سبب¬شناسي اختلال موکنی در دوقلوهاي همسان و غير همسان (ارائه مدل يکپارچه ژنتيکي، محيطي و رفتاري)

محورهای موضوعی : روانشناسی

کاظم خرم دل ¹ , اوشا برهمند ² , عباس ابوالقاسمی ³ , سوده دشتیانه ⁴ , شیوا زارع ⁵

1 - استادیار گروه روان شناسی، موسسه آموزش عالی فاطمیه(س) شیراز، شیراز، ایران.
2 - دانشیار روان شناسی، گروه روان شناسی کوئین کالج. واشنگتن، امریکا.
3 - استاد گروه روان شناسی، دانشگاه گیلان، گیلان، ایران.
4 - دانشجوی دکترای روانشناسی عمومی، گروه روانشناسی، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران.
5 - کارشناس ارشد روانشناسی عمومی، گروه روانشناسی، موسسه آموزش عالی فاطمیه(س) شیراز، شیراز، ایران.

تاریخ دریافت : 1401/09/02 تاریخ پذیرش : 1401/10/05 تاریخ انتشار : 1403/05/14

کلید واژه: دوقلو‌های همسان, دوقلوهای غیرهمسان, اختلال وسواسی جبری, اختلال موکنی, محیطی و رفتاری.,

چکیده مقاله :

اختلال موکنی یک تظاهر روانپزشکی بالینی است که شامل ریزش موی قابل توجه در اراتباط با رفتار مکرر کشیدن مو است و علت آن هنوز ناشناخته است. هدف اين مطالعه بررسي نقش عوامل ژنتيکي و محيطي و رفتاری در سبب¬شناسی اختلال موکنی و نحوه¬ي ارتباط آن با ديدگاه¬هاي سبب شناسي معاصر بود. این پژوهش از نوع مطالعات توصیفی همبستگی و طرح دوقلويي بود. نمونه شامل 676 دوقلو شامل(474 همسان و 204 ناهمسان) بود که به¬صورت تصادفي از انجمن¬ دوقلوهای ایران در سال 139۸ انتخاب شدند. مقياس موکنی بیمارستان عمومی ماساچوست(MGH-HPS؛ Keuthen, O'Sullivan, Ricciardi, Shera, Savage et al, 1995) و پرسشنامه خودگزارشی همسانی(Reed, Plassman, Tanner, Dick, Rinehart et al, 2005) به¬عنوان ابزار¬هاي پژوهش استفاده شدند. از تحلیل تک-متغیره دوقلویی جهت برآورد واریانس وراثت، محیط مشترک و محیط غیر¬مشترک در اختلال مذکور استفاده شد. داده‌های پژوهش توسط نرم¬افزارهای SPSS26, STATA17 وM-plus8.3.2 تحلیل شدند. نتايج تحليل تک متغيره دوقلويي نشان داد عوامل ژنتيکي به ترتيب 64% از سبب شناسي موکني را تبيين مي‌کند. بهترين مدل برازش شده براي اختلال موکنی مدل DE بود با توجه به نتايج ضرايب همبستگي دو گروه، ميزان همبستگي اختلال موکني در گروه همسان معادل 61/0 و گروه ناهمسان معادل 31/0 بود. مي¬توان نتيجه گرفت¬که فنوتيپ موکني در نتيجه يک پلي¬ژنيک ايجاد مي¬شود که بر خلاف اثر افزايشي حد واسط نداشته و در نتيجه تعامل ژن با ژن يا در نتيجه يک ژن غالب بوجود مي¬آيد.

چکیده انگلیسی:

Trichotillomania is a clinical psychiatric manifestation involving significant hair loss in association with recurrent hair-pulling behavior, the etiology of which is still unknown. The aim of this study was to investigate the genetic and environmental and behavioral contribution to trichotillomania (hair-pulling disorder) and to relate the findings to contemporary theories about the etiology. This was a descriptive correlational and twins study design. 672 twins (MZ=474; DZ=202) were selected from Iranian twins associations in 2018. The Massachusetts General Hospital Hair-pulling Scale(1995) and the Self-Report of Zygosity were used as research instrument. Twin modeling methods were employed to decompose the variance in the liability trichotillomania (hair-pulling disorder) into additive genetic and shared and non-shared environmental factors. The data was analyzed by SPSS, STATA and M-plus. Univariate model-fitting analyses showed that genetic factors accounted for approximately 64% of the variance in TTM. The best extracted model for TTM was the DE model. The correlation coefficient results indicated that the correlation rate was 0/61 and 0/31 in MZ and DZ group respectively. It can be concluded that TTM phenotype is the results of a polygenetic. There is no intermediate despite of the dominance effect and it results from a gene-gene interaction or a dominant gene.

منابع و مأخذ:

Abelson, J. F., Kwan, K. Y., O'Roak, B. J., Baek, D. Y., Stillman, A. A., Morgan, T. M., ... & State, M. W. (2005). Sequence variants in SLITRK1 are associated with Tourette's syndrome. Science, 310(5746), 317-320.
Bottesi, G., Ouimet, A. J., Cerea, S., Granziol, U., Carraro, E., Sica, C., & Ghisi, M. (2020). Comprehensive Behavioral Therapy of Trichotillomania: A Multiple-Baseline Single-Case Experimental Design. Frontiers in psychology, 11, 1210.
Burgoyne, A. P., Carroll, S., Clark, D. A., Hambrick, D. Z., Plaisance, K. S., Klump, K. L., & Burt, S. A. (2020). Can a brief intervention alter genetic and environmental influences on psychological traits? An experimental behavioral genetics approach. Learning and Motivation, 72, 101683.
Chamberlain, S. R., Harries, M., Redden, S. A., Keuthen, N. J., Stein, D. J., Lochner, C., & Grant, J. E. (2018). Cortical thickness abnormalities in trichotillomania: international multi-site analysis. Brain Imaging and Behavior, 12(3), 823-828.
Grant, J. E. (2019). Trichotillomania (hair pulling disorder). Indian Journal of Psychiatry, 61(Suppl 1), S136.
Greer, J. M., & Capecchi, M. R. (2002). Hoxb8 is required for normal grooming behavior in mice. Neuron, 33(1), 23-34.
Hajcak, G., Franklin, M. E., Simons, R. F., & Keuthen, N. J. (2006). Hairpulling and skin picking in relation to affective distress and obsessive-compulsive symptoms. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 28(3), 177-185.
Johnson, J., & El-Alfy, A. T. (2016). Review of available studies of the neurobiology and pharmacotherapeutic management of trichotillomania. Journal of Advanced Research, 7(2), 169-184.
Keuthen, N. J., O’Sullivan, R. L., Ricciardi, J. N., Shera, D., Savage, C. R., Borgmann, A. S., ... & Baer, L. (1995). The Massachusetts General Hospital (MGH) hairpulling scale: 1. development and factor analyses. Psychotherapy and Psychosomatics, 64(3-4), 141-145.
Keuthen, N. J., Altenburger, E. M., & Pauls, D. (2014). A family study of trichotillomania and chronic hair pulling. American Journal of Medical Genetics Part B: Neuropsychiatric Genetics, 165(2), 167-174.
Kim, W. B. (2014). On trichotillomania and its hairy history. JAMA dermatology, 150(11), 1179-1179.
Knopik, V. S., Heath, A. C., Marceau, K., Palmer, R. H., McGeary, J. E., Todorov, A., & Evans, A. S. (2015). Missouri mothers and their children: a family study of the effects of genetics and the prenatal environment. Twin Research and Human Genetics, 18(5), 485-496.
Leckman, J. F., Denys, D., Simpson, H. B., Mataix‐Cols, D., Hollander, E., Saxena, S., ... & Stein, D. J. (2010). Obsessive–compulsive disorder: a review of the diagnostic criteria and possible subtypes and dimensional specifiers for DSM‐V. Depression and Anxiety, 27(6), 507-527.
Lochner, C., Seedat, S., Du Toit, P. L., Nel, D. G., Niehaus, D. J., Sandler, R., & Stein, D. J. (2005). Obsessive-compulsive disorder and trichotillomania: a phenomenological comparison. BMC Psychiatry, 5(1), 1-10.
Monzani, B., Rijsdijk, F., Harris, J., & Mataix-Cols, D. (2014). The structure of genetic and environmental risk factors for dimensional representations of DSM-5 obsessive-compulsive spectrum disorders. Journal of American Medical Association psychiatry, 71(2), 182-189.
Novak, C. E., Keuthen, N. J., Stewart, S. E., & Pauls, D. L. (2009). A twin concordance study of trichotillomania. American Journal of Medical Genetics Part B: Neuropsychiatric Genetics, 150(7), 944-949.
O’Sullivan, R. L., Keuthen, N. J., Hayday, C. F., Ricciardi, J. N., Buttolph, L., Jenike, M. A., & Baer, L. (1995). The Massachusetts General Hospital (MGH) hairpulling scale: 2. reliability and validity. Psychotherapy and Psychosomatics, 64(3-4), 146-148.
Pereyra, A. D., & Saadabadi, A. (2022). Trichotillomania. In StatPearls [Internet]. Stat Pearls Publishing.
Plomin, R. (2013). Behavioral Genetics. 6th edition. Worth publishers.
Pyeritz, R. E. (2012). The family history: the first genetic test, and still useful after all those years?. Genetics in Medicine, 14(1), 3-9.
Rabiei, M., Nikfarjam, M. A. S. O. U. D., Ghasemi, N., & Khorramdel, K. (2014). Development and validation of a metacognitive-cognitive-behavioral model for explaining trichotillomania. Journal of Kerman University of Medical Sciences, 21(6), 518-531.‏ [Persian]
Redden, S. A., Leppink, E. W., & Grant, J. E. (2016). Body focused repetitive behavior disorders: Significance of family history. Comprehensive Psychiatry, 66, 187-192.
Reed, T., Plassman, B. L., Tanner, C. M., Dick, D. M., Rinehart, S. A., & Nichols, W. C. (2005). Verification of self-report of zygosity determined via DNA testing in a subset of the NAS-NRC twin registry 40 years later. Twin Research and Human Genetics, 8(4), 362-367.
Rich, E. C., Burke, W., Heaton, C. J., Haga, S., Pinsky, L., Short, M. P., & Acheson, L. (2004). Reconsidering the family history in primary care. Journal of General Internal Medicine, 19(3), 273-280.
Slikboer, R., Reser, M. P., Nedeljkovic, M., Castle, D. J., & Rossell, S. L. (2018). Systematic review of published primary studies of neuropsychology and neuroimaging in trichotillomania. Journal of the International Neuropsychological Society, 24(2), 188-205.
Stein, D. J., Grant, J. E., Franklin, M. E., Keuthen, N., Lochner, C., Singer, H. S., & Woods, D. W. (2010). Trichotillomania (hair pulling disorder), skin picking disorder, and stereotypic movement disorder: Toward DSM‐V. Depression and Anxiety, 27(6), 611-626.
Taylor, S., Asmundson, G. J., & Jang, K. L. (2011). Etiology of obsessive–compulsive symptoms and obsessive–compulsive personality traits: Common genes, mostly different environments. Depression and Anxiety, 28(10), 863-869.
Taylor, S. , Jang, K. L. , & Asmundson, G. J. G. (2010). Etiology of obsessions and compulsions: A behavioral–genetic analysis. Journal of Abnormal Psychology, 119, 672–682.
Torales, J., Ruiz Diaz, N., Ventriglio, A., Castaldelli‐Maia, J. M., Barrios, I., García, O., ... & Jafferany, M. (2021). Hair‐pulling disorder (Trichotillomania): Etiopathogenesis, diagnosis and treatment in a nutshell. Dermatologic Therapy, 34(1), e13466.
Zuchner, S., Cuccaro, M. L., Tran-Viet, K. N., Cope, H., Krishnan, R. R., Pericak-Vance, M. A., ... & Ashley-Koch, A. (2006). SLITRK1 mutations in trichotillomania. Molecular Psychiatry, 11(10), 888-889.

متن کامل:



 

 

 

 

 

سبب­شناسي اختلال موکنی در دوقلوهاي همسان و غير همسان

(ارائه مدل يکپارچه ژنتيکي، محيطي و رفتاري)

*کاظم خرم دل

استادیار، گروه روان شناسی موسسه آموزش عالی فاطمیه(س) شیراز، شیراز، ایران.

اوشا برهمند

دانشیار روان شناسی، گروه روان شناسی کوئین کالج. واشنگتن، امریکا.

عباس ابوالقاسمی

استاد گروه روان شناسی، دانشگاه گیلان، گیلان، ایران.

سوده دشتیانه

دانشجوی دکترای روانشناسی عمومی، گروه روانشناسی، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران.

شیوا زارع

کارشناس ارشد روانشناسی عمومی، گروه روانشناسی، موسسه آموزش عالی فاطمیه(س) شیراز، شیراز، ایران.

چکیده

اختلال موکنی یک تظاهر روانپزشکی بالینی است که شامل ریزش موی قابل توجه در اراتباط با رفتار مکرر کشیدن مو است و علت آن هنوز ناشناخته است. هدف اين مطالعه بررسي نقش عوامل ژنتيکي و محيطي و رفتاری در سبب­شناسی اختلال موکنی و نحوه­ي ارتباط آن با ديدگاه­هاي سبب شناسي معاصر بود. این پژوهش از نوع مطالعات توصیفی همبستگی و طرح دوقلويي بود. نمونه شامل 676 دوقلو شامل(474 همسان و 204 ناهمسان) بود که به­صورت تصادفي از انجمن­ دوقلوهای ایران در سال 139۸ انتخاب شدند. مقياس موکنی بیمارستان عمومی ماساچوست(MGH-HPS؛ Keuthen, O'Sullivan, Ricciardi, Shera, Savage et al, 1995) و پرسشنامه خودگزارشی همسانی(Reed, Plassman, Tanner, Dick, Rinehart et al, 2005) به­عنوان ابزار­هاي پژوهش استفاده شدند. از تحلیل تک­متغیره دوقلویی جهت برآورد واریانس وراثت، محیط مشترک و محیط غیر­مشترک در اختلال مذکور استفاده شد. داده‌های پژوهش توسط نرم­افزارهای SPSS26, STATA17  وM-plus8.3.2 تحلیل شدند. نتايج تحليل تک متغيره دوقلويي نشان داد عوامل ژنتيکي به ترتيب 64% از سبب شناسي موکني را تبيين مي‌کند. بهترين مدل برازش شده براي اختلال موکنی مدل DE بود با توجه به نتايج ضرايب همبستگي دو گروه، ميزان همبستگي اختلال موکني در گروه همسان معادل 61/0 و گروه ناهمسان معادل 31/0 بود. مي­توان نتيجه گرفت­که فنوتيپ موکني در نتيجه يک پلي­ژنيک ايجاد مي­شود که بر خلاف اثر افزايشي حد واسط نداشته و در نتيجه تعامل ژن با ژن يا در نتيجه يک ژن غالب بوجود مي­آيد.

کلمات کلیدی: دوقلو­های همسان، دوقلوهای غیرهمسان، سبب­شناسی، اختلال موکنی، ژنتیکی و رفتاری.

 

 

 

 

 

Etiology of Trichotillomania in Monozygotic and Dizygotic Twins

(An integrated Genetic, Environmental and Behavioral Model)

Kazem Khorramdel, Ph.D

Assistant Professor, Department of psychology. Fatemiyeh (P.B.U.H) Shiraz, Nongovernmental, Nonprofit High Education Institute, Shiraz, Iran.

Usha Barahmand, Ph.D

Associate Professor, Department of psychology, CUNY Queens College, Washington, USA.

Abbas Abolghasemi, Ph.D

Professor, Department of psychology, University of Guilan, Rasht, Iran.

Soode dashtiane, P.hD Student

Psychology, Department of psychology, Marvdasht Branch, Islamic Azad University, Marvdasht, Iran.

Shiva zare, M.A

Psychology, Department of psychology, Fatemiyeh Shiraz, Institute of Higher Education, Shiraz.

Abstract

Trichotillomania is a clinical psychiatric manifestation involving significant hair loss in association with recurrent hair-pulling behavior, the etiology of which is still unknown. The aim of this study was to investigate the genetic and environmental and behavioral contribution to trichotillomania (hair-pulling disorder) and to relate the findings to contemporary theories about the etiology. This was a descriptive correlational and twins study design. 672 twins (MZ=474; DZ=202) were selected from Iranian twins associations in 2018. The Massachusetts General Hospital Hair-pulling Scale(1995) and the Self-Report of Zygosity were used as research instrument. Twin modeling methods were employed to decompose the variance in the liability trichotillomania (hair-pulling disorder) into additive genetic and shared and non-shared environmental factors. The data was analyzed by SPSS, STATA and M-plus. Univariate model-fitting analyses showed that genetic factors accounted for approximately 64% of the variance in TTM. The best extracted model for TTM was the DE model. The correlation coefficient results indicated that the correlation rate was 0/61 and 0/31 in MZ and DZ group respectively. It can be concluded that TTM phenotype is the results of a polygenetic. There is no intermediate despite of the dominance effect and it results from a gene-gene interaction or a dominant gene.

Keywords: Monozygotic Twins, Dizygotic Twins, Etilogy, Hair-Pulling Disorder, Genetic and Behavioral.

 

مقدمه 

در گذشته اصطلاح طيف وسواس- جبری شامل اختلالات زيادي مي­شد که باعث بحث و­­ بازنگري­هاي مختلفي شده است. يکي از مهم­ترين بازنگري­ها در کنفرانس برنامه­ريزي و تحقيق براي پنجمین راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی(The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders(DSM-5)) در سال 2006 انجام شد، که بر اساس آن نتيجه گيري شد مفهوم طيف وسواس از لحاظ کاربردي، باليني و تشخيصي، مناسب و بجا مي­باشد و بهتر است اين اصطلاح حذف نشود ولي پيشنهاد شد که اين طيف شامل اختلالات کمتري شود و در آن اصلاحاتي صورت گيرد. در اين کنفرانس بيشترين حمايت از وجود اختلال بدشکلي بدن، مو­کني و هيپوکندريا(Hypochondria) در طيف وسواس شد­ (Leckman, Denys & Simpson, 2010). نهايتاً در سال 2013، طبقه وسواس جبری(obsessive– compulsive category) در DSM-5 به صورت زير معرفي و طبقه­بندي شدند: اختلال وسواس-­ جبری، اختلال وسواس احتکار (ذخيره) کردن(Compulsive hoarding)، اختلال بدشکلي بدن (body dysmorphic)، وسواس موکني (trichotillomania) و علائم پاتولوژيک ناشي از دستکاري پوست کندن پوست(pathological skin picking symptoms). اين طبقه تحت عنوان وسواس فکري عملي و اختلالات مرتبط با آن، نامگذاري شد و شامل اختلالاتي است که تصور مي­شود از لحاظ پديدارشناختي و سبب­شناختي با اختلال وسواس ارتباط داشته باشند (DSM-5). وسواس موکنی با كشيدن تكراري موهاي شخص منجر به ريزش مو و احتمالاً اختلال در عملكرد مي­شود. در این حالت موهای نواحی مختلف بدن به طور مکرر کنده می­شود و با ظاهری همچون ریزش مو نمایان می­شود که مسبب آن عمل خود شخص است. از آنجایی که این وضعیت به شدت ظاهر فرد را تحت تأثیر قرار می­دهد، با برچسب یا انگ اجتماعی همراه می­شود (Kim, 2014). این برچسب موجب ایجاد شرایطی می­شود که درآن فرد به دنبال پنهان­کردن اختلال است و اغلب به جای روانشناس به متخصص پوست مرجعه می­کند (Pereyra & Saadabadi, 2022).

این اختلال از قرن نوزدهم در ادبیات پزشکی ثبت شده است. مطالعات شیوع نشان می­دهد که موکنی یک اختلال شایع با شروع کودکی است (برآورد شیوع نقطه 0.5 –2.0)، که اغلب با عوارض و کاهش عملکرد همراه است (Torales, Ruiz Diaz, Ventriglio, Castaldelli-Maia, Barrios et al, 2021) . گرچه در پنجمین راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، با اختلال وسواس-جبری گروه بندی شده است­، اما از بسیاری جهات از این اختلال متمایز است. به عنوان مثال، درمان موکنی عموماً از درمان معکوس عادت و داروها (n-استیل سیستئین یا اولانزاپین n-acetylcysteine or olanzapine) استفاده می کند که هر دو کاملاً با داروهای مورد استفاده برای درمان OCD متفاوت هستند. در مقابل، برخی از درمان‌های مقدم مورد استفاده برای OCD (مانند مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین) برای موکنی بی‌اثر به نظر می‌رسند (Grant, 2019). یافته‌های تحقیقات نشان می‌دهد که درمان‌های روان‌شناختی برای موکنی ممکن است زمانی مؤثرتر باشند که تجربه خاص کشیدن مو را هدف قرار دهند (Bottesi, Ouimet, Cerea, Granziol, Carraro et al, 2020).

ژنتيک رفتاري دانشي است که به سبب شناسي ژنتيکي و محيطي اختلالات و رفتار مي­پردازد؛ به عبارتی، مطالعه­ي ميزان تاثير­گذاري ژن­ها بر رفتار­هاي مشخص است با اين تفاوت که به همان اندازه، از تاثير و سهم اهميت عوامل محيطي بر رفتار نيز سخن مي گويد (Knopik, Heath, Marceau, Palmer, McGeary et al, 2015). در مطالعات ژنتیک رفتاری، سبب­شناسی به طور معمول به نقش ژنتیک و محیط در تفاوت­های فردی در یک صفت (فنوتیپ phenotype) اشاره دارد. مطالعات دوقلویی روشی است که پژوهشگران به منظور تشریح سبب­شناسی یک صفت از آن استفاده می­کنند (Burgoyne, Carroll, Clark, Hambrick, Plaisance et al, 2020). شناسايي همبستگي ها و تعامل هاي ژنوتيپ-محيط به وسيله ي پژوهش ژنتيک رفتاري، بر توان پژوهش ژنتيکي براي روشن کردن مکانيسم هاي خطر محيطي تاکيد دارد. هم چنين قصد اثبات اين موضوع را دارد که يافته هاي ژنتيکي، مخالف مفروضات بسياري از منتقدان ژنتيک است که مي گويند عوامل ژنتيکي از نظر تاثيرات، جبر گرايانه بوده يا تاثيرات محيطي را ناديده مي گيرند (Plomin, 2013). مطالعات متعددي بر روي دوقلوهاي همسان  Monozygotic (MZ) و غير همسان  Dizygotic (DZ) جهت تعيين ريسک فاکتور­هاي دخيل در سبب شناسي وسواس صورت گرفته است. در يک نگاه جامع، اين عوامل شامل عامل A- اثرات ژنتيکي افزايشي(Additive genetic effects)، عامل D-اثرات ژنتيکي غير افزايشي(nonadditive genetic effects)، عامل C- محيط مشترک(shared environment) و عامل E-محيط غير مشترک(nonshared environment) مي­شوند.  اثرات ژنتيکي افزايشي (عامل A) شامل آن دسته از علل هستند که احتمال وقوع و شدت يک فنوتيپ (مانند يک نشانه يا اختلال) را که متاثر از مجموعه­اي از ژن­ها است نشان مي­دهد. اثرات ژنتيکي غير افزايشي (عامل D) شامل اثرات نهفه (تعامل ژن با ژن) يا اثرات ژن بارز است. محيط مشترک (عامل C) شامل تجربيات مشترک بين هر جفت دوقلو توسط يک سبک فرزندپروري خاص نظير تمايل به انتقاد و بيش­کنترلي است و نهايتا محيط غير مشترک (عامل E) شامل تجربياتي است که بين دوقلوها مشترک نيست؛ نظير يک حادثه استرس­زايي که يکي از قل­ها تجربه کرده اما ديگري تجربه نکرده است (Taylor, Jang, Asmundson, 2010).

چندین مطالعه دوقلویی انجام­شده از وجود ناهنجاری­های ژنتیکی در ارتباط با وسواس موکنی و دیگر اختلالات مرتبط با وسواس-جبری خبر می­دهند (Monzani, Rijsdijk, Harris, Mataix-Cols, 2014). برخی مطالعات ضخیم­شدن شکنج پیشانی تحتانی و برخی دیگر کاهش حجم مخچه را نشان دادند (Slikboer, Reser, Nedeljkovic, Castle & Rossell, 2018; Chamberlain, Harries, Redden, Keuthen, Stein, Lochner & etal, 2018 ). ناهنجاری‌های ساختاری در پژوهش­های قبلی مشاهده شده بود، اما اکثر آنها تعداد شرکت‌کنندگان کمی داشتند و به طور کلی، تحقیقات قوی بسیاری در این زمینه انجام نشده است (Pereyra & Saadabadi, 2022).. 

مونزایی و همکاران (۲۰۱۴) به صورت ابعادي علائم وسواس فکری عملی و اختلالات مرتبط با آن(Obsessive Compulsive and Related Disorders (OCRDs)) را در يک جمعيت معيار دوقلوهاي زن ارزيابي کرده و دو عامل مسئول مجزا را شناسايي کردند: يک عامل در درجه ي اول بيانگر علائم OCD ، علائم HD و BDD مي­باشد؛ و دومين عامل بيانگر اختلال پوست کني و مو کني مي باشد. اين مطالعه، جزو اولين تلاش­هايي است که نشان مي­دهد که يک اثر ژنتيکي مشترکي ميان OCRD ها، به ويژه ميان OCD، BDD و HD وجود دارد. اختلال موکنی یک اختلال ناشناخته است که می تواند به شدت ناتوان کننده باشد و تأثیر آشکاری بر کیفیت زندگی و عملکرد اجتماعی و روانی بیماران مبتلا داشته باشد. به همین جهت شناسایی عوامل ژنتیکی و محیطی دخیل در سبب­شناسی این اختلال راه را برای درمان و اقدامات عملی و پیشگیرانه می­تواند هموار کند. در بررسی زیرگروه های این اختلال، یکی از جنبه های تظاهرات بالینی که کمتر مورد تحقیق قرار گرفته­است، اهمیت احتمالی سابقه خانوادگی و عوامل ژنتیکی و محیطی دخیل است. در حالی که بسیاری از جنبه­های مراقبت به سمت مدل «پزشکی شخصی Personalized medicine» با تاکید فزاینده بر نشانگرهای ژنتیکی پیش می­رود، گرفتن سابقه خانوادگی به عنوان اولین و اغلب تنها راه بررسی علائم و بیماری­های ژنتیک بیمار باقی می­ماند (Pyeritz, 2012). علیرغم زمان­بر بودن، سابقه خانوادگی به عنوان یک ارزیابی اولیه به طور گسترده آموزش داده می­شود و بررسی عوامل ژنتیکی و محیطی مؤثر در رابطه با این اختلال برای درک بهتر از اهمیت بالایی خبر می­دهد (Rich, Burke, Heaton, Haga, Pinsky, Short & etal, 2004). بررسی­ها نشان می­دهد که اختلال موکنی یک مبنای خانوادگی دارد، با مطالعات مختلف نشان داده شده است که میزان این اختلال در بستگان درجه اول افراد مبتلا افزایش یافته است (Novak, Keuthen, Stewart, Pauls, 2009; Keuthen, Altenburger & Pauls, 2014; Redden, Leppink & Grant, 2016). مطالعات دوقلو موجود در این رابطه نشان داده است که اختلال موکنی علاوه بر خانوادگی بودن، ارثی نیز می­باشد. با توجه به ماهیت ارثی و خانوادگی نشان داده شده و تحقیقات پیشین، درک روابط احتمالی بین سابقه خانوادگی بیمار و ارائه مدل ژنتیکی و محیطی می­تواند جنبه مهمی از درک این اختلال و فرد مبتلا باشد. به همین جهت این پژوهش به­دنبال کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با سبب شناسی وسواس موکنی، انجام گرفت.

سوال اصلی پژوهش به شرح زیر می­باشد:

عامل ژنتيک افزايشي، محيط مشترک و محيط غير مشترک، چه ميزان از واريانس فنوتيپ اختلال وسواس موکني را تبيين مي­کند؟

 

روش

پژوهش حاضر از نوع طرح مطالعات مدل سازي تک متغيره دو دوقلویی(Univariate twin modeling) است. جامعه­ی آماري پژوهش شامل تمامی دوقلو­هاي همسان و غيرهمسان کشور در سال 139۸ بودند که در انجمن دوقلو­هاي ايران عضو يا در پژوهشکده ابن­سينا داراي پرونده سلامت هستند. شيوه­ی نمونه­گيري به­صورت در دسترس، در گردهمايي سالانه­ی دوقلوهاي کشور، به­صورت تصادفي از طريق انتخاب پرونده­هاي سلامت دوقلوها و به روش پرسشنامه­ی آنلاين بود. حجم نمونه در مطالعات دو قلويي از 200 جفت تا 2000 جفت متغير است. لذا در اين مطالعه حجم نمونه به وسيله نرم افزار G.Power  تعيين شد. G.Power یک برنامه تجزیه و تحلیل توان آماری است که برای تجزیه و تحلیل انواع مختلف توان و اندازه محاسبه با گزینه های گرافیکی طراحی شده است. بسیاری از آزمون‌های آماری مختلف خانواده‌های آزمون F، t، chi-square و z و همچنین برخی از آزمون‌های دقیق را پوشش می‌دهد. G.*Power ماشین‌حسابی است که اندازه افکت و گزینه‌های گرافیکی بهبود یافته را ارائه می‌کند، هم از حالت ورودی مبتنی بر توزیع و هم از حالت ورودی مبتنی بر طراحی پشتیبانی می‌کند، و پنج نوع مختلف تحلیل قدرت را ارائه می‌دهد. در عین حال برای برآورد حجم نمونه بسیار کارامد است. برای تعیین حجم نمونه به یک مقدار فرضی خطای نمونه حداکثر 5 درصد و طبیعتا سطح اطمینان حداقل 95 درصد نیاز داریم. ازین رو در این پژوهش بر اين اساس و طبق برآورد نرم افزار براي مطالعات معادلات ساختاري، با اندازه اثر 10/0 و توان آماري 90/0، حجم نمونه معادل  676 نفر  متشکل از 472 دو قلوی همسان و 204 دوقلوی غير همسان از هر دو جنس بود. بر اين اساس و طبق برآورد نرم افزار براي مطالعات معادلات ساختاري، با اندازه اثر 10/0 و توان آماري 90/0، حجم نمونه معادل 676 نفر  متشکل از 472 دو قلوی همسان و 204 دوقلوی غير همسان از هر دو جنس بود.

در تعيين همسان بودن دو قلو ها، علاوه بر استفاده از پرونده پزشکي آن­ها(درصورت موجود بودن) و مقایسه­ی ظاهری، از پرسشنامه­ی خود گزارشي همساني (Reed, Plassman, Tanner, Dick, Rinehart et al, 2005) نيز که يک ابزار معتبر و دقيق در زمينه مطالعات دو قلويي است استفاده شد. اين پرسشنامه در مقابل تست DNA دقت و حساسيت 93/0 تا 95/0 را نشان داده است (Taylor, 2011). الگويي که به­منظور برآورد توارث­پذيري در دو قلو ها استفاده مي­شود شامل چهار اثر ژنتيک افزايشي (A)، ژنتيک غير افزايشي (D)، محيط مشترک (C) و محيط غير مشترک (E) است.

ملاک ورود آزمودنی­ها داشتن حداقل سواد خواندن و نوشتن و شرايط عمومي تکميل پرسشنامه، تسلط به زبان فارسي، دامنه سني بين 15- 39 سال ، رضايت و همکاري شرکت کنندها از جمله ملاک هاي ورود پژوهش حاضر بود. همچنین ملاک خروج نيز شامل افرادي مي­شد که ملاک هاي ورود را نداشتند. همچنين دو قلوها نبايد بيش از يک ماه از يکديگر جدا زندگي کرده باشند تا شرط محيط مشترک براي مطالعات دوقلويي براورده شود. همه دوقلو ها نيز تا 18 سالگي با هم بزرگ شده بودند.

 

ابزار سنجش

مقياس موکنی بيمارستان عمومي ماساچوست (Massachusetts General Hospital Hairpulling Scale)

مقياس موکني بيمارستان عمومي ماساچوست (MGH-HPS؛ Keuthen, O'Sullivan, Ricciardi, Shera, Savage et al, 1995): يک مقياس خودسنجي 7 سوالي مي باشد که رفتارهاي مو کني را مي سنجد. مقياس MGH-HPS فراواني، شدت و کنترل ميل و اصرار مو کني را در يک ماه مي سنجد. اين مقياس در يک طبقه ليکرت 5 درجه اي رتبه بندي مي شود و نمره صفر فقدان علائم و نمره 28 نهايت آسيب را نشان مي دهد. اين مقياس در هر دو گروه باليني و غير باليني استفاده شده است (Keuthen et al, 1995؛ Hajcak, Franklin, Simons, Keuthen, 2006). همساني دروني مطلوب (internal consistency) ( 89/0 α=؛ Keuthen et al, 1995) و پايايي از نوع بازآزمايي(test–retest reliability) مورد قبول نیز 97/0r= به دست آمده است (O'Sullivan, Keuthen, Hayday, Ricciardi, Buttolph et al, 1995). روايي همگرا(convergent validity) از مقياس MGH-HPS حمايت مي کند و نشان دهنده همگرايي بالاي اين مقياس با مقياس هاي سنجش اضطراب و افسردگي مي باشد (O'Sullivan et al, 1995). در ايران نيز نسخه فارسي MGH-HPS هنجاريابي شده است. نتايج نشان داده است كه MGH-HPS در نمونه ايراني از روايي و پايايي مناسبي بر­خوردار است (Rabiei, Nikfarjam, Ghasemi, Khorramdel, 2014).

براي سه سوال اول، فقط ميزان تمايل يا وسوسه خود را براي مو کني انتخاب کنيد:

۱- فراواني. بطورمتوسط در روز، چقدر تمايل يا وسوسه داريد که قسمتي از موهاي خود را بکنيد؟

0=هيچ  1=کم 2=نسبتا زياد   3= زياد    4=بسيار زياد

۲- شدت. بطورمتوسط در روز، اين احساس تمايل يا وسوسه که قسمتي از موهاي خود را بکنيد چقدر شديد است؟

0=هيچ   1=کم 2=نسبتا زياد 3= زياد 4=بسيار زياد

 

پرسشنامه خود گزارشي همساني(Self-Report of Zygosity) (2005) Peas in a Pod Questionnaire:

پرسشنامه خود گزارشي همساني (Reed et al, 2005)،يک ابزار معتبر و دقيق در زمينه­ی مطالعات دو­قلويي است. این پرسشنامه دو سوالی در مورد میزان شباهت بین دوقلوها می‌باشد. این سوالات بر این اساس است که آیا در سن مدرسه افراد در مدرسه، والدین، دوستان نزدیک یا غریبه ها در تشخیص دوقلوها مشکل داشتند (0 = بله، 1 = خیر) و اینکه آیا دوقلوها در دوران کودکی مانند یکدیگر بودند (0 امتیاز)، یا مانند خواهر و برادرهای معمولی (1 امتیاز) توصیف می‌شدند. نمرات بین 0 تا 2 طبقه بندی می­شوند.

 آن دو سوال:

1-از وقتي کودک بوديد آيا شما و برادر يا خواهر دوقلويتان دقيقا شبيه هم بوديد؟ يا شباهتتان مثل اعضاي ديگر خوانواده بوده است؟ بلي خير

2-در کودکي آيا پدر و مادر؛ خواهر، برادر يا حتي معلم‌هايتان در تشخيص شما اشتباه دچار مشکل بودند؟     بلي خير

تفسير:

-اگر هر دو قلو، دو سوال را با بله پاسخ بدهند؛ يا اگر فقط يکي از آن­ها هر دو سوال را با بله پاسخ دهد همسان هستند.

-اگر يکي يا جفتشان هر دو سوال را با نه جواب دهند ناهمسان هستند.

-اگر پاسخ­هاي متناقض از هر زوج دريافت شد در طبقه نامشخص گروه بندي مي­شوند.(در مطالعات مختلف طبقه نامشخص بسيار کم بوده و مطالعات فراتحليل 7 درصد نمونه­ها را نامشخص طبقه­بندي کرده­اند. در اين مواقع از طريق مشاهده­ی مستقيم و باقي مشخصات فيزيکي اقدام مي­شود. اين پرسشنامه در مقابل تست DNA دقت و حساسيت 93/0 تا 95/0 را نشان داده است (Taylor, 2011).

 

روش اجرا و تجزیه و تحلیل داده­ها

پس از تهيه پرسشنامه­هاي استاندارد و همچنين اخذ مجوز و اصل پرسشنامه همساني از نويسنده اصلي، به سه روش نمونه گيري انجام شد:

نخست سايتي براي ابزار هاي پژوهش ساخته شده و به صورت لينک اينترنتي براي دوقلوهايي که دسترسي به آنها مقدور نبود فرستاده شد. تلفن و ايميل اين شرکت کنندگان از طريق تماس با انجمن­هاي دو قلويي مراکز استان­ها اخذ شد. هر جفت مي­بايست به صورت مجزا گزينه­ها را تکميل و ثبت مي­کرد. نتايج به صورت خروجي اکسل در سايت استخراج شد. آدرس سايت:

http://khoramdel.porseshnameonline.com

سپس پس از کسب مجوز و نامه نگاري هاي اداري به مرکز پژوهش هاي ابن سيناي تهران مراجعه شد و از آنان درخواست شد تا پرونده پزشکي و اطلاعات تماس دوقلوها را در اختيار پژوهشگر قرار دهند. اما اين امر محقق نشده و تنها با در اختيار گذاشتن پرونده 15 جفت نمونه دو قلو موافقت شد.

نهايتا پس از رايزني و عقد قرار داد با انجمن ملي دوقلوهاي ايران، پژوهشگر با مراجعه به همايش ملي دوقلوها که هر ساله با حضور صد ها نفر از دوقلوهاي سراسر کشور در فروردين ماه و در خانه واليبال تهران برگزار مي­شود اقدام به توزيع پرسشنامه بين شرکت کنندگان کرد. قبل از نمونه­گيري توضيحاتي مبني بر تمايل به شرکت و محرمانه بودن اطلاعات از طريق تريبون همايش داده شد.

همچنين مقاديري از پرسشنامه­ها نيز توسط مسئولان انجمن دو قلويي شهر هاي تبريز، اردبيل، مشهد و اصفهان تکميل شد. نهايتاً مجموع 676 پرسشنامه سالم جمع آوري شد و آماده تحليل شد. لازم به ذکر است به دليل تعداد زياد پرسشنامه ها، ترتيب الصاق ابزار ها به صورت تصادفي و متفاوت بود تا اثر خستگي کنترل شود.

در این پژوهش جهت تحليل آماره­هاي داده­هاي توصيفي از نرم­افزارهاي SPSS26 استفاده شد. همبستگي بين عوامل ژنتيکي و محيطي به­روش برآورد بيشترين احتمال انجام شد. براي هر متغير، ضريب همبستگي تطابق(Concordance correlation coefficient) و ماتريس­هاي واريانس-کواريانس درون جفتي براي دوقلوهاي همسان و غير­همسان به­وسيله نرم افزار  STATA17 به­صورت مولفه­هاي واريانس قابل اسناد به­عوامل ژنتيکي، عوامل محيطي مشترک و غير­مشترک، استخراج شد. در تحليل مدل تک متغيره دو قلويي از نرم­افزار M-Plus8.3.2  استفاده شد. از شاخص برازش آکايک Akaike information criterion (AIC) به­عنوان مهمترين و رايج­ترين شاخص مقايسه مدل­هاي زوجي براي انتخاب مدل نهايي بهره گرفته شد.

 

یافته­ها

در بخش تحلیل یافته­ها نخست ویژگی­های جمعیت­شناختی نمونه به تفکیک گروه­های همسان و غیر­همسان ارائه می­شود. سپس سوالات پژوهش با استفاده از آزمون­های آماری مناسب تحلیل شده و مدل نهایی ارائه می­شود.

 

جدول۱: ميانگين، انحراف معيار، کمينه و بيشينه متغير­هاي سن، قد و وزن به تفکيک گروه­هاي همسان و غير­همسان

بيشينه	کمينه	انحراف معيار	ميانگين	متغير	گروه
39	15	55/5	39/24	سن	همسان
89	40	83/10	29/59	وزن
186	150	18/8	90/164	قد
36	14	75/5	13/24	سن	ناهمسان
95	40	17/13	55/62	وزن
188	150	88/9	7/165	قد

 

نتايج آماره­هاي توصيفي جدول (۱) نشان مي­دهد ميانگين سني دو گروه در حدود 24 است. کوچک­ترين ­­شرکت­کننده 15 سال و بزرگ­ترين شرکت کنده 39 سال داشته­اند. همچنين ميانگين وزني گروه همسان معادل تقريبي 59 و ناهمسان 62 بود. ميانگين قدي نيز در گروه­هاي همسان و غير همسان به صورت تقريبي معادل 164 و 165 بود.

 

 

 

 

جدول ۲: ميانگين، انحراف معيار، کمينه و بيشينه متغير وسواس موکني به تفکيک همسان و غير همسان

بيشينه	کمينه	انحراف معيار	ميانگين	متغير	گروه
21	0	72/4	78/2	Twin 1	همسان
21	0	65/4	86/2	Twin 2
18	0	90/5	88/3	Twin 1	ناهمسان
17	0	59/4	86/2	Twin 2

 

نتايج جدول (۲) نشان مي­دهد مينگين نمرات وسواس گروه­ها اختلاف اندکي با يکديگر دارند اما بيشينه همسان­ها بيشتر از گروه ناهمسان است.

در ادامه به بررسي و تحليل سوال پژوهش پرداخته می‌شود.

در گام نخست ضريب همبستگي تطابق و ماتريس‑هاي واريانس-کواريانس درون جفتي براي دوقلوهاي همسان و غير همسان ارائه مي­شود.

 

جدول ۳: ماتريس واريانس کواريانس و ضريب تطابق درون جفتي براي متغير وسواس موکنی به تفکیک گروه­ها

P	F	TWIN 2	TWIN 1	متغير	گروه	وسواس موکني
		-	31/22	Twin 1	همسان
756/0	13/0	68/21	45/13	Twin 2		ماتريس واريانس کواريانس
		-	81/34	Twin 1	ناهمسان
242/0	34/0	13/31	64/8	Twin 2
-	-	-	1	Twin 1	همسان
-	-	1	61/0	Twin 2		ضريب تطابق درون جفتي
-	-	-	1	Twin 1	ناهمسان
-	-	1	31/0	Twin 2

 

نتايج جدول (۳) حاکي از اين است که شروط تحليل براي ران شدن مدل برقرار است. به عبارت ديگر، کواريانس گروه DZ کمتر از کواريانس گروه MZ است. کواريانس­هادر دو گروه کمتر از ميزان واريانس­ها بوده و با توجه به آزمون لوين، شرط همگني واريانس­ها برقرار است. با توجه به نتايج ضرايب همبستگي دو گروه، ميزان همبستگي گروه همسان معادل 61/0 و گروه ناهمسان معادل 31/0 است. اين امر حاکي ازاثر معنادار ژنتيک در بروز فنوتيپ اين متغير است.

نمودار پراکندگي صفات وسواس موکني در دو گروه، نتايج مشابهي با جدول همبستگي ارائه مي­دهد:

 

 

 

 

نمودار ۱: نمودار اسکري، پراکندگي نمرات وسواس موکني به تفکيک گروه هاي همسان و غير همسان

 

 

با توجه نمودار (1) به آماره هاي ماتريس واريانس کواريانس و ضريب تطابق درون جفتي، مقادير اثر ژنتيک افزايشي A، محيط مشترک  C و و محيط غير مشترک  E، در جدول (5) محاسبه و در مدل نهايي وارد شد.

 

جدول ۴: نتايج تحليل تک متغيره دوقلويي، برازش بهترين مدل براي متغير وسواس موکني

مدل	df	-2LL	p	AIC	h2	C2	E2
ACE	3	47/10	01/0	47/4	-	-	-
AE	4	47/10	005/0	47/2	-	-	-
CE	1	19/20	001/0	19/18	-	-	-
E	2	18/104	001/0	18/100	-	-	-
DE	1	95/1	16/0	05/0-	64/0	0/0	36/0
					]83/0-53/0[	]0/0-0/0[	]29/0-11/0[

H2=توارث پذيري ؛ C2=عامل محيط مشترک ؛ E2=محيط غير مشترک؛ ACI=معيار اطلاعاتي آکائيکه؛ -2LL= منهاي دو برابر لگاريتم درستنمايي

 

 

با توجه به نتايج جدول (۴)، عيرغم اينکه مدل AE برازش نسبتا خوبي دارد اما با توجه به شاخص­های اصلاحی نرم افزار، مدل DE بهترين مدل صرفه­جو در برازش داده­هاي مشاهده انتخاب شده است (05/0-=AIC ؛ 05/0<P).

ميزان همبستگي اختلال موکني در گروه همسان معادل 61/0 و گروه ناهمسان معادل 31/0 بود.

با توجه به بهترين مدل برازش شده (نمودار 2) نتيجه گرفته مي شود که الگوي همبودي ژنتيک غير افزايشي (ژن غالب يا تعامل ژ-ژن Dominance or gene-gene interaction) و محيط غير مشترک مهمترين نقش را در بروز فنوتيپ وسواس موکنی بازي مي کنند در حالي که نقش عامل محيط مشترک و ژنتیک افزایشی قابل بسيار ناچيز است. همگام با نتايج برازش مدل، نمودار مدل به صورت بصري مسير هاي معنادار را با افزوده شدن عامل D به صورت خط تيره نشان مي­دهد:

 

 

 

 

نمودار۲: مدل نهايي DE، براي متغير وسواس موکني

 

 

بحث

هدف اين مطالعه بررسي نقش عوامل ژنتيکي و محيطي و رفتاری در سبب­شناسی اختلال موکنی و نحوه­ي ارتباط آن با ديدگاه­هاي سبب شناسي معاصر بود. با توجه به نتايج ضرايب همبستگي دو گروه، ميزان همبستگي اختلال موکني در گروه همسان معادل 61/0 و گروه ناهمسان معادل 31/0 بود. اين امر حاکي از اثر معنادار ژنتيک در بروز فنوتيپ وسواس موکني (TTM) است. اما در مورد مدل نهايي، با وجود اين­که مدل AE برازش نسبتا مناسبي ارائه داده بود، شاخص هاي اصلاحي مدل DE را به عنوان مدل جاي گزين و مناسب تر ارائه داد. طبق مدل DE اثر وراثت قريب به 64 درصد و محيط غير مشترک 36 درصد از واريانس فنوتيپ اختلال موکني را تبيين مي­کرد.

دستیابي به چنين مدلي در مطالعات دو قلويي بر روي اختلالات روان شناختي کمتر، اما محتمل است. به منظور تبيين و توضيح بيشتر اين يافته، در يک تقسيم بندي از اثر ژن­ها آن­ها را مي­توانيم به دو دسته ژن­هاي افزايشي(عامل A) و غير افزايشي(عامل D) دسته بندي کرد: ژن­هاي افزايشي­ژن­هايي هستند که داراي صفات مشابه و اثرات مشابه در فنوتيپ هستند و مکانيزم آن­ها به­صورت انباشتي و افزايشي است. يک مثال از کارکرد ژنهاي افزايشي در رنگ چشم است. چندين ژن با هم کار ميکنند تا رنگ چشم در فرزندان تعيين شود. نکته مهم در بيان ژنهاي افزايشي اين است که در تظاهر فنوتيپي نهايي، حالت غالب مغلوب وجود ندارد و فنوتيپ نهايي حاصل جمع اثر هر دو ژن است. اما در ژنهاي غير افزايشي، هيچ جمع بندي از اثرات ژنها وجود ندارد. براي مثال در يک جفت ژن غير افزايشي، تمام آلل هاي جفت ژن بيان نخواهد شد. ژني که بيان شده و تظاهر فنوتيپي دارد را ژن غالب گوييم.  لذا دستيابي به مدل DE در متغير هاي روان شناختي که پيچيده و چند بعدي هستند و در واقع کاهش اثر وراثت به يک ژن غالب دور از انتظار است. اما مي­توان نتيجه گرفت­که فنوتيپ موکني در نتيجه يک پلي ژنيک ايجاد مي­شود که بر خلاف اثر افزايشي حد واسط نداشته و در نتيجه تعامل ژن با ژن يا در نتيجه يک ژن غالب بوجود مي آيد. (تببین نویسندگان می­باشد)

در یک مطالعه بر روي موکني که شامل 34 جفت دو قلوي مبتلا به موکني که از مرکز يادگيري موکني در انگلستان نمونه گيري شده بود براورد توارث پذيري اين اختلال از 76% تا 77% گزارش شد (Novak & etal, 2009). در مطالعه­ای دیگر در يک حجم نمونه بسيار بزرگ از دو قلو هاي عادي، مدل AE به عنوان مناسب ترين مدل برآورد شد (Monzani et al, 2014). اثر ژنتيک افزايشي حدود 32 درصد و محيط غير مشترک 68 درصد بود.يافته هاي اين مطالعه از نظر بهترين مدل، ناهمسو با يافته هاي پژوهش حاضر بود و سهم وراثت در مطالعه ي مذکور کمتر از سهم وراثت نسبت به مطالعه­ي ما برآورد شد. برآورد ما از توارث به گونه­اي­ حد واسط دو مطالعه قبلي بوده است. اين اختلاف احتمالا به تفاوت هاي روش شناختي و حجم و نوع نمونه اين سه مطالعه مربوط است.

به منظور توضيح بيشتر، مطالعه­ي ما بر روي کل نمونه شامل زنان و مردان انجام شد در حالي که مطالعه­ای تنها بر روي زنان صورت پذيرفت، لذا جنسيت مي­تواند به عنوان متغير تعديل­گر در مطالعه­ي ما موجب تغيير واريانس ژنتيکي و محيطي شود (Monzani et al, 2014). همچنين مطالعه اول بر روي نمونه بسيار کم از دوقلو هاي مبتلا (28 نفر) و مطالعه دوم بر روي حجم بسيار بزرگ (5000 نفر) انجام شد. در حالي که پژوهش حاضر بر روي­ يک نمونه نسبتا متوسط انجام شد لذا حجم نمونه مي­تواند تفاوت هاي نتايج را توجيه کند.

فارغ از مکانسيم مشارکت ژني، نتايج ما حاکي از توارث پذيري نسبتا بالاي TTM است. به واسطه نقش وراثت در سبب شناسي­ اين اختلال، برخي محققان تلاش­هايي را در زمينه شناسايي ژن هاي TTM انجام داده اند. اما از آنجا که موکني ارتباط نزديکي با اختلال وسواس، سندرم تورت و به ويژه اختلال کندن پوست دارد(Stein, Grant, Franklin, Keuthen, Lochner, 2010)؛ معمولا اين مطالعات به صورت ادغام شده انجام شده است. براي مثال پژوهشی گزارش مي کند که با حذف آلل a در ژن SLITRK1 در يک پسر بچه مبتلا به سندرم تورت و ADHD ، رفتار هاي موکني در وي به شدت افزايش يافت (Abelson, Kwan, Roak, Baek, Stillman, 2005). نقش اين ژن در مطالعه­اي با مطالعه بر روي 44 فرد مبتلا به TTM  مجددا تاييد شد (Zuchner, 2006). اما زانچر عنوان مي کند که جهش در اين ژن مي تواند موجب رفتار موکني بدون سندرم تورت شود در حالي که جهشي که پيشتر آبلسون (2005) گزارش کرده بود در منطقه ي پروتئيني ديگري قرار داشت. ژن ديگري که در مطالعت ديگر کانديد TTM است HOXB8 نام دارد. مطالعات حيواني انجام شده عنوان مي­کند که تغييرات در ژن HOXB8 در موش ها، موجب ازدياد رفتار هاي نظافتي، طاسي و ضايعات پوستي در آنها مي شود (Greer & Capecchi, 2002). به عقیده محققان، ارتباط نزديکي بين عملکرد اين ژن در رفتار موش­ها و رفتار مشاهده شده موکني در انسان وجود دارد.

در مورد ريسک فاکتور­هاي محيطي اين اختلال اطلاعات بسيار کمي در دست است. بدليل اين­که عموما TTM در بستر اختلالات ديگري رخ مي­دهد و نمونه تيپيک آن کمتر وجود دارد (Lochner, Seedat, du Toit, Nel, Niehaus et al, 2007)  نتیجه­گيري در مورد علل محيطي خاص اين اختلال ممکن نيست. با اين­حال برخي پژوهش­ها نشان داده­اند که افراد مبتلا به TTM ، دست­کم يک مورد تجربه منفي در زندگي گزارش مي­کنند و تجربيات ناکامي، خستگي رواني و حتي رگه­های PTSD در آن­ها مشهود است ( Johnson & El-Alfy, 2016). دو اختلال وسواس موکني و کندن پوست تحت عنوان اختلالات رفتار تکراري متمرکز بر بدن شناخته مي­شوند؛ به اين علت که اين دو اختلال فاقد مولفه شناختي عمده هستند، احتمالا داراي توارث بيشتري باشند(Monzani et al, 2014)؛ و ممکن است دست کم از لحاظ ژنتيکي داري سيستم هاي مشترک با يکديگر و متفاوت با ديگر اختلالات باشند.

محدودیتی که برای این پژوهش می­توان ذکر کرد، حجم نمونه متوسط بود. در کشور­هاي ديگر به علت وجود مراکز ثبت دوقلويي منسجم، حجم نمونه این نوع مطالعات معمولا به چند هزار نفر مي­رسد. اين موضوع تعميم نتايج ما را محدود مي کند؛ ضمن اين­که امکان تحليل جنسيتي را فراهم نکرد. در اين گونه مطالعات، روش­هاي آماري مورد استفاده، عمدتاً متنوع و نسبتاً پيچيده است. ممکن است نتايج ما شامل خطاهاي محاسباتي باشد. استفاده از ابزارهاي خودگزارشي، تعداد نسبتاً زياد سوالات، سوگيري پاسخ‑ها و ... نيز عوامل ديگري هستند که نتايج پژوهش را با محدوديت مواجه مي‌سازند. پیشنهاد می­شود اين مطالعات (دوقلویی) در مورد ديگر اختلالات رواني انجام داده شود. جنسيت و سن شروع نيز دو عامل مهم هستند که مي­توان نقش آن­ها را در سبب‌شناسي اين اختلال، در مطالعات با حجم کافي و متشکل از دو جنس و داراي رنج سني گسترده آزمود. با عطف به يافته­ها، پيشنهاد مي­شود مطالعات خانوادگي جهت تعيين نقش علي عوامل محيطي نامشترک در اين اختلال انجام شود. اين يافته­ها همچنين مي­تواند راهگشاي مطالعات ژنتيک مولکولي در اين حوزه باشد، به ويژه از اين جهت که به نظر مي­رسد مي­توان ناحيه پروتيني مشابهي براي ژن­هاي دو اختلال موکني و کندن پوست فرض کرد.

 

سپاسگزاری

در پایان از تمامی شرکت­کنندگان، مسئولین و اساتیدی که ما را در انجام این پژوهش یاری کردند، سپاسگزاری می­کنیم.

 

منابع

Abelson, J. F., Kwan, K. Y., O'Roak, B. J., Baek, D. Y., Stillman, A. A., Morgan, T. M., ... & State, M. W. (2005). Sequence variants in SLITRK1 are associated with Tourette's syndrome. Science, 310(5746), 317-320.

Bottesi, G., Ouimet, A. J., Cerea, S., Granziol, U., Carraro, E., Sica, C., & Ghisi, M. (2020). Comprehensive Behavioral Therapy of Trichotillomania: A Multiple-Baseline Single-Case Experimental Design. Frontiers in psychology, 11, 1210.

Burgoyne, A. P., Carroll, S., Clark, D. A., Hambrick, D. Z., Plaisance, K. S., Klump, K. L., & Burt, S. A. (2020). Can a brief intervention alter genetic and environmental influences on psychological traits? An experimental behavioral genetics approach. Learning and Motivation, 72, 101683.

Chamberlain, S. R., Harries, M., Redden, S. A., Keuthen, N. J., Stein, D. J., Lochner, C., & Grant, J. E. (2018). Cortical thickness abnormalities in trichotillomania: international multi-site analysis. Brain Imaging and Behavior, 12(3), 823-828.

Grant, J. E. (2019). Trichotillomania (hair pulling disorder). Indian Journal of Psychiatry, 61(Suppl 1), S136.

Greer, J. M., & Capecchi, M. R. (2002). Hoxb8 is required for normal grooming behavior in mice. Neuron, 33(1), 23-34.

Hajcak, G., Franklin, M. E., Simons, R. F., & Keuthen, N. J. (2006). Hairpulling and skin picking in relation to affective distress and obsessive-compulsive symptoms. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 28(3), 177-185.

Johnson, J., & El-Alfy, A. T. (2016). Review of available studies of the neurobiology and pharmacotherapeutic management of trichotillomania. Journal of Advanced Research, 7(2), 169-184.

Keuthen, N. J., O’Sullivan, R. L., Ricciardi, J. N., Shera, D., Savage, C. R., Borgmann, A. S., ... & Baer, L. (1995). The Massachusetts General Hospital (MGH) hairpulling scale: 1. development and factor analyses. Psychotherapy and Psychosomatics, 64(3-4), 141-145.

Keuthen, N. J., Altenburger, E. M., & Pauls, D. (2014). A family study of trichotillomania and chronic hair pulling. American Journal of Medical Genetics Part B: Neuropsychiatric Genetics, 165(2), 167-174.

Kim, W. B. (2014). On trichotillomania and its hairy history. JAMA dermatology, 150(11), 1179-1179.

Knopik, V. S., Heath, A. C., Marceau, K., Palmer, R. H., McGeary, J. E., Todorov, A., & Evans, A. S. (2015). Missouri mothers and their children: a family study of the effects of genetics and the prenatal environment. Twin Research and Human Genetics, 18(5), 485-496.

Leckman, J. F., Denys, D., Simpson, H. B., Mataix‐Cols, D., Hollander, E., Saxena, S., ... & Stein, D. J. (2010). Obsessive–compulsive disorder: a review of the diagnostic criteria and possible subtypes and dimensional specifiers for DSM‐V. Depression and Anxiety, 27(6), 507-527.

Lochner, C., Seedat, S., Du Toit, P. L., Nel, D. G., Niehaus, D. J., Sandler, R., & Stein, D. J. (2005). Obsessive-compulsive disorder and trichotillomania: a phenomenological comparison. BMC Psychiatry, 5(1), 1-10.

Monzani, B., Rijsdijk, F., Harris, J., & Mataix-Cols, D. (2014). The structure of genetic and environmental risk factors for dimensional representations of DSM-5 obsessive-compulsive spectrum disorders. Journal of American Medical Association psychiatry, 71(2), 182-189.

Novak, C. E., Keuthen, N. J., Stewart, S. E., & Pauls, D. L. (2009). A twin concordance study of trichotillomania. American Journal of Medical Genetics Part B: Neuropsychiatric Genetics, 150(7), 944-949.

O’Sullivan, R. L., Keuthen, N. J., Hayday, C. F., Ricciardi, J. N., Buttolph, L., Jenike, M. A., & Baer, L. (1995). The Massachusetts General Hospital (MGH) hairpulling scale: 2. reliability and validity. Psychotherapy and Psychosomatics, 64(3-4), 146-148.

Pereyra, A. D., & Saadabadi, A. (2022). Trichotillomania. In StatPearls [Internet]. Stat Pearls Publishing.

Plomin, R. (2013). Behavioral Genetics. 6th edition. Worth publishers.

Pyeritz, R. E. (2012). The family history: the first genetic test, and still useful after all those years?. Genetics in Medicine, 14(1), 3-9.

Rabiei, M., Nikfarjam, M. A. S. O. U. D., Ghasemi, N., & Khorramdel, K. (2014). Development and validation of a metacognitive-cognitive-behavioral model for explaining trichotillomania. Journal of Kerman University of Medical Sciences, 21(6), 518-531.‏ [Persian]

Redden, S. A., Leppink, E. W., & Grant, J. E. (2016). Body focused repetitive behavior disorders: Significance of family history. Comprehensive Psychiatry, 66, 187-192.

Reed, T., Plassman, B. L., Tanner, C. M., Dick, D. M., Rinehart, S. A., & Nichols, W. C. (2005). Verification of self-report of zygosity determined via DNA testing in a subset of the NAS-NRC twin registry 40 years later. Twin Research and Human Genetics, 8(4), 362-367.

Rich, E. C., Burke, W., Heaton, C. J., Haga, S., Pinsky, L., Short, M. P., & Acheson, L. (2004). Reconsidering the family history in primary care. Journal of General Internal Medicine, 19(3), 273-280.

Slikboer, R., Reser, M. P., Nedeljkovic, M., Castle, D. J., & Rossell, S. L. (2018). Systematic review of published primary studies of neuropsychology and neuroimaging in trichotillomania. Journal of the International Neuropsychological Society, 24(2), 188-205.

Stein, D. J., Grant, J. E., Franklin, M. E., Keuthen, N., Lochner, C., Singer, H. S., & Woods, D. W. (2010). Trichotillomania (hair pulling disorder), skin picking disorder, and stereotypic movement disorder: Toward DSM‐V. Depression and Anxiety, 27(6), 611-626.

Taylor, S., Asmundson, G. J., & Jang, K. L. (2011). Etiology of obsessive–compulsive symptoms and obsessive–compulsive personality traits: Common genes, mostly different environments. Depression and Anxiety, 28(10), 863-869.

Taylor, S. , Jang, K. L. , & Asmundson, G. J. G. (2010). Etiology of obsessions and compulsions: A behavioral–genetic analysis. Journal of Abnormal Psychology, 119, 672–682.

Torales, J., Ruiz Diaz, N., Ventriglio, A., Castaldelli‐Maia, J. M., Barrios, I., García, O., ... & Jafferany, M. (2021). Hair‐pulling disorder (Trichotillomania): Etiopathogenesis, diagnosis and treatment in a nutshell. Dermatologic Therapy, 34(1), e13466.

Zuchner, S., Cuccaro, M. L., Tran-Viet, K. N., Cope, H., Krishnan, R. R., Pericak-Vance, M. A., ... & Ashley-Koch, A. (2006). SLITRK1 mutations in trichotillomania. Molecular Psychiatry, 11(10), 888-889.