | C3 | C4 | C5 | C6 | C7 | C8 | C9 | C10 | C11 | C12 |
C1 | - | 1 | 0 | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 |
C2 | 0 | - | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 |
C3 | 1 | 1 | - | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 |
C4 | 1 | 1 | 1 | - | 0 | 0 | 0 | 1 | 0 | 1 | 1 | 0 |
C5 | 0 | 1 | 0 | 0 | - | 0 | 1 | 1 | 1 | 0 | 0 | 1 |
C6 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | - | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 |
C7 | 0 | 0 | 0 | 1 | 1 | 0 | - | 0 | 1 | 0 | 1 | 0 |
C8 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | - | 1 | 1 | 1 | 1 |
C9 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 | 1 | - | O | 1 | 0 |
C10 | 1 | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 1 | 0 | - | 0 | 1 |
C11 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | - | 1 |
C12 | 1 | 0 | 0 | 0 | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | - |
ماتریس دسترسی نهایی6
پس از تشکیل ماتریس دسترسی اولیه موانع تحققپذیری مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر سی سخت با دخیل نمودن انتقالپذیری در روابط متغیرها، ماتریس دسترسی نهایی تشکیل میشود تا ماتریس دسترسی اولیه سازگار شود. بدین صورت که اگر (i,j) با هم در ارتباط باشند و نیز (j,k) باهم رابطه داسته باشند؛ آنگاه (i,k) با هم در ارتباط هستند. در این مرحله، کلیه روابط ثانویه بین متغیرها، بررسی میشود و ماتریس دسترسی نهایی مطابق جدول (5) بهدست آمده است. در این ماتریس قدرت نفوذ هر متغير عبارت است از تعداد نهایی متغیرهایی (شامل خودش) که ميتواند در ايجاد آنها نقش داشته باشد. ميزان وابستگي عبارت است از تعداد نهايي موانع كه موجب ايجاد متغير مذكور ميشوند.
جدول 5- ماتریس دسترسی نهایی
j I | C1 | C2 | C3 | C4 | C5 | C6 | C7 | C8 | C9 | C10 | C11 | C12 | قدرت نفوذ |
C1 | - | 1 | 0 | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 9 |
C2 | 0 | - | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 3 |
C3 | 1 | 1 | - | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 10 |
C4 | 1 | 1 | 1 | - | 0 | 0 | 0 | 1 | 0 | 1 | 1 | 0 | 6 |
C5 | 0 | 1 | 0 | 0 | - | 0 | 1 | 1 | 1 | 0 | 0 | 1 | 5 |
C6 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | - | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 10 |
C7 | 0 | 0 | 0 | 1 | 1 | 0 | - | 0 | 1 | 0 | 1 | 0 | 4 |
C8 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | - | 1 | 1 | 1 | 1 | 5 |
C9 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 | 1 | - | O | 1 | 0 | 3 |
C10 | 1 | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 1 | 0 | - | 0 | 1 | 4 |
C11 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | - | 1 | 10 |
C12 | 1 | 0 | 0 | 0 | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | - | 7 |
میزان وابستگی | 6 | 7 | 3 | 6 | 4 | 2 | 6 | 10 | 9 | 7 | 9 | 7 |
در جدول شماره (5)، قدرت نفوذ (میزان تاثیری که هریک از عوامل بر سایر عوامل دارند) 12 مانع شناسایی شده در بخش مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر سی سخت آمده است. نتایج بیانگر این میباشد که موانع کمبود حمایت دولتی و نهادها، تفکرات سنتی و محافظه‌کارانه و کمبود ارتباط و هماهنگی بین نخبگان و مسئولین شهری با میزان قدرت نفوذ 10 بیشترین تأثیر و موانع عدم توجه به آموزش و پژوهش و نبود فرصت‌های شغلی مناسب مشترکاً با میزان قدرت نفوذ 2 کمترین تأثیر را دارد.
سطحبندی موانع مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر سی سخت
در این مرحله از پژوهش بعد از ماتریس دسترسی نهایی به سطوح مختلف دستهبندی میشود. براي تعيين سطح موانع در مدل نهايي، به ازاي هر كدام از آنها، سه مجموعة خروجي، ورودي و مشترك تشكيل ميشود. در اولين جدول موانع كه اشتراك مجموعة خروجي و ورودي آن يكي است، در فرآیند سلسله مراتب بهعنوان مجموعه مشترک محسوب میشوند، بهطوری که این موانع در ایجاد هیچ متغیر ديگري مؤثر نيستند. پس از شناسايي بالاترين سطح، آن موانع از فهرست ساير موانع كنار گذاشته ميشود. اين تكرارها تا مشخص شدن سطح همة موانع، ادامه مييابد. نتایج حاکی از آن است که موانع کمبود حمایت دولتی و نهادها، تفکرات سنتی و محافظه‌کارانه و کمبود ارتباط و هماهنگی بین نخبگان و مسئولین شهری به عنوان اصلیترین موانع در شهر سی سخت عمل میکند که بيشترين قدرت نفوذ را داشته و همانند سنگ زیربنای مدل عمل میکند و برای تحققپذیری مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر سی سخت و ارتقای جایگاه مشارکت این اقشار در این شهر باید در وهلهی اول روی آنها تاکید کرد (جدول6).
جدول 6- سطح بندی موانع تحققپذیری مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر سی سخت
عوامل | مجموعه خروجی | مجموعه ورودی | مجموعه مشترک | سطح |
|---|---|---|---|---|
C1 | 2-4-5-7-8-9-10-11-12 | 3-4-6-10-11-12 | 4-10-11-12 | ششم |
C2 | 8-9-11 | 1-3-4-5-6-8-11 | 8-11 | اول |
C3 | 1-2-4-6-7-8-9-10-11-12 | 4-6-11 | 4-6-11 | هفتم |
C4 | 1-2-3-8-10-11 | 1-3-6-7-10-11 | 1-3-10-11 | چهارم |
C5 | 2-7-8-9-12 | 1-7-11-12 | 7-12 | سوم |
C6 | 1-2-3-4-7-8-9-10-11-12 | 3-12 | 3-12 | هفتم |
C7 | 4-5-9-11 | 1-3-5-6-9-11 | 5-9-11 | دوم |
C8 | 2-9-10-11-12 | 1-2-34-5-6-9-10-11-12 | 2-9-10-11-12 | سوم |
C9 | 7-8-11 | 1-2-3-5-6-7-8-11-12 | 7-8-11 | اول |
C10 | 1-4-8-12 | 1-3-4-6-8-11-12 | 1-4-8-12 | دوم |
C11 | 1-2-3-4-5-7-8-9-10-12 | 1-2-3-4-6-7-8-9-12 | 1-2-3-4-7-8-9-12 | هفتم |
C12 | 1-5-6-8-9-10-11 | 1-3-5-6-8-10-11 | 1-5-6-8-10-11 | پنجم |
همانطوركه در جدول (6) ملاحظه ميشود موانع تحققپذیری مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر سی سخت، به شش سطح طبقهبندي شدهاند. در گراف ISM روابط متقابل و تاثیرگذاری بین موانع و ارتباط معیارهای سطوح مختلف بخوبی نمایان است که موجب درک بهتر فضای تصمیمگیری میشود. ناگفته نماند تمامي این عوامل یاد شده از مهمترين موانع تحققپذیری مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر سی سخت هستند، ولي موانعی كه در سطح بالاي مدلسازي ساختاري تفسيري قرار گرفتهاند، از تأثيرپذيري بيشتري برخوردارند. (شکل2).
شکل 2- مدل ساختاری تفسیری موانع تحققپذیری مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر سی سخت
تحليل MICMAC
در این مرحله با استفاده از MICMAC نوع موانع با توجه به اثرگذاری و اثرپذیری بر سایر موانع مشخص خواهد شد، و پس از تعیین قدرت نفوذ یا اثرگذاری و قدرت وابستگی عوامل، میتوان تمامی موانع تحققپذیری مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر سی سخت را در یکی از خوشههای چهارگانه روش ماتریس اثر موانع در چهار گروه طبقهبندی میشوند. همانطور که از شکل شماره (3) نیز مشخص است، موانع نبود ارتباط موثر بین دانشگاهها و صنعت (12)، عدم توجه به نظرات نخبگان (8)، عدم پایبندی به قوانین و مقررات (10)، نبود فرصت‌های شغلی مناسب (2) و عدم توجه به آموزش و پژوهش (9) بیشتر تحت تأثیر سایر عوامل بوده و از منظر سیستمی جزوء عناصر اثرپذیر و وابسته میباشد. به عبارتی دیگر، برای ایجاد این متغیر عوامل زیادی دخالت دارند و خود آنها کمتر میتوانند زمینهساز موانع دیگر شوند. موانعی همچون تفکرات سنتی و محافظه‌کارانه (6) و کمبود حمایت دولتی و نهادها (3) جزوه موانع مستقل (کلیدی) برای جذب مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر سی سخت بهشمار میروند که تأثیر بسیار زیادی بر مشارکت این اقشار جامعه در شهر مورد مطالعه دارند که این موانع دارای قدرت نفوذ بالا و وابستگی کمتری دارند. موانع فقدان سیاستهای مشخص برای تشویق مشارکت نخبگان (1)، وجود فساد سیستمی و عدم شفافیت (4)، کمبود منابع مالی (5) و عدم دسترسی به فناوری و اطلاعات (7) در گروه موانع مستقل (خودمختار) قرار گرفتند که دارای قدرت نفوذ و وابستگی ضعیف هستند. این موانع نسبتاً غیرمتصل به سیستم هستند و دارای ارتباطات کم و ضعیف با سیستم میباشند. همچنین کمبود ارتباط و هماهنگی بین نخبگان و مسئولین شهری (11) جزو موانع پیوندی میباشد و از قدرت نفوذ و وابستگی بالایی برخوردار است. در واقع هرگونه عملی بر روی این متغیر باعث تغییر سایر موانع میشود. قدرت نفوذ و ميزان وابستگي هر يك از موانع مؤثر بر تحققپذیری مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر سی سخت در گراف زیر نشان داده شده است.
شکل 3- سطحبندی موانع تحققپذیری مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر سی سخت MICMAC
نتیجهگیری و ارائه پیشنهادها
مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهرها امری ضروری و حیاتی است که به دلایل گوناگونی اهمیت دارد. نخبگان، به عنوان افرادی با توانایی‌ها و دانش فنی بالا، میتوانند نقش بسزایی در بهبود و توسعه شهرها داشته باشند. با مشارکت فعال آنها در فرایندهای تصمیمگیری و برنامهریزی شهری، میتوان به بهبود امکانات عمومی، ارتقای سطح زندگی شهروندان، ایجاد فرصت‌های شغلی، حل مسائل زیست محیطی، توسعه صنایع محلی و توسعه اقتصادی منطقه کمک کرد. همچنین، با افزایش مشارکت نخبگان، ایده‌ها و نوآوری‌های جدید برای حل مسائل شهری به وجود خواهند آمد و فرآیند توسعه شهری به شکلی پایدارتر و هوشمندتر رقم خواهد خورد. از این رو، تشویق و حمایت از مشارکت نخبگان در توسعه شهری، یکی از اولویتهای مهم سیاستگذاری و برنامهریزی شهری باید باشد.
تحققپذیری مشارکت نخبگان درزمینه توسعه پایدار شهری نيازمند يافتن شاخصهاي اصلي و اثرگذار و برقراري ارتباط بين آنها ميباشد. این تحقیق بینش و شناختی جدید از ماهیت تحققپذیری مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر سی سخت ارائه نمودۀ است که موجب تشخیص اولویتهای اقدام در فضای تصمیمگیری میشود. بر همین اساس در این پژوهش موانع تحققپذیری موضوع (12 مانع)، با استفاده از روش تحلیل محتوا و با تکیه بر نظرات خبرگان و متخصصین صاحبنظر در حوزه شهری و مراکز پژوهشی استخراج شدند. سپس با طراحی پرسشنامه دو دویی به‌منظور تعیین ارتباطات عوامل، نظرات خبرگان گردآوری و در نهایت با استفاده از روش مدلسازی ساختاری تفسیری، مدل طراحی شد .نتایج دیگر این پژوهش نشان میدهد موانع کمبود حمایت دولتی و نهادها، تفکرات سنتی و محافظه‌کارانه و کمبود ارتباط و هماهنگی بین نخبگان و مسئولین شهری با میزان قدرت نفوذ 10 بیشترین تأثیر و موانع عدم توجه به آموزش و پژوهش و نبود فرصت‌های شغلی مناسب مشترکاً با میزان قدرت نفوذ 2 کمترین تأثیر را دارد. موانع نبود ارتباط موثر بین دانشگاهها و صنعت (12)، عدم توجه به نظرات نخبگان (8)، عدم پایبندی به قوانین و مقررات (10)، نبود فرصت‌های شغلی مناسب (2) و عدم توجه به آموزش و پژوهش (9) بیشتر تحت تأثیر سایر عوامل بوده و از منظر سیستمی جزوء عناصر اثرپذیر و وابسته میباشد. به عبارتی دیگر، برای ایجاد این متغیر عوامل زیادی دخالت دارند و خود آنها کمتر میتوانند زمینهساز موانع دیگر شوند. موانعی همچون تفکرات سنتی و محافظه‌کارانه (6) و کمبود حمایت دولتی و نهادها (3) جزوه موانع مستقل (کلیدی) برای جذب مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر سی سخت بهشمار میروند که تأثیر بسیار زیادی بر مشارکت این اقشار جامعه در شهر مورد مطالعه دارند که این موانع دارای قدرت نفوذ بالا و وابستگی کمتری دارند. موانع فقدان سیاستهای مشخص برای تشویق مشارکت نخبگان (1)، وجود فساد سیستمی و عدم شفافیت (4)، کمبود منابع مالی (5) و عدم دسترسی به فناوری و اطلاعات (7) در گروه موانع مستقل (خودمختار) قرار گرفتند که دارای قدرت نفوذ و وابستگی ضعیف هستند. این موانع نسبتاً غیرمتصل به سیستم هستند و دارای ارتباطات کم و ضعیف با سیستم میباشند. همچنین کمبود ارتباط و هماهنگی بین نخبگان و مسئولین شهری (11) جزو موانع پیوندی میباشد و از قدرت نفوذ و وابستگی بالایی برخوردار است. در واقع هرگونه عملی بر روی این متغیر باعث تغییر سایر موانع میشود. نتیجه این پژوهش با یافتههای ابطحی و شیانی (1399)، که چالش‌های مدیریت کلان شهری (مدیریت ناکارآمد، تضاد منافع)، موانع سیاسی – قانونی (رویکرد منفی به مشارکت، سیاست‌زدگی، ضعف قانون). به‌طور کلی، در صورت فراهم بودن بسترهای مشارکت با افزایش سطح تحصیلات شهرنشینان، افزایش نفوذ رسانه‌ها و غیره میتوان شاهد حضور فعال ساکنین شهر در مدیریت شهری همسو میباشد. در ادامه با توجه به نتایج این پژوهش برای تحقق‌یافتن نقش مشارکت نخبگان در توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی شهر سی سخت، پیشنهادهای زیر ارائه میشود:
1 .ایجاد فضایی برای مشارکت فعال: برگزاری جلسات، کارگاه‌ها، و نشست‌هایی با حضور نخبگان و متخصصان شهر سی سخت برای بحث و تبادل ایده‌ها و پیشنهادات.
2. ارتقاء دسترسی به اطلاعات: فراهم‌سازی اطلاعات و داده‌های مرتبط با شهر سی سخت و مسائل آن به نخبگان تا بتوانند تحلیل‌های دقیق‌تری ارائه کنند.
3 . ایجاد سازوکارهایی برای پذیرش پیشنهادات و ایده‌های نخبگان شهر سی سخت توسط مسئولین شهری و سیاست‌گذاران.
4. ترویج فرهنگ مشارکت: آموزش و افزایش آگاهی شهروندان و مسئولین در خصوص اهمیت مشارکت نخبگان سی سخت در فرآیند توسعه شهری.
5 .ارتقاء همکاری بین بخش‌های مختلف: تسهیل در تعامل بین نخبگان شهر سی سخت، سازمان‌های مدنی، دولت، و صنعت برای ایجاد راهکارهای هماهنگ برای مسائل شهری.
6 .ارزیابی و پیگیری: بررسی پیامدهای اجرایی ایده‌ها و پیشنهادات نخبگان شهر سی سخت و ارزیابی موفقیت آنها در تحقق اهداف توسعه شهری.
7 .اعطای امتیازات و تشویق: تشویق نخبگان شهر سی سخت به ارائه پیشنهادات و ایده‌های موثر و تأثیرگذار با ارائه پاداش‌ها و امتیازات مخصوص.
8 .استفاده از فناوری: بهره‌گیری از فناوری‌های ارتباطی و شبکه‌های اجتماعی برای ایجاد ارتباط و تبادل نظر بین نخبگان شهر سی سخت و مسئولین.
9 .حفظ و تقویت جایگاه نخبگان: ارائه فرصت‌های مسئولیت و کارکردهای موثر به نخبگان شهر سی سخت در فرآیندهای تصمیمگیری و برنامهریزی شهری.
10. تسهیل در دسترسی به منابع و تسهیلات: فراهم‌سازی شرایط مالی و فنی برای اجرای طرحها و پروژه‌هایی که توسط نخبگان شهر سی سخت ارائه میشود.
References
1. Abtahi, S. H., & Shiani, M. (2021). Acknowledging people's participation obstacles in Tehran's urban management: an analyses of qualitative content. Community Development (Rural and Urban), 12(2), 643-655. (In Persian)
2. Akbarian Ronizi, S. R. (2018). The Role of Tourism in Urban Sustainability Case Study: Si-Sakht Town (Dena City). urban tourism, 4(4), 1-12. (In Persian)
3. Akbari, M., Taherpoor, F., Boustan Ahmadi, V., & Foladi, A. (2020). Structural-Interpretive Modeling of Factors Affecting the Development of Religious Tourism in Iran by Future Research Approach. Journal of Tourism and Development, 9(4), 285-296. (In Persian)
4. Alamoudi, A.K., Abidoye, R.B., & Lam, T.Y.M. (2022). The Impact of Stakeholders’ Management Measures on Citizens’ Participation Level in Implementing Smart Sustainable Cities. Sustainability, 14, 16617. (In Persian)
5. Alizadeh Aghdam, M., Abbaszadeh, M., Koohi, K., & Mokhtari, D. (2013). Urban Institutions and Citizen Participation in Urban Affairs(Case Study: Esfehan City). Human Geography Research, 45(2), 195-214. (In Persian)
6. Azimi Amoli, J., & Sodagar, S. (2015). The Role of citizen participation in sustainable urban development (Case Study: Noor City). Urban Management Studies, 7(21), 36-45. (In Persian)
7. Berry, J.M.; Portney, K.E. Sustainability and Interest Group Participation in City Politics. Sustainability 2013, 5, 2077-2097.
8. Brown, C., & Wilson, B. (2020). Innovation in sustainable urban development: The role of experts. Urban Studies, 15(3), 112-125.
9. Caves, R., & Cullingworth, B. (2003). Planning in the USA, Policies, Issues and Process, Roultedge.
10. Garcia, D., & Martinez, E. (2018). Expert-led education for sustainable urban development. Journal of Urban Education, 5(1), 78-89.
11. Garcia, D., & Martinez, E. (2018). Expert-led education for sustainable urban development. Journal of Urban Education, 5(1), 78-89.
12. Hosseini, S. H. (2013). An analysis of the position of citizens' participation in sustainable urban development". (Case information: Sabzevar City (Fourth Urban Planning and Management Conference)
13. Lane, M. B (2005). Public Participation in Planning: an Intellectual History, Australian Geographer, 36 (3), 283-299.
14. Malekshahi, G., Nikpour, A., & Gholami, S. (2019). Understanding and Assessment of Factors Affecting Citizens’ Participation in Urban Management. Sociology of Social Institutions, 5(12), 327-350. (In Persian)
15. Musolino, M., Viganò, F. (2023). A Model of Urban and Socio-Technical Participation: Between Deliberative Democracy and Strong Governance—The Case of the City of Messina. Land, 12, 602.
16. Petesch, P., Smulovitz, C., & Walton, M. (2005). Evaluating empowerment: A framework with cases from Latin America. In Measuring Empowerment: Cross-Disciplinary Perspectives; World Bank Press: Cambridge, MA, USA, 39–67.
17. Rahmani Lashgari, M., Estalaji A., Rajabi, A., Vali Shariat Panahi, M. (2024). An Analysis of the Role of Participation in Sustainable Social Development Neighborhoods Case Study: Neighborhoods of District 8 of Tehran. Jgs, 24 (72), 6-10. (In Persian)
18. Robinson, J. (2004). Squaring the circle? Some thoughts on the idea of sustainable development. Ecology and Society, 9(2), 1-16.
19. Romariz Peixoto, L., Rectem, L., Pouleur, J.-A. (2022). Citizen Participation in Architecture and Urban Planning Confronted with Arnstein’s Ladder: Four Experiments into Popular Neighbourhoods of Hainaut Demonstrate Another Hierarchy. Architecture, 2, 114-134.
20. Safaipour, Z. (2016). Investigating factors affecting people's participation in urban development (case study: Shahreylam), Urban Urban Studies Quarterly, 1(1), 111-140. (In Persian)
21. Sanoff, H. (2000), Community Participation Methods in Design and Planning, John Wiley & Sons, INC.
22. Schlosberg, D. (2007). Defining environmental justice: Theories, movements, and nature. Oxford University Press.
23. Sharafi, M., behzadfar, M., Daneshpour, S. A., Barakpour, N., & Khankeh, H. (2019). Accepting or Refusing to Participate? A qualitative research in urban planning environment of Iran. Journal of Fine Arts: Architecture & Urban Planning, 24(2), 29-38. (In Persian)
24. Smith, J., & Jones, A. (2019). Role of experts in sustainable urban development. Journal of Sustainable Development, 10(2), 45-56.
25. Wang, Y., & Li, Q. (2021). Participation of experts in urban decision-making: A case study. Urban Planning, 20(4), 210-225.
26. Wang, Y., & Li, Q. (2021). Participation of experts in urban decision-making: A case study. Urban Planning, 20(4), 210-225.
27. Zare, E., Faramarzi Asl, M., & Abbasi Param, E. (2020). Study the Role of Participation of Local Communities in Sustainable Social Development of Cities (Case study: Sanglaj, Tehran). Journal of Sustainable Architecture and Urban Design, 8(1), 101-117. (In Persian)
28. Zhang, L., & Chen, H. (2019). Promoting sustainable culture through expert initiatives. Journal of Sustainable Culture, 8(2), 145-158.
29. Zhao, M., Lin, Y., & Derudder, B. (2017). Demonstration of public participation and communication through social media in the network society within Shanghai, Environment and Planning B: Urban Analytics and City Science, 0(0), 1–19.
[1] . Alamoudi
[2] . Musolino & Viganò
[3] . Cunningham
[4] . Brain storming
[5] . Initial reachability matrix.
[6] . Final Reachability Matrix