بررسی ابقاء ، ایجاد و زوال حق ولایت در اشخاص تغییر جنسیت داده

محورهای موضوعی : نامه الهیات

اکرم توکلی کیوی ¹ , یونس واحد یاریجان ² , سید علی جبار گلباغی ماسوله ³ , مریم ابن تراب ⁴

1 - دانشجوی گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، ایران
2 - استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 - استادیار، گروه فقه و حقوق، دانشکده علوم انسانی، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی، لاهیجان، ایران.
4 - استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1403/04/11 تاریخ پذیرش : 1403/06/21

کلید واژه: تغییر جنسیت, تراجنسیتی , ترانس سشکوال, حق ولایت, مسائل مستحدثه,

چکیده مقاله :

یکی از مباحث نوپیدای فقهی و حقوقی مسأله تغییر جنسیت است که امروزه به مدد جراحی‌های مدرن انجام می‌گیرد و در نتیجه ، جنسیت فرد از مرد به زن یا زن به مرد ، تغییر می‌یابد. این امر، باعث بروز مسائل فراوان فقهی و حقوقی در حقوق افراد می‌شود از جمله آن ؛ حق ولایت اشخاص پس از تغییر جنسیت است. پژوهش حاضر با توجه به مبتلی به بودن موضوع و نیز مسائل مستحدثه جامعه و با بررسی و مطالعه قوانین موجود و تحقیقات انجام شده به ابقاء و ایجاد و زوال حق ولایت در افراد تغییر جنسیت داده می‌پردازد. نوشتار پیش رو با روی نهادن به ادبیات معاصر فقه امامیه و شناسایی و تحلیل دیدگاه‌ها و دلایل فقیهان معاصر شیعه، به این نتیجه نائل گردیده است که زن با تغییر جنسیت به مرد می‌تواند نمی‌تواند حق ولایت فرزندان خود داشته باشد و با تغییر جنسیت مرد به زن، تأثیری در حق ولایت فرزندانش بوجود نمی‌آید و این حق همانند قبل از تغییر، به قوت خود باقی است و از بین نمی‌رود.

چکیده انگلیسی:

One of the newly emerging jurisprudential and legal issues is the issue of gender reassignment, which today is performed with the help of modern surgeries and as a result, the gender of a person is changed from male to female or female to male.  This causes many jurisprudential and legal issues in the rights of individuals, including;  The right of guardianship is for persons after gender change.  The current research is based on the nature of the subject as well as the problems created by the society and by examining and studying the existing laws and researches, it deals with the maintenance and creation and deterioration of the right of guardianship in transgender people.  The following article, by turning to the contemporary literature of Imami jurisprudence and identifying and analyzing the views and reasons of contemporary Shia jurists, has reached the conclusion that a woman can or cannot have the right to guardianship of her children by changing her gender to a man, and by changing her gender, a man can.  A woman's right to guardianship of her children will not be affected, and this right remains in force as it was before the change and will not be lost.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم
1. آریان پور، عباس وآریان پور، منوچهر (1385)، فرهنگ دانشگاهی انگلیسی به فارسی، چ29، تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر.
2. ابن‌منظور، محمدبن‌مكرم (1414ق)، لسان العرب، ج2 و5 و6، چ3، بیروت: دار الفكر - دار صادر.
3. اصغری آقا مشهدی، فخرالدین و عبدی، یاسر (1387)، «احکام و آثار تغییر جنسیت»، پژوهش‌های حقوق تطبیقی، دوره دوازدهم، ش 3، صص 22-1.
4. امامی، سیدحسن (1375)، حقوق مدنی، ج5، چ15، تهران: انتشارات اسلامیه.
5. انصاری، محمدعلی (1415ق)، الموسوعة الفقهیة المیسرة، ج11، چ1، قم: مجمع فکر اسلامی.
6. اوحدی ، بهنام و همکاران ، (1386)، ویژگیهای تصویربرداری مغز افراد دچار اختلال هویت جنسی در مقایسه با افراد سالم ، تازه های علوم شناختی ، سال نهم ، شماره 3 .
7. اوحدی، بهنام (1379)، تمایلات و رفتارهای جنسی طبیعی و غیر طبیعی، چ1، تهران: آتروپات.
8. باریکلو، علیرضا ، (1382) ، وضعیت تغییر جنسیت ، مجله اندیشه های حقوقی ، ش 5 ، زمستان 82.
9. بـحرالعلوم، سیدمحمد (1403 ه.ق)، بلغه الفقیه، چ4، تهران: مـنشورات مـکتبه الصادق.
10. پهلوان، داود (1393)، قوانین فقهی حقوقی تغییر جنسیت، چ1، گرگان: انتشارات نوروزی.
11. جرجانی، علی بن محمد (1370)، کتاب التعریفات، تهران: ناصر خسرو.
12. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1374)، ترمینولوژی حقوق، چ7، تهران: انتشارات گنج دانش.
13. جمعی از پژوهشگران (1423ق)، موسوعة الفقه الاسلامی طبقاً لمذهب اهل البیت (ع)، ج29، چ1، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع).
14. جمعی از پژوهشگران (1375)، نظرات فقهی آیت اله صانعی در مورد مسائل دوجنسی‌ها ، مجموعه مقالات دومین همایش دیدگاه‌های اسلام در پزشکی ، ج2، مشهد: آستان قدس رضوی.
15. حجتی اشرفی، غلامرضا (1396)، مجموعه کامل قوانین و مقررات محشای حقوقی: با آخرین اصلاحات و الحاقات، تهران: انتشارات گنج دانش.
16. حرّ عاملی، محمد بن حسن (1416 ه.ق)، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه¬ی آل البیت.
17. حسینی خامنه‌ای، سید علی (1420ق)، أجوبة الاستفتاءات، ج2، چ3، بیروت: الدار الإسلامية.
18. حسینی زبيدى، سيد محمد مرتضى (1414ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، ج3 و7 و8، چ1، بیروت: دار الفكر.
19. خرازی، سید محسن (1379)، «تغییر جنسیت» مجله فقه اهل بیت، ش23، صص 104-241.
20. خرازی، سید محسن (1423ق)، البحوث الهامه فی المکاسب المحرمه، ج3، چ1، قم: مؤسسه در راه حق.
21. خوئی، سید ابوالقاسم (بی تا)، مصباح الفقاهه، گردآوری محمد علی توحیدی، قم: موسسه انصاریان.
22. دلیر، محسن (1388)، تغییر جنسیت آری یا نه؟ (درس خارج فقه آیت الله دوزدوزانی)، چ1، تهران: انتشارات امین.
23. دهخدا، علی اکبر (1377)، لغت نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.
24. دیانی، عبدالرسول (1379)، حقوق خانواده، چ1، تهران: امید دانش.
25. الزحیلی، وهبه (1418 ه.ق)، الفقه الاسلامی و ادلته، چ1، دمشق: انتشارات دارالفکر.
26. سبحانی تبریزی، جعفر (1391)، تغییر جنسیت از دیدگاه فقه اسلامی، فصل¬نامه فقه اهل بیت(ع)، سال هجدهم، بهار، ش 69، ص5ـ16.
27. سبحانی تبریزی، جعفر (1397) ، مسائل فقهیة، چ1، قم: مؤسسه امام صادق (ع).
28. صانعی، یوسف ، (1377)، مجمع المسائل ؛ استفتائات پزشکی، چ3 ، قم: میثم تمار.
29. صدر، سید محمد (1420ق)، ماوراء الفقه، ج6، چ1، بیروت: دار الاضواء.
30. صدر، محمد صادق (1442ق)، منهج الصالحین، بیروت: دارالاضواء.
31. صلبیا، جمیل (1366)، فرهنگ فلسفی، ترجمه منوچهر صانعی دره بیدی، چ1، تهران: انتشارات حکمت.
32. طريحى، فخر الدين (1416ق)، مجمع البحرين، ج2و 3 و4، چ3، تهران: كتابفروشى مرتضوى.
33. طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن (1364)، تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
34. عمید، حسن (1387)، فرهنگ عمید، چ37، تهران: انتشارات امیرکبیر.
35. فضل الله، سید محمد حسین (1419ق)، فقه الحیاة، چ3، بیروت: مؤسسة العارف للمطبوعات.
36. فيومى مقری، احمد بن محمد (بی¬تا)، المصباح المنير في غريب الشرح الكبير للرافعي، ج2، چ1، قم: انتشارات رضي.
37. قائنی، محمد (1424ق)، المبسوط فی فقه المسائل المعاصرة ( المسائل الطبیة)، ج2، چ1، قم: مرکز فقه ائمه اطهار(ع).
38. قضائی، صمد (1373)، پزشکی قانونی، چ1، تهران: دانشگاه تهران.
39. کاپلان، هارولد و سادوک، بنیامین (1378). خلاصه روانپزشکی، ترجه نصرت الله پور افکاری، چاپ چهارم، تهران، آزاده،
40. کاتوزیان، ناصر (1385). دوره حقوق مدنی خانواده ، ج1، چ1، تهران: انتشارات گنج دانش.
41. کریمی نیا ، محمدمهدی ، (1389) ، تغییر جنسیت از منظر فقه و حقوق، قم: انتشارات مرکز فقهی ائمه اطهار.
42. کلینی، محمد بن یعقوب (1387). الکافی، چ1، قم: مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر.
43. محسنی قندهاری، محمد آصف (1424ق)، الفقه و مسائل طبیة، ج1، چ1، قم: بوستان کتاب (دفتر تبلیغات اسلامی).
44. محقق داماد، سید مصطفی (1398)، قواعد فقه 4، بخش جزایی، چ37، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
45. مدنی تبریزی، سید یوسف (1416 ه.ق)، المسائل المستحدثه، قم: انتشارات دهاقانی.
46. مرادخانی، احمد و معماریان، زهرا (1392)، «احکام تغییر جنسیت زوجین از دیدگاه فقه امامیه»، مجله مطالعات فقهی و فلسفی، ش 16، صص 47-27.
47. مشکینی، علی (1377)، مصطلحات الفقه، چ1، قم: الهادی.
48. مطهری، احمد (1366)، مستند تحریر الوسیله، قم: انتشارات استاد مطهری.
49. معزی ملایری، شیخ اسماعیل (1378)، جامع الاحادیث شیعه، قم: انتشارات مهر.
50. معلوف، لویس (1992م). المنجد فی اللغه، چ33، بیروت: دار المشرق.
51. مکارم شیرازی ، ناصر(1385)، الفتاوی الجدیدة، ج1و2، چ2، قم: مدرسه امام علی بن ابیطالب(ع).
52. منتظری، حسینعلی (1385) ، احکام پزشکی ، چ3 ، تهران: سایه.
53. منتظری، حسینعلی، (1415ق)، دراسات فی المکاسب المحرمة، ج2، چ1، قم، نشر تفکر.
54. موسوی بجنوردی، حسن (1377)، قواعد الفقهیه، چ1، قم: الهادی.
55. موسوی بجنوردی، سید محمد (1386)، «بررسی فقهی حقوقی تغییر جنسیت با رویکردی بر نظر امام خمینی»، پژوهشنامه متین، شماره 33.
56. موسوی خمینی، روح الله (1396)، تحریرالوسیله، چ7، ترجمه محمد باقر موسوی همدانی، قم: انتشارات دارالعلم.
57. مؤمن قمی، شیخ محمد (1415 ه.ق)، کلمات السدیده فی مسائل الجدیده، قم: موسسه النشر الاسلامی.
58. مؤمن قمی، محمد ، (1375)، سخنی درباره تغییر جنسیت، فصل¬نامه فقه اهل بیت(ع)، سال دوم، پاییز، شماره:7، ص91ـ114.
59. نجفی، هادی (1387)، آراء الفقهیة، ج1، چ1، اصفهان: مهر قائم.
60. هاشمی شاهرودی، سید محمود (1432ق)، موسوعة الفقه الاسلامی المقارن، ج5، چ1، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع).