قاعدة «الخراج بالضمان» و مسئولیت مدنی دولت، با توجه به آراء حضرت امام خمینی(ره)
محورهای موضوعی : نامه الهیاتسید محمد موسوی بجنوردی 1 , فریبا قنبریان زاده مهابادی 2
1 - عضو هیات علمی بازنشسته دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
2 - دانش‌آموختة کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال
کلید واژه: دولت, مسئولیت مدنی, مالیات, حکم حکومتی, خراج بالضمان,
چکیده مقاله :
قاعدة الخراج بالضمان یکی از قواعد نبوی است؛ مفهوم این حدیث شریف که از پیامبر اکرم (ص) نقل می شود؛ عبارتست از اینکه: منافع در مقابل ضمان است. هر کس ضامن و عهده دار چیزی شود منافع و سود آن برای او خواهد بود و از آن بهره مند می شود. این قاعده در آثار فقهای عظام محدود به ضمان منافع مستوفات و بخش معاملات می شود. اما طبق دیدگاه متفاوت امام خمینی (ره) و سید محمد موسوی بجنوردی این قاعده از احکام حکومتی و سلطانیه است و می تواند جزو مبانی اختصاصی مسئولیت مدنی دولت باشد. بدین معنا، مالیاتی که دولت از مردم به صورت خمس و زکات و... می گیرد، در مقابل آن تعهداتی در جهت سروسامان دادن به امورعامه دارد. هدف از این پژوهش این است که ابتدا مفهوم فقهی و حقوقی قاعده الخراج بالضمان ارائه شود و سپس کاربرد این قاعده با توجه به دیدگاه امام خمینی (ره) و سید محمد موسوی بجنوردی در رابطه با مسئولیت مدنی دولت مورد بررسی قرار گیرد.
q
q
_||_q