تاثیر روان درمانی تحلیل کارکردی و شفقت درمانی بر تحمل پریشانی و دشواری تنظیم هیجان در بیماران قلبی و عروقی
محورهای موضوعی : روانشناسی
فاطمه برونسی
1
,
زهرا باقرزاده گل مکانی
2
,
احمد منصوری
3
,
احمد زنده دل
4
1 - دانشجوی دکترای روانشناسی عمومی، گروه روان شناسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران
2 - استاد یار ،رشته روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور ،نیشابور ،ایران
3 - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، گروه روانشناسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران
4 - گروه ریاضی ، دانشگاه آزاد اسلامی ،واحد نیشابور،مشهد، ایران
کلید واژه: روان درمانی تحلیل کارکردی, شفقت درمانی, تحمل پریشانی, دشواری تنظیم هیجان, بیماران قلبی عروقی,
چکیده مقاله :
هدف این پژوهش بررسی تاثیر روان درمانی تحلیل کارکردی و شفقت درمانی بر تحمل پریشانی و دشواری تنظیم هیجان بیماران قلبی- عروقی بود. این پژوهش نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون، پس آزمون باگروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه بیماران قلبی- عروقی شهر مشهد در سال 1399 بودند. نمونه پژوهش شامل 45 بیمار قلبی- عروقی مراجعه کننده به کلینیک و درمانگاه ولیعصر بودند که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شده و سپس به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (هر گروه 15 نفر) و یک گروه کنترل (15 نفر) جایگزین شدند. پس از اجرای پیش آزمون، گروه های آزمایش تحت مداخلات روان درمانی تحلیل کارکردی و شفقت درمانی قرار گرفتند و در پایان از هر دو گروه پس آزمون به عمل آمد، اما گروه کنترل مداخله ای دریافت نکرد. ابزار پژوهش شامل مقیاس تحمل پریشانی Simons و Gaher (2005) و پرسشنامه دشواری در تنظیم هیجان Gratz و Roemer (2004) بود. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و روش تحلیل کواریانس چندمتغیره تحلیل شد. نتایج نشان داد بین اثربخشی روان درمانی تحلیل کارکردی و شفقت درمانی بر تحمل پریشانی و دشواری تنظیم هیجان بیماران مبتلا به بیماری قلبی و عروقی تفاوت معناداری وجود دارد (05/0>P). شفقت درمانی اثربخشی بیشتری نسبت به روان درمانی تحلیل کارکردی بر تحمل پریشانی و دشواری تنظیم هیجان بیماران مبتلا به بیماری قلبی و عروقی دارد. بر اساس یافته ها میتوان نتیجه گرفت که شفقت درمانی منجر به افزایش تحمل پریشانی و کاهش دشواری در تنظیم هیجان بیماران قلبی- عروقی می شود.
This study aimed at comparing functional analysis therapy and compassionate therapy on distress tolerance and difficulty in regulating emotion among cardiovascular patients. It was a quasi-experimental study with pre-test, post-test and a control group. The statistical population included all cardiovascular patients in Mashhad in 2020. The sample consisted of 45 cardiovascular patients referred to Valiasr clinic who were selected by convenience sampling method and then were randomly assigned to two experimental groups (15 patients in each group) and a control group (15 patients). After the pre-test, the experimental groups underwent functional analysis psychotherapy and compassionate therapy interventions, and at the end, both groups took the post-test, but the control group did not receive any intervention. The research instruments included the Distress Tolerance Scale (Simons & Gaher, 2005) and the Emotion Regulation Difficulty Questionnaire (Roemer and Gratz, 2004). Data were analyzed using SPSS software and multivariate analysis of covariance. The results showed that there was a significant difference between the effectiveness of functional analysis psychotherapy and compassion therapy on the tolerance of distress and difficulty in regulating emotion in patients with cardiovascular diseases (P<0.05). Compassionate therapy was more effective than the functional analysis psychotherapy on the tolerance of distress and difficulty in regulating emotion in patients with cardiovascular disease. Based on the findings, it can be concluded that compassion therapy led to increased anxiety tolerance and reduced difficulty in regulating the emotion of cardiovascular patients.
Albert, M. A., Durazo, E. M., Slopen, N., Zaslavsky, A. M., Buring, J. E., Silva, T., . . . Williams, D. R. (2017). Cumulative psychological stress and cardiovascular disease risk in middle aged and older women: Rationale, design, and baseline characteristics. American heart journal, 192, 1-12.
Alicke, M. D., & Sedikides, C. (2009). Self-enhancement and self-protection: What they are and what they do. European Review of Social Psychology, 20(1), 1-48.
Allen, A. B., & Leary, M. R. (2010). Self‐Compassion, stress, and coping. Social and personality psychology compass, 4(2), 107-118.
Austin, J., Drossaert, C., Schroevers, M. J., Sanderman, R., Kirby, J., & Bohlmeijer, E. T. (2021). Compassion-based interventions for people with long-term physical conditions: a mixed methods systematic review. Psychology & health, 36(1), 16-42.
Azizi, A., Mirzaie, A., & Shams, J. (2010). Study of distress tolerance and emotion regulation with student's dependency to cigarette. Hakim Bahar, 13(1), 11-18. [Persian]
Bluth, K., & Eisenlohr-Moul, T. A. (2017). Response to a mindful self-compassion intervention in teens: A within-person association of mindfulness, self-compassion, and emotional well-being outcomes. Journal of Adolescence, 57, 108-118.
Braehler, C., Gumley, A., Harper, J., Wallace, S., Norrie, J., & Gilbert, P. (2013). Exploring change processes in compassion focused therapy in
psychosis: Results of a feasibility randomized controlled trial. British Journal of Clinical Psychology, 52(2), 199-214.
Bratt, A., Gralberg, I.-M., Svensson, I., & Rusner, M. (2020). Gaining the courage to see and accept oneself: Group-based compassion-focussed therapy as experienced by adolescent girls. Clinical Child Psychology and Psychiatry, 25(4), 909-921.
Danson, R. (2015). The effect of self-compassion on the resilience and emotion regulation of marital woman. Journal of Personality assessment, 63(2), 262-274.
Diedrich, A., Grant, M., Hofmann, S. G., Hiller, W., & Berking, M. (2014). Self-compassion as an emotion regulation strategy in major depressive disorder. Behaviour research and therapy, 58, 43-51.
Elaine, B., & Hollins, M. (2016). Exploration of a training programme for student therapists that employs Compassionate Mind Training (CMT) to develop compassion for self and others. The Arts in Psychotherapy, 22, 5-13.
Feyzi, A. (2012). Functional analytic psychotherapy: distinctive features (Vol. 1). Tehran: Ibn Sina. [Persian]
García, R. F. (2008). Recent studies in functional analytic psychotherapy. International Journal of Behavioral Consultation and Therapy, 4(2), 239.
Garnefski, N., & Kraaij, V. (2006). Cognitive emotion regulation questionnaire–development of a short 18-item version (CERQ-short). Personality and Individual Differences, 41(6), 1045-1053.
Gilbert, P. (2005). Compassion: Conceptualisations, research and use in psychotherapy: Routledge.
Gilbert, P. (2009). Introducing compassion-focused therapy. Advances in psychiatric treatment, 15(3), 199.
Gilbert, P. (2014). The origins and nature of compassion focused therapy. British Journal of Clinical Psychology, 53(1), 6-41.
Gilbert, P., & Procter, S. (2006). Compassionate mind training for people with high shame and self‐criticism: Overview and pilot study of a group therapy approach. Clinical Psychology & Psychotherapy: An International Journal of Theory & Practice, 13(6), 353-379.
Gratz, K. L., & Roemer, L. (2004). Multidimensional assessment of emotion regulation and dysregulation: Development, factor structure, and initial validation of the difficulties in emotion regulation scale. Journal of psychopathology and behavioral assessment, 26(1), 41-54.
Gross, J. J. (2013). Emotion regulation: taking stock and moving forward. Emotion, 13(3), 359.
Heriot‐Maitland, C., Vidal, J. B., Ball, S., & Irons, C. (2014). A compassionate‐focused therapy group approach for acute inpatients: Feasibility, initial pilot outcome data, and recommendations. British Journal of Clinical Psychology, 53(1), 78-94.
Imrie, S., & Troop, N. A. (2012). A pilot study on the effects and feasibility of compassion-focused expressive writing in Day Hospice patients. Palliative & Supportive Care, 10(2), 115-122.
Irons, C., & Lad, S. (2017). Using compassion focused therapy to work with shame and self-criticism in complex trauma. Australian Clinical Psychologist, 3(1), 1743.
Kanter, J. W., Weeks, C. E., Bonow, J. T., Landes, S. J., Callaghan, G. M., & Follette, W. C. (2009). Assessment and case conceptualization A Guide to Functional Analytic Psychotherapy (pp. 1-23): Springer.
Kim, H., & Page, T. (2013). Emotional bonds with parents, emotion regulation, and school-related behavior problems among elementary school truants. Journal of Child and Family Studies, 22(6), 869-878.
Kirby, J. N., Day, J., & Sagar, V. (2019). The ‘Flow’of compassion: A meta-analysis of the fears of compassion scales and psychological functioning. Clinical Psychology Review, 70, 26-39.
Kohlenberg, R. J., & Tsai, M. (2012). Functional analytic psychotherapy: Creating intense and curative therapeutic relationships: Springer Science & Business Media.
Kohlenberg, R. J., Tsai, M., García, R. F., Aguayo, L. V., Parra, A. F., & Virués-Ortega, J. (2005). Psicoterapia Analítico-Funcional y Terapia de Aceptación y Compromiso: teoría, aplicaciones y continuidad con el análisis del comportamiento. International Journal of Clinical and Health Psychology, 5(2), 349-371.
Kohlenberg, R. J., Tsai, M., & Kanter, J. W. (2009). What is functional analytic psychotherapy? A Guide to Functional Analytic Psychotherapy (pp. 1-19): Springer.
Lincoln, T. M., Hohenhaus, F., & Hartmann, M. (2013). Can paranoid thoughts be reduced by targeting negative emotions and self-esteem? An experimental investigation of a brief compassion-focused intervention. Cognitive Therapy and Research, 37(2), 390-402.
Lucre, K. M., & Corten, N. (2013). An exploration of group compassion‐focused therapy for personality disorder. Psychology and Psychotherapy: theory, research and Practice, 86(4), 387-400.
Mansouri, A., Nejat, H., & Mansouri, N. (2017). The Mediating Role of Emotion Regulation Difficulties in the Relationship between the Brain Behavioral Systems and the Severity of Insomnia. J Res Behav Sci, 15(4), 501-507. [Persian]
Neff, K. (2003). Self-compassion: An alternative conceptualization of a healthy attitude toward oneself. Self and identity, 2(2), 85-101.
Neff, K. D. (2016). The self-compassion scale is a valid and theoretically coherent measure of self-compassion. Mindfulness, 7(1), 264-274.
Neff, K. D., & Germer, C. K. (2013). A pilot study and randomized controlled trial of the mindful self‐compassion program. Journal of clinical psychology, 69(1), 28-44.
Pollock, N. C., McCabe, G. A., Southard, A. C., & Zeigler-Hill, V. (2016). Pathological personality traits and emotion regulation difficulties. Personality and Individual Differences, 95, 168-177.
Ramanathan, N., Tan, E., Loh, L. J., Soh, B. S., & Yap, W. N. (2018). Tocotrienol is a cardioprotective agent against ageing-associated cardiovascular disease and its associated morbidities. Nutrition & metabolism, 15(1), 6.
Simons, J. S., & Gaher, R. M. (2005). The Distress Tolerance Scale: Development and validation of a self-report measure. Motivation and emotion, 29(2), 83-102.
Stansfeld, S. A., Fuhrer, R., Shipley, M. J., & Marmot, M. G. (2002). Psychological distress as a risk factor for coronary heart disease in the Whitehall II Study. International journal of epidemiology, 31(1), 248-255.
Taylor, C. B. (2010). Depression, heart rate related variables and cardiovascular disease. International Journal of Psychophysiology, 78(1), 80-88.
Tull, M. T., Gratz, K. L., Latzman, R. D., Kimbrel, N. A., & Lejuez, C. (2010). Reinforcement sensitivity theory and emotion regulation difficulties: A multimodal investigation. Personality and Individual Differences, 49(8), 989-994.
Valero Aguayo, L., Ferro GarcÃa, R., Kohlenberg, R. T., & Tsai, M. (2011). Therapeutic change processes in functional analytic psychotherapy. Clinical and Health, 22(3), 209-221.
Wang, X., Chen, Z., Poon, K.-T., Teng, F., & Jin, S. (2017). Self-compassion decreases acceptance of own immoral behaviors. Personality and Individual Differences, 106, 329-33.
مقایسه اثربخشی روان درمانی تحلیل کارکردی و شفقت درمانی بر تحمل پریشانی و دشواری تنظیم هیجان در بیماران قلبی و عروقی
فاطمه برونسی
گروه روان شناسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران
زهرا باقرزاده گلمکانی*
گروه روان شناسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران
احمد منصوری
گروه روان شناسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران
احمد زنده دل
گروه ریاضی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران
چکیده
هدف این پژوهش بررسی تاثیر روان درمانی تحلیل کارکردی و شفقت درمانی بر تحمل پریشانی و دشواری تنظیم هیجان بیماران قلبی- عروقی بود. این پژوهش نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون، پس آزمون باگروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه بیماران قلبی- عروقی شهر مشهد در سال 1399 بودند. نمونه پژوهش شامل 45 بیمار قلبی- عروقی مراجعه کننده به کلینیک و درمانگاه ولیعصر بودند که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شده و سپس به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (هر گروه 15 نفر) و یک گروه کنترل (15 نفر) جایگزین شدند. پس از اجرای پیش آزمون، گروه های آزمایش تحت مداخلات روان درمانی تحلیل کارکردی و شفقت درمانی قرار گرفتند و در پایان از هر دو گروه پس آزمون به عمل آمد، اما گروه کنترل مداخله ای دریافت نکرد. ابزار پژوهش شامل مقیاس تحمل پریشانی Simons و Gaher (2005) و پرسشنامه دشواري در تنظيم هيجان Gratz و Roemer (2004) بود. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و روش تحلیل کواریانس چندمتغیره تحلیل شد. نتایج نشان داد بین اثربخشی روان درمانی تحلیل کارکردی و شفقت درمانی بر تحمل پریشانی و دشواری تنظیم هیجان بیماران مبتلا به بیماری قلبی و عروقی تفاوت معناداری وجود دارد (05/0>P). شفقت درمانی اثربخشی بیشتری نسبت به روان درمانی تحلیل کارکردی بر تحمل پریشانی و دشواری تنظیم هیجان بیماران مبتلا به بیماری قلبی و عروقی دارد. بر اساس یافته ها میتوان نتیجه گرفت که شفقت درمانی منجر به افزایش تحمل پریشانی و کاهش دشواری در تنظیم هیجان بیماران قلبی- عروقی می شود.
واژگان کلیدی: روان درمانی تحلیل کارکردی، شفقت درمانی، تحمل پریشانی، دشواری تنظیم هیجان، بیماران قلبی عروقی
Comparison of effectiveness of functional analytic psychotherapy and compassionate therapy on distress tolerance and difficulty in emotion regulation in patients with cardiovascular disease
Fatemeh Bronsi, PhD Student
Department of Psychology, Neyshabur Branch, Islamic Azad University, Neyshabur, Iran
Zahra Bagherzadeh Gol Makani, Ph.D
Department of Psychology, Neyshabur Branch, Islamic Azad University, Neyshabur, Iran
Ahmad Mansouri, Ph.D
Department of Psychology, Neyshabur Branch, Islamic Azad University, Neyshabur, Iran
Ahmad Zendedel, Ph.D
Department of Mathematics, Islamic Azad University, Neyshabur Branch, Neyshabur, Iran
Abstract
This study aimed at comparing functional analysis therapy and compassionate therapy on distress tolerance and difficulty in emotion regulation among cardiovascular patients. It was a quasi-experimental study with pre-test, post-test and a control group. The statistical population included all cardiovascular patients in Mashhad in 2020. The sample consisted of 45 cardiovascular patients referred to Valiasr clinic who were selected by convenience sampling method and then were randomly assigned to two experimental groups (15 patients in each group) and a control group (15 patients). After the pre-test, the experimental groups underwent functional analysis psychotherapy and compassionate therapy interventions, and at the end, both groups took the post-test, but the control group did not receive any intervention. The research instruments included the Distress Tolerance Scale (Simons & Gaher, 2005) and the Difficulties in Emotion Regulation Scale (Roemer and Gratz, 2004). Data were analyzed using SPSS software and multivariate analysis of covariance. The results showed that there was a significant difference between the effectiveness of functional analysis psychotherapy and compassion therapy on the distress tolerance and difficulty in emotion regulation in patients with cardiovascular diseases (P<0.05). Compassionate therapy was more effective than the functional analysis psychotherapy on the distress tolerance and difficulty in emotion regulation in patients with cardiovascular disease. Based on the findings, it can be concluded that compassion therapy led to increased distress tolerance and reduced difficulty in emotion regulation of cardiovascular patients.
Keywords: functional analysis psychotherapy, compassion therapy, distress tolerance, difficulty in emotion regulation, cardiovascular disease
مقدمه
بیماریهای قلبی عروقی به عنوان یکی از مهمترین علل مرگ و میر در جهان و یکی از بزرگترین مشکلات بهداشتی حال حاضر جهان به شمار می‌روند. طبق گزارش سازمان جهاني پیش بیني مي‌شود تا سال 2030 حدود 30 میلیون نفر به دلیل بیماري قلبي عروقي جان خود را از دست بدهند و تقريباً يک هفتم هزينه‌هاي حوزه مراقبت‌هاي بهداشتي صرف بیماري‌هاي قلبي عروقي مي‌شود (Ramanathan, Tan, Loh, Soh, & Yap, 2018). به عقیده Barzin (2010) این بیماری نه تنها سلامتی بیماران بلکه ارتباطات اجتماعی، الگوی زندگی و سلامت روان آنها را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. بنابراین بیماران قلبی عروقی به واسطه محدودیت هایی که در زندگی برای آنها ایجاد می‌شود دچار اختلالاتی در تحمل پریشانی و دشواری در تنظیم هیجانات می شوند (Taylor, 2010).
تحمل پريشاني توانايي فرد در تجربه و تحمل حالت هيجاني منفي تعريف شده است (Simons & Gaher, 2005). مطالعات بسیاری نشان دادهاندکه پریشانی روانشناختی با افزایش خطر ابتلا به بیماری قلبی همراه است (Stansfeld, Fuhrer, Shipley, & Marmot, 2002). تحمل پریشانی در بیماران قلبی عروقی از اهمیت زیادی برخوردار است چرا که هرچه تحمل پریشانی در این بیماران کاهش یابد، استرس و اضطراب آن ها افزوده خواهد شد و به تبع آن سلامت جسمی آن ها با تهدید بیشتری مواجهه می شود. دشواری در تنظیم هیجان نیز از مولفه های دیگری است که در بیماران قلبی عروقی به فور دیده می شود. تنظيم هيجان به ظرفيت نظارت، ارزيابي، فهم و اصلاح واكنشهاي هيجاني به شيوه اي كه براي عملكرد بهنجار سودمند است، اشاره دارد و ماهيتاً فرايندي را در بر ميگيرد كه از طريق آن افراد هيجانهايشان را خواه به صورت هشيار يا ناهشيار به وسيله اصلاح تجارب يا تغيير موقعيت فراخوانندهي هيجان تنظيم مي كنند (Pollock, McCabe, Southard, & Zeigler-Hill, 2016). دشواری در تنظیم هیجان، به مشکل افراد در آگاهی، فهم و پذیرش هیجانات، کنترل رفتارهای تکانشی، رفتار مطابق با اهداف موردنظر به هنگام تجربه هیجانات منفی و استفاده انعطافپذیر از راهبردهای تنظیم هیجان برای مواجهه با الزامات موقعی اشاره دارد (Gratz & Roemer, 2004). تنظیم هیجان مفهومی پیچیده است که طیف گسترده‌اي از فرآیندهاي زیستی، اجتماعی، رفتاري و همچنین فرآیندهاي شناختی هوشیار و ناهوشیار را در بر می‌گیرد (Garnefski & Kraaij, 2006). از آن‌جایی که تنظیم هیجان نقشی محوري در تحول به‌هنجار داشته و ضعف در آن، عاملی مهم در ایجاد اختلال‌هاي روانی به‌شمار می‌رود، نظریه‌پردازان بر این باورند، افرادي که قادر به مدیریت صحیح هیجانات‌شان در برابر رویدادهاي روزمره نیستند، بیشتر نشانه‌هاي تشخیصی، اختلال‌هاي درونی‌سازي از جمله خشم و اضطراب و افسردگی را نشان می‌دهند (Kim & Page, 2013). بسیاری از افراد مبتلا به اختلالات روانی، در تنظیم هیجان دچار مشکل هستند (Gross, 2013; Tull, Gratz, Latzman, Kimbrel, & Lejuez, 2010). پژوهش ها نشان می دهند که فشارزاهایی مانند ناتوانی در تنظیم شناختی، استرس و اضطراب نقشی کلیدی در رشد و گسترش بیماری های قلبی عروقی دارند. تنظیم هیجانی پایین سلامت جسمی را نیز به خطر می اندازد (Albert et al., 2017). با توجه به تاثیر منفی آسیب های روان شناختی بر سلامت روان بیماران قلبی عروقی توجه به درمان های روان شناختی اهمیت زیادی دارد از جمله روشهای درمانی برای درمان آسیبها و اختلالات روان شناختی، روان درمانی تحلیلی کارکردی و شفقت درمانی است.
روان درمانی تحلیلی کارکردی (Functional analytic psychotherapy, FAP)، مدلی بر اساس رفتارگرایی افراطی است و نخستین بار توسط Kohlenberg & Tsai (1991) تدوین شد. این مدل چنین فرض می کند که رابطه درمانی بافت اولیه برای تغییر رفتار در فرایند درمانی مراجعان و دارای مشکلات بین فردی است (Kohlenberg & Tsai, 2012; Kohlenberg, Tsai, & Kanter, 2009). هدف اصلی روان‌درمانی تحلیلیکارکردی، کمک به درمانگر برای توسعه یک بافت درمانی است که توازنی کارکردی را بین محیط درمان و زندگی روزمره که تقویت طبیعی فوری و شکل‌گیری در آن رخ می‌دهد، بر‌انگیزد. اصول اساسی روان‌درمانی تحلیلیکارکردی مبتنی بر رفتار بالینی مناسب و کاربرد پنج قانون یا راهنمای درمانی است. سه نوع رفتار بالینی مناسب وجود دارد که نوع اول، شامل مشکلات مراجع است که در جلسه درمان رخ می‌دهند. همچنین این دسته از رفتارها بیشتر با حرکت‌های انزجاری کنترل می‌شوند و اغلب رفتارهای اجتنابی‌اند، نوع دوم، شامل پیشرفت‌های مراجع است که در جلسه درمان رخ می‌دهد و نوع سوم، شامل مشاهده و توصیف رفتار و تقویت همراه با آن، محرک تمیزدهنده و فراخوان آن رفتار است. پنج قانون نیز برای این درمان وجود دارد که درمانگران از آنها پیروی می‌کنند. این قوانین شامل شناسایی (Identifying)، برانگیختن (Evoking)، تقویت (Reinforcing)، تفسیر رفتار مراجع (Interpreting the client’s behavior) و توجه به تأثیر تقویت (Noticing the impact of reinforcement ) است (Kanter et al., 2009). روان‌درمانی تحلیلی کارکردی بر آنچه بین درمانگر و مراجع، این‌جا و اکنون، رخ می‌دهد، تمرکز دارد. به این معنا که هر جلسه با وضعیت شخص مراجع سازگار است. روان‌درمانی تحلیلیکارکردی، استفاده جمعی از فن خاص نیست بلکه به سطح فعلی کارکرد مراجع به منظور تعیین اینکه پیشرفتی رخ‌داده است و باید تقویت شود، توجه می‌کند. به‌علاوه، روان‌درمانی تحلیلیکارکردی، می‌تواند به‌تنهایی یا همراه با دیگر درمان‌ها به‌کار رود و نتایجی هماهنگ ایجاد کند (Kohlenberg et al., 2005). درمان متمرکز بر شفقت (Compassion-focused therapy) نیز بر اساس رویکرد تحولی عصب شناختی برای مشکلات سلامت ذهنی شکل گرفته است (Gilbert, 2005)، و بر چهار حوزهی، تجارب پیشین و تاریخچه ای (Background experiences)، ترس های اساسی (key fears)، راهکارهای احساس امنیت (Developed safety strategies)، پیامدها و نتایج پیش بینی نشده و غیر عمدی (Unintended consequences)، متمرکز است (Gilbert, 2009). شفقت درمانی مي تواند با ايجاد برخي ويژگي های مثبت چون ادراک معقول خود، صبر، بردباری و تعادل هیجاني در طول تجربه های دشوار و همچنین يادآوری اين نكته به شخص، که ناملايمات و مشكلات برای همگان اتفاق می افتند، يك نقطه کلیدی برای درک ارتباط منفي اين متغیر با آسیب های روانی باشد (Gilbert & Procter, 2006). شفقت با سبك مقابله و تنظییم هیجانات نیز مرتبط است (Diedrich, Grant, Hofmann, Hiller, & Berking, 2014). در واقع شفقت مي تواند از راه های مختلف به عنوان يك راهبرد تنظیم هیجان در نظر گرفته شود، که در آن از تجربه هیجان های آزار دهنده و نامطلوب جلوگیری نمي شود، بلكه تلاش مي شود تا احساسات به صورتي مهربانانه مورد پذیرش واقع شود (Allen & Leary, 2010). اثر بخشی شفقت درمانی بر کاهش هیجانات منفی (Imrie & Troop, 2012; Lincoln, Hohenhaus, & Hartmann, 2013)؛ کاهش استرس (Heriot‐Maitland, Vidal, Ball, & Irons, 2014)؛ کاهش نشانه ها و علائم متداول اضطراب (Lucre & Corten, 2013)؛ دشواری تنظیم هیجان (Braehler et al., 2013) نشان داده شده است و به عنوان رویکرد درمانی موثر بر اختلالات روان شناختی مورد استفاده قرار می گیرد.
مطابق با پیشینه پژوهش روان درمانی تحلیل کارکردی و شفقت درمانی جایگاه مناسبی در بهبود مشکلات روانشناختی ناشی از بیماریهای جسمانی دارند (Bluth & Eisenlohr-Moul, 2017; Danson, 2015; García, 2008; Gilbert, 2014; Kirby, Day, & Sagar, 2019). در همین راستا تحقیقات بین المللی و پیامدهای مثبت درمان های روان درمانی تحلیل کارکردی و شفقت درمانی در مورد مشکلات مربوط به افسردگی، اضطراب (Austin et al., 2021)؛ توانمندسازی (Bratt, Gralberg, Svensson, & Rusner, 2020)؛ تحمل پریشانی (Bluth & Eisenlohr-Moul, 2017)؛ تنظیم هیجان (Danson, 2015) و اختلالات اضطرابی (García, 2008) مبتلایان به بیماریهای قلبی عروقی موثر بوده است.
با توجه به گرایش بشر به سمت ارتقاء تحمل پریشانی و تنظیم هیجانات و با توجه به تفاوت های موجود در روش های رسیدن به این اهداف، رویکردهای ارائه شده می توانند بررسی جدیدی در مورد اثربخشی این نوع مداخلات روانشناختی بر بهبود تحمل پریشانی و تنظیم هیجان بیماران قلبی عرقی باشد. با توجه به محورهای اصلی این رویکردهای درمانی، اهمیت و نقش کلیدی تحمل پریشانی و تنظیم هیجان در سلامت روان بیماران قلبی عروقی، بررسی رویکردهای درمانی ارائه شده از اهمیت زیادی برخوردار است. بنابراین با توجه به شیوع فراوان بیماری قلبی عروقی و پیامدهای عمیقی که بر ابعاد جسمانی و روانشناختی افراد می گذارد، برای بررسی سلامت افراد نمی توان تنها به ابعاد جسمانی توجه نمود و لازم است تحقیقات زیادی در تمامی ابعاد سلامت صورت گیرد. مرور پژوهشها گویای این است که تحقیقات انجام شده معدودی در زمینه اثربخشی روان درمانی تحلیل کارکردی و شفقت درمانی بر تحمل پریشانی و دشواری تنظیم هیجان بیماران مبتلا به بیماری قلبی و عروقی صورت گرفته است، لذا پژوهش حاضر اثربخشی روان درمانی تحلیل کارکردی و شفقت درمانی بر تحمل پریشانی و دشواری تنظیم هیجان را بر روی بیماران مبتلا به بیماری قلبی و عروقی در جمعیت ایرانی مورد پژوهش قرار می دهد. در این پژوهش محقق به دنبال پاسخ گویی به این سوال بود که آیا بین اثربخشی روان درمانی تحلیل کارکردی و شفقت درمانی بر تحمل پریشانی و دشواری تنظیم هیجان بیماران مبتلا به بیماری قلبی و عروقی تفاوت وجود دارد؟
فرضیه های پژوهش عبارت بودند از: (1) بین اثربخشی روان درمانی تحلیل کارکردی و شفقت درمانی بر تحمل پریشانی بیماران مبتلا به بیماری قلبی و عروقی تفاوت وجود دارد؛ (2) بین اثربخشی روان درمانی تحلیل کارکردی و شفقت درمانی بر دشواری تنظیم هیجان بیماران مبتلا به بیماری قلبی و عروقی تفاوت وجود دارد؛ (3) روان درمانی تحلیل کارکردی بر تحمل پریشانی بیماران مبتلا به بیماری قلبی و عروقی موثر است؛ (4) روان درمانی تحلیل کارکردی بر دشواری تنظیم هیجان بیماران مبتلا به بیماری قلبی و عروقی موثر است؛ (5) شفقت درمانی بر تحمل پریشانی بیماران مبتلا به بیماری قلبی و عروقی موثر است؛ (6) شفقت درمانی بر دشواری تنظیم هیجان بیماران مبتلا به بیماری قلبی و عروقی موثر است.
روش کار
روش پژوهش، جامعه و نمونه: این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی (Quasi experimental) با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماري پژوهش شامل همه بیماران قلبی- عروقی مراجعه کننده به کلینیک و درمانگاه ولیعصر شهر مشهد در بازه زمانی سال 1399 بودند. روش نمونه گیری در این پژوهش، به صورت نمونه گیری در دسترس بود. بدین صورت که از بین بیماران مبتلا به بیماری قلبی و عروقی مراجعه کننده به کلینیک و درمانگاه ولیعصر شهر مشهد 80 نفر انتخاب گردید و از بین این 80 نفر، بر اساس ملاک‌های ورود و خروج 45 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. سپس به صورت تصادفی تعداد 15 نفر در گروه آزمایشی اول (روان درمانی تحلیل کارکردی)، 15 نفر در گروه آزمایشی دوم (شفقت درمانی) و 15 نفر در گروه کنترل جایگزین شدند. قبل از اجرای درمان پیش آزمون و پس از اجرای درمان پس آزمون انجام گردید. ملاک های ورود افراد برای شرکت در پژوهش حاضر شامل، تشخیص بیماری قلبی عروقی توسط متخصص، نداشتن بیماری روانی خاص، محدوده سني بين 30 تا 50 سال، دریافت نکردن درمان‌های روانشناختی همزمان با پژوهش، نداشتن سابقه ابتلا به اختلالات تيك و اسكيزوفرنيا بود. ملاحظات اخلاقی شامل رضایت کتبی آگاهانه برای شركت در پژوهش، رعایت اصل رازداری و اجتناب از هر گونه آسیب به شرکت کنندگان بود. همچنین این پژوهش دارای کد اخلاق از کمیته اخلاق در پژوهش های زیست پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد (IR.IAU.MSHD.REC1398) است.
ابزار سنجش
مقیاس تحمل پریشانی: این آزمون توسطSimons و Gaher (2005) ساخته شده است و دارای 15 ماده و چهار خرده مقیاس تحمل پریشانی هیجانی، جذب شدن به وسیله هیجان های منفی، برآورد ذهنی پریشانی و تنظیم تلاش ها برای تسکین پریشانی می باشد. گویه های این مقیاس براساس مقیاس 5 درجه ای در دامنه ای از 1(کاملاً موافقم) تا 5 (کاملاً مخالف) نمره گذاری می شوند. دامنه نمره بین 15 تا 75 است و نمره بیشتر در این آزمون بیانگر تحمل پریشانی بیشتر فرد است. Simons و Gaher ضرایب آلفای کرونباخ 70/0 تا 82/0 گزارش کردند (Simons & Gaher, 2005). عزیزي، میرزایی و شمس (2010) اعتبار این آزمون را به روش همسانی درونی و بازآزمایی به ترتیب 67/0 و 79/0 گزارش کردند (Azizi, Mirzaie, & Shams, 2010). در پژوهش حاضر برای بررسی روایی از همسانی درونی استفاده شد ضریب آلفای کرانباخ بدست آمده 79/0 گزارش شد. ضریب پایایی بدست آمده برای این مقیاس نیز با استفاده از روش آلفای کرانباخ87/0 بدست آمد. دو مورد از سوالات پرسشنامه عبارتند از :1- داشتن احساس پریشانی یا آشفتگی کردن برای من غیر قابل تحمل است.2- وقتی پریشان یا آشفته هستم، فقط به این می‌توانم فکر کنم که چه احساس بدی دارم.
پرسشنامه دشواري در تنظيم هيجان: این آزمون توسط Gratz و Roemer (2004) ساخته شده است و دارای 36 ماده و شش خرده مقیاس عدم پذیرش هیجان های منفی، دشواری در انجام رفتارهای هدفمند مواقع درماندگی، دشواری در کنترل تکانه، دستیابی محدود به راهبردهای اثربخش تنظیم هیجان، فقدان آگاهی هیجانی و فقدان شفافیت هیجانی می باشد. هر یک از مواد این پرسشنامه بر اساس یک مقیاس پنج درجه ای و در دامنه ای از 1 (تقریباً هرگز) تا 5 (تقریباً همیشه) نمره گذاری می شود. آن ها ضریب آلفای کرونباخ نمره کل پرسشنامه و خرده مقیاس های آن را 80/0 تا 93/0 گزارش نمودند. اعتبار نمره کل این پرسشنامه را به روش بازآزمایی (به فاصله 8-4هفته)، 88/0و اعتبار خرده مقیاس های آن را 57/0 تا 89/0 محاسبه کردند (Gratz & Roemer, 2004). در پژوهش منصوری، نجات و منصوری (1396) اعتبار کل آزمون و خرده مقیاس های آن 60/0 تا 89/0 گزارش شده است (Mansouri, Nejat, & Mansouri, 2017). نتایج تحلیل عاملی تأییدی آنها نیز بیانگر شاخص های خوب و رضایت بخش (95/0=برازش تطبیقی، 91/0= برازش هنجاری، 94/0= برازش نرم نشده، 95/0= برازش افزایشی، 90/0= برازش نسبی، 79/0= نیکویی برازش و 078/0= قریب ریشه میانگین) این پرسشنامه بوده است. در پژوهش حاضر برای بررسی روایی از همسانی درونی استفاده شد ضریب آلفای کرانباخ بدست آمده 76/0 گزارش شد. ضریب پایایی بدست آمده برای این مقیاس نیز با استفاده از روش آلفای کرانباخ 84/0 بدست آمد. دو مورد از سوالات پرسشنامه عبارتند از.1- اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﻨﻢ در ﻣﻮرد آن اﺗﻔﺎق ﻧﺎﮔﻮار و ﻳﺎ ﺷﺮاﻳﻂ اﺳﺘﺮسزا ﺧﻮدم ﻣﻘﺼﺮم.2- ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻣﺠﺒﻮرم آﻧﭽﻪ ﻛﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ را ﺑﭙﺬﻳﺮم.
روش اجرا و تحلیل داده ها
به منظور گرد‌آوری داده‌ها از نمونه‌های پژوهش، از طریق دانشگاه مجوز لازم اخذ شد و در ادامه پژوهش در قالب 5 مرحله انجام گردید. گام اول، انتخاب جامعه و حجم نمونه به روش نمونه‌گیری در دسترس از بین بیماران قلبی‌عروقی مراجع کننده به کلینیک و درمانگاه ولیعصر شهر مشهد بود. گام دوم، در این مرحله مشارکت‌کنندگان به‌صورت تصادفی بر اساس ملاک ورود و گمارش آنها به‌صورت تصادفی به دو گروه آزمایش واقعی و یک گروه کنترل تقسیم شدند. گام سوم: این مرحله اجرای پیش‌آزمون با استفاده از پرسش‌نامه‌ها بود که روی هر سه گروه انجام شد. گام چهارم: در این مرحله شرکت کننده‌های گروه‌های آزمایش در معرض فرایند درمان روان‌درمانی تحلیلیکارکردی و شفقت‌درمانی قرار گرفتند و گروه کنترل در معرض هیچ درمانی قرار نگرفت. گام پنجم: در این مرحله اجرای پس‌آزمون با استفاده از پرسشنامه بر روی هر سه گروه انجام شد. جلسات روان درمانی تحلیل کاربردی در 8 جلسه 60 دقیقه ای به شیوه گروهی و هفتگی برای شرکت کنندگان گروه آزمایش برگزار شد، در حالی که گروه کنترل مداخله ای دریافت نکرد. پکیج جلسات درمانی بر اساس طرح درمانی ماویس سای و رابرت کوهلنبرگ (1991، به نقل از فیضی، 1395) تدوین گردید (Feyzi, 2012). جلسات روان درمانی تحلیل کارکردی در جدول 1 بیان شده است.
جلسات درمان متمرکز بر شفقت نیز در 8 جلسه 60 دقیقه ای به شیوه گروهی و هفتگی برای شرکت کنندگان گروه آزمایش برگزار شد، در حالی که گروه کنترل مداخله ای دریافت نکردند. جلسات شفقت درمانی بر اساس طرح درمانی Gilbert (2009) تدوین شده است (Gilbert, 2009) که در جدول 2 شرح داده شده است.
داده‌های حاصل از این پژوهش با استفاده از نرم افزار آماری 25-SPSS تجزیه و تحلیل شد. ابتدا با استفاده از روشهای آمار توصیفی مانند میانگین و انحراف معیار، داده‌ها توصیف شدند و سپس برای بررسی اثربخشی روان‌درمانی تحلیلیکارکردی و شفقت‌درمانی بر تحمل پریشانی و دشواری تنظیم هیجان بیماران مبتلا به بیماری قلبی‌عروقی، با استفاده از روشهای آمار استنباطی (تحلیل کواریانس چندمتغیره) فرضیه‌های پژوهش مورد سنجش قرار گرفتند. در ضمن قبل از تحلیل کوواریانس پیش فرض نرمال بودن متغیرهای پژوهشی بررسی گردید.
جدول 1. محتوی جلسات روان درمانی تحلیل کارکردی
جلسه | محتوی جلسه |
جلسه اول | توضیح در مورد روان درمانی تحلیل کارکردی و و آغاز آن و ارائه ارزیابی و مفهوم پردازی منعطف مساله درمانجو و استفاده از قواعد درمانی |
جلسه دوم | آموزش آگاهی (قاعده 1 و قاعده 4)؛ شامل الف) آگاه بودن از موقعیت های درمانی که به طور مکرر رآب ها را فراخوانی می کنند، ب) آگاهی از واکنش های خودتان به عنوان فشارسنج و ج)استفاده از مفهوم پردازی روان درمانی تحلیل کارکردی |
جلسه سوم | آموزش شجاعت (قاعده دوم)؛ شامل ساختار دادن با منطق روان درمانی تحلیل کارکردی، تمرکز روی طبقات پاسخ های الگوی ارزیابی فردیژه کارکردی، استفاده از روش های درمانی برانگیزاننده |
جلسه چهارم | آموزش عشق درمانگرانه (قاعده سوم)؛ شامل پاسخ دادن به رآب های 1، هدایت شدن با بهترین منافع درمانجو و تقویت شدن با بهبودهای او، منطبق ساختن انتظارات با خزانه رفتاری کنونی درمانجو، تشدید احساسات برای افزایش برجستگی آن ها. |
جلسه پنجم | آموزش خودافشاگری (ارائه واکنش های درمانگر به درمانجو) و ارائه تکلیف خانگی |
جلسه ششم | توضیح دادند وحرف زدن با درمانجویان (قاعده 5)؛ شامل مشابه سازی بین رفتارهای داخل جلسه و بیرون از جلسه |
جلسه هفتم | آموزش تعامل درمانی منطقی در روان درمانی تحلیل کارکردی |
جلسه هشتم | آموزش و تمرین گشودگی نسبت به تکنیک های مکاتب درمانی دیگر و پایان درمان |
جدول 2. محتوی جلسات شفقت درمانی
جلسه | محتوی جلسه |
جلسه اول | آشنایی افراد گروه با یکدیگر، بیان قوانین گروه، توضیح در مورد تحمل پریشانی، دشواری در تنظیم هیجان و حساسیت اضطرابی، پیامدهای آن بر افراد، گفتگوی اعضا در ارتباط با مشکلات حاصل از تحمل پریشانی، دشواری در تنظیم هیجان و حساسیت اضطرابی؛ توضیح چگونگی عملکرد ذهن و اینکه چگونه و چرا اختلال در عملکرد آن پیش می آید. |
جلسه دوم | توضیح وتشریح شفقت: اینکه شفقت چیست و چگونه می توان از طریق آن بر مشکلات فائق آمد. |
جلسه سوم | تفکر در باره شفقت نسبت به دیگران، توجه و تمرکز بر شفقت، تفکر شفقت آمیز، رفتار شفقت آمیز، تصویرسازی شفقت آمیز |
جلسه چهارم | افزایش گرمی و انرژی، ذهن آگاهی، پذیرش، خرد و قدرت، گرمی و عدم قضاوت |
جلسه پنجم | تمرین هوشیاری، ذهن آگاهی، بررسی باورهایی که هیجانات غیرمفید را به همراه خود دارند، مزایا و معایب آن |
جلسه ششم | انجام تمرین رنگ شفقت، صدا و تصویر شفقت، و نامه نگاری بر اساس شفقت |
جلسه هفتم | نامه نگاری شفقت ورز، تمرین خشم و شفقت، تمرین ترس از شفقت، آمادگی برای خاتمه گروه |
جلسه هشتم | مرور، جمع بندی، خاتمه کار گروه، و انجام پس آزمون |
یافته ها
میانگین متغیر تحمل پریشانی و تنظیم هیجان در گروه‌های آزمایش و کنترل در جدول 3 ارائه گردید.
جدول 3. میانگین و انحراف معیار متغیرهای تحمل پریشانی و تنظیم هیجان در گروه‌های آزمایش و کنترل
متغیرها | گروه | میانگین | انحراف معیار |
تحمل پریشانی | تحلیلیکارکردی | 33/43 | 09/6 |
شفقت‌درمانی | 60/51 | 98/6 | |
کنترل | 80/32 | 48/7 | |
دشواری تنظیم هیجان | تحلیلیکارکردی | 20/113 | 40/10 |
شفقت‌درمانی | 07/89 | 31/12 | |
کنترل | 67/132 | 56/9 |
بررسی نرمال بودن متغیرهای پژوهش در جدول 4 بیان شده است. نتایج نشان می‌دهد که توزیع تمامی متغیرها نرمال است (01/0<P). بررسی مفروضه همگنی واریانس‌ها و همگنی واریانس-کوواریانس متغیرهای پژوهش در جدول 5 نشان داده شده است. نتايج آزمون لوین (Levene's test) نشان می‌دهد که واريانس همه متغيرهاي پژوهش بين دوگروه برابر بوده و با يکديگر تفاوت معنادار ندارند و پیش فرض یکسانی رعایت شد (05/0P>)، بنابراین فرض برابری واریانس‌ها پذیرفته می‌شود. نتایج آزمون باکس (Box's M test) نشان می‌دهد که سطح معناداری مربوط به آزمون باکس بزرگ‌تر از 05/0 هست (05/0<P)، بنابراین، پیش‌فرض همگنی ماتریس واریانس‌کوواریانس یکسانی رعایت شده است. نتایج جدول 6 نیز نشان می‌دهد که پیش‌فرض یکسانی شیب‌خط رگرسیون برای هر دو گروه در متغیرهای وابسته رعایت شد (05/0<P).
جدول 4. بررسی نرمال بودن متغیرهای پژوهش
متغیرها | گروه | پیش‌آزمون | ||
آماره شاپیرو ویلک | df | معناداری | ||
تحمل پریشانی | تحلیلیکارکردی | 94/0 | 15 | 36/0 |
شفقت‌درمانی | 96/0 | 15 | 68/0 | |
کنترل | 93/0 | 15 | 28/0 | |
دشواری در تنظیم هیجان | تحلیلیکارکردی | 93/0 | 15 | 23/0 |
شفقت‌درمانی | 95/0 | 15 | 56/0 | |
کنترل | 97/0 | 15 | 78/0 | |
جدول 5. بررسی مفروضه همگنی واریانس‌ها و همگنی واریانس-کوواریانس متغیرهای پژوهش
متغیر | همگنی واریانس (آزمون لوین) | همگنی واریانس کوواریانس (آزمون باکس) | |||||||
F | df1 | df2 | p | BM | F | df1 | df2 | p | |
تحمل پریشانی | 21/0 | 2 | 42 | 81/0 | 54/9 | 71/0 | 12 | 61/8548 | 74/0 |
دشواری در تنظیم هیجان | 98/0 | 2 | 42 | 38/0 | |||||
جدول 6. نتایج آزمون یکسانی شیب‌خط رگرسیون
منابع تغییر | متغیر وابسته | مجموع مجذورات | df | میانگین مجذورات | F | سطح معناداری |
گروه | تحمل پریشانی | 10/35 | 3 | 70/11 | 12/2 | 11/0 |
دشواری تنظیم هیجان | 99/54 | 3 | 33/18 | 63/1 | 20/0 |
نتايج جدول 7 نشان می‌دهد که پس از کنترل اثر پیش‌آزمون، تفاوت نمره‌های پیش‌آزمون و پس‌آزمون سه گروه براي متغير تحمل پریشانی معنادار (874/0=مجذور اتا، 05/0>P، 01/139=F) و دشواری در تنظیم هیجان (937/0=مجذور اتا، 05/0>P، 40/295=F) معنادار است. برای بررسی دقیق‌تر تفاوت‌های موجود بین گروه‌های پژوهش از آزمون تعقیبی بونفرونی استفاده شد (جدول 8).
نتایج جدول 8 نشان می‌دهد بین میانگین نمره تحمل پریشانی و دشواری تنظیم هیجان گروه‌های تحلیلیکارکردی و شفقت‌درمانی با گروه کنترل تفاوت معنادار وجود دارد (05/0>p). همچنین بین میانگین نمره گروه تحلیلیکارکردی و شفقت‌درمانی تفاوت معنادار وجود دارد (05/0>p). با توجه به نتایج جدول 1 و 8، نتایج نشان داد که شفقت‌درمانی اثر بیشتری بر افزایش تحمل پریشانی و همچنین دشواری در تنظیم هیجان داشته است. از این‌رو، با توجه به نتایج بدست
آمده، فرضیه 1 مبنی بر این که بین اثربخشی روان درمانی تحلیل کارکردی و شفقت درمانی بر تحمل پریشانی بیماران مبتلا به بیماری قلبی و عروقی تفاوت وجود دارد تایید شد. فرضیه 2 مبنی بر این که بین اثربخشی روان درمانی تحلیل کارکردی و شفقت درمانی بر دشواری تنظیم هیجان بیماران مبتلا به بیماری قلبی و عروقی تفاوت وجود دارد، تایید شد. فرضیه 3 مبنی بر این که روان درمانی تحلیل کارکردی بر تحمل پریشانی بیماران مبتلا به بیماری قلبی و عروقی موثر است. تایید شد. فرضیه 4 مبنی بر این که روان درمانی تحلیل کارکردی بر دشواری تنظیم هیجان بیماران مبتلا به بیماری قلبی و عروقی موثر است، تایید شد. فرضیه 5 مبنی بر این که شفقت درمانی بر تحمل پریشانی بیماران مبتلا به بیماری قلبی و عروقی موثر است، تایید شد. فرضیه 6 مبنی بر این که شفقت درمانی بر دشواری تنظیم هیجان بیماران مبتلا به بیماری قلبی و عروقی موثر است، تایید شد.
جدول 7. نتايج تحليل کوواريانس چند متغیره مربوط به گروه های آزمایش و کنترل در متغيرهای پژوهش
منبع تغييرات | متغیر وابسته | مجموع مجذورات | df | ميانگين مجذورات | F | سطح معناداری | مجذور اتا |
پیش‌آزمون تحمل پریشانی | پس‌آزمون تحمل پریشانی | 03/1722
| 1 | 03/1722
| 92/293
| 0001/0
| 88/0
|
پس‌آزمون دشواری تنظیم هیجان | 88/51 | 1 | 88/51 | 93/2 | 095/0 | 068/0 | |
پیش‌آزمون دشواری تنظیم هیجان | پس‌آزمون تحمل پریشانی | 71/18
| 1 | 71/18
| 19/3
| 081/0
| 074/0
|
پس‌آزمون دشواری تنظیم هیجان | 97/3440 | 1 | 97/3440 | 54/194 | 0001/0 | 829/0 | |
گروه | تحمل پریشانی | 74/1656 | 2 | 87/782 | 73/130 | 0001/0 | 87/0 |
دشواری تنظیم هیجان | 47/9980 | 2 | 24/4990 | 06/288 | 0001/0 | 94/0 |
جدول 8. نتایج آزمون تعقیبی بونفرونی برای متغیرهای پژوهش
متغیر | گروه | گروه | تفاوت میانگین | خطای استاندارد | معناداری |
تحمل پریشانی | تحلیلیکارکردی | شفقت‌درمانی | 21/8- | 94/0 | 0001/0 |
کنترل | 13/7 | 92/0 | 0001/0 | ||
شفقت‌درمانی | کنترل | 35/15 | 95/0 | 0001/0 | |
دشواری تنظیم هیجان | تحلیلیکارکردی | شفقت‌درمانی | 84/17 | 60/1 | 0001/0 |
کنترل | 01/21- | 56/1 | 0001/0 | ||
شفقت‌درمانی | کنترل | 85/38- | 61/1 | 0001/0 |
بحث و نتیجه گیری
هدف اصلی پژوهش، بررسی تاثیر روان درمانی تحلیل کارکردی و شفقت درمانی بر تحمل پریشانی و دشواری تنظیم هیجان بیماران قلبی- عروقی بود. منظور از بیماران قلبی عروقی افرادی بودند که توسط متخصص به عنوان بیمار قلبی عروقی شناخته شدند. نتایج پژوهش نشان داد که روان درمانی تحلیل کارکردی و شفقت درمانی بر تحمل پریشانی و دشواری در تنظیم هیجان بیماران مبتلا به بیماری قلبی- عروقی موثرند و همچنین بین اثربخشی روان درمانی تحلیل کارکردی و شفقت درمانی بر تحمل پریشانی و دشواری در تنظیم هیجان بیماران مبتلا به بیماری قلبی- عروقی تفاوت معنی داری وجود دارد. که این نتایج با نتایج بدست آمده از پژوهش های (Bluth & Eisenlohr-Moul, 2017; Bratt et al., 2020; Danson, 2015; Elaine & Hollins, 2016; García, 2008; Gilbert, 2014; Kirby et al., 2019; Wang, Chen, Poon, Teng, & Jin, 2017) همسو است. براساس نتایج بدست آمده می توان این گونه استنباط کرد که شفقت درمانی مبتنی بر روانشناسی تکاملی است، که بر اهميت درک مغزها و احساسات ما در زمينه چگونگی شکل گيری فرایندهای تکاملی تأکيد دارد (Gilbert, 2014). درمان متمرکز بر شفقت باعث شد که بیماران قلبی عروقی، افکار، عوامل، تصاویر و رفتارهای تسکين بخش بيرونی را درونی کنند و به واسطه این عملکرد، ذهن این افراد همان گونه که نسبت به عوامل بيرونی واکنش نشان می دهد، در مواجهه با این درونيات نيز آرام گردد (K. Neff, 2003). این درمان به دنبال تسهيل تغيير از طریق توسعه ذهن مشفق (Compassionate mind) است (Irons & Lad, 2017). همچنین، بیماران قلبی عروقی را به تمرکز بر روی، درک و احساس شفقت به خود در طی فرایندهای تفکر منفی، با تمرکز بر پرورش شفقت در خود تشویق نمود و این باعث شد تا توانایی تحمل پریشانی و تنظیم هیجان در این بیماران ارتقاء یابد. در تمرین های شفقت به خود بر تن آرامی، ذهن آرامی، شفقت به خود و ذهن آگاهی تأکيد شد که نقش مهمی در آرامش ذهن فرد، کاهش استرس و افکار خودآیند منفی دارند (K. D. Neff & Germer, 2013). با کاهش استرس و افکار خودآیند منفی، توانایی تحمل پریشانی و تنظیم هیجان در این بیماران به گونه ای قابل ملاحظه تغییر کرد. شفقت درمانی شامل آگاهی و بازشناسی از این مساله است که درد و رنج بخشی طبیعی از وضعیت بشر است (K. Neff, 2003) و نباید از آن هراسان بود یا فرار کرد بلکه با شناخت و شفقت به خود می توان از آسیب های آن در امان بود. روان‌درمانی تحلیلیکارکردی نیز بر این عقیده استوار است که مشکلات زندگی روزمره مراجع در موقعیت و در هنگام جلسه‌های درمان، در بافت رابطه میان درمانگر و مراجع نیز رخ می‌دهد. بنابراین، هدف تغییرات مهم از این طریق با شکل‌گیری و تقویت پیوسته‌اند. علاوه بر این‌ها، فرض بر این است که پیشرفت‌های حاصل، در حین و در طی جلسه‌های درمان و همچنین بر اساس معادل‌بودن دو محیط از نظر کارکردی به زندگی روزمره مراجع تعمیم‌پذیر و انتقال‌دهنده هستند (Valero Aguayo, Ferro GarcÃa, Kohlenberg, & Tsai, 2011)، که این خود باعث شد تا روان درمانی بر تحمل پریشانی و تنظیم هیجان بیماران قلبی عروقی موثر واقع شود.
در دهة گذشته، تحقیقات گسترده‌ای دربارة خود شفقتی و تأثیر آن در سلامت روان نیز انجام شده و اغلب پژوهش های صورت‌گرفته بیانگر تأثیر مستقیم خود شفقتی با ابعاد تأثیرگذار در سلامت روان بوده است (K. D. Neff, 2016). در این پژوهش بیماران قلبی عروقی که بهدرستی به خود شفقت ورزیدند در تنظیم هیجان و تحمل پریشانی توانمندی بیشتری از خود بروز دادند. به این معنا که بیماران با ملایمت بیشتری، خود را برای تغییرات زندگی ترغیب نموده و الگوهای رفتاری مضر و نامطلوب خود را اصلاح نمودند. بنابراین، خود شفقتورزی می تواند از راههای مختلف به عنوان یک راهبرد تنظیم هیجان در نظر گرفته شود (K. Neff, 2003). پژوهش ها نیز بر این موضوع تاکید دارند که افراد خود شفقت ورز از سلامت روانی بیشتری نسبت به افرادی که خود شفقتی کمتری دارند برخوردارند (Alicke & Sedikides, 2009). فرض کلی شفقت درمانی به کار رفته در پژوهش حاضر آن است که شفقت درمانی شامل آگاهی و بازشناسی از این مساله بود که درد و رنج بخشی طبیعی از وضعیت بشر است و بیماران قلبی- عروقی یاد گرفتند که به نحو مطلوبی توانایی تحمل پریشانی، دشواری تنظیم هیجان را بالا ببرند. اگر چه روان درمانی تحلیل کارکردی نیز بر توانایی تحمل پریشانی، دشواری تنظیم هیجان بیماران قلبی عروقی موثر بوده است لکن به واسطه ماهیت عملکردی درمان شفقت، اثر این درمان در تحمل پریشانی، تنظیم هیجان در بیماران مبتلا به بیماری قلبی و عروقی بیشتر بوده است و بیماران توانستند از طریق شفقت درمانی با کاهش علائم بیماری هیجانات مثبت را افزایش دهند و توانایی تحمل پریشانی در خود را نیز تقویت نمایند.
از محدودیت های این پژوهش می توان به روش نمونه گيري که در دسترس بود و همچنین نبود مرحله پيگيري در پژوهش اشاره نمود همچنین شرکت‌کننده‌ها به لحاظ وضعیت مالی، قومی و اعتقادی، در چرخه های مختلف بایکدیگر همگن نبودند، بنابراین پیشنهاد می شود این پژوهش در بافتها، فرهنگ ها و نمونه های دیگر تکرار شود. با توجه به نتایج بدست آمده به مشاوران، روانشناسان و درمانگران پیشنهاد می شود از رویکرد درمانی شفقت در راستای افزایش سطح تحمل پریشانی و تنظیم هیجان بیماران قلبی عروقی بهره مند شوند.
منابع
Albert, M. A., Durazo, E. M., Slopen, N., Zaslavsky, A. M., Buring, J. E., Silva, T., . . . Williams, D. R. (2017). Cumulative psychological stress and cardiovascular disease risk in middle aged and older women: Rationale, design, and baseline characteristics. American heart journal, 192, 1-12.
Alicke, M. D., & Sedikides, C. (2009). Self-enhancement and self-protection: What they are and what they do. European Review of Social Psychology, 20(1), 1-48.
Allen, A. B., & Leary, M. R. (2010). Self‐Compassion, stress, and coping. Social and personality psychology compass, 4(2), 107-118.
Austin, J., Drossaert, C., Schroevers, M. J., Sanderman, R., Kirby, J., & Bohlmeijer, E. T. (2021). Compassion-based interventions for people with long-term physical conditions: a mixed methods systematic review. Psychology & health, 36(1), 16-42.
Azizi, A., Mirzaie, A., & Shams, J. (2010). Study of distress tolerance and emotion regulation with student's dependency to cigarette. Hakim Bahar, 13(1), 11-18. [Persian]
Bluth, K., & Eisenlohr-Moul, T. A. (2017). Response to a mindful self-compassion intervention in teens: A within-person association of mindfulness, self-compassion, and emotional well-being outcomes. Journal of Adolescence, 57, 108-118.
Braehler, C., Gumley, A., Harper, J., Wallace, S., Norrie, J., & Gilbert, P. (2013). Exploring change processes in compassion focused therapy in
psychosis: Results of a feasibility randomized controlled trial. British Journal of Clinical Psychology, 52(2), 199-214.
Bratt, A., Gralberg, I.-M., Svensson, I., & Rusner, M. (2020). Gaining the courage to see and accept oneself: Group-based compassion-focussed therapy as experienced by adolescent girls. Clinical Child Psychology and Psychiatry, 25(4), 909-921.
Danson, R. (2015). The effect of self-compassion on the resilience and emotion regulation of marital woman. Journal of Personality assessment, 63(2), 262-274.
Diedrich, A., Grant, M., Hofmann, S. G., Hiller, W., & Berking, M. (2014). Self-compassion as an emotion regulation strategy in major depressive disorder. Behaviour research and therapy, 58, 43-51.
Elaine, B., & Hollins, M. (2016). Exploration of a training programme for student therapists that employs Compassionate Mind Training (CMT) to develop compassion for self and others. The Arts in Psychotherapy, 22, 5-13.
Feyzi, A. (2012). Functional analytic psychotherapy: distinctive features (Vol. 1). Tehran: Ibn Sina. [Persian]
García, R. F. (2008). Recent studies in functional analytic psychotherapy. International Journal of Behavioral Consultation and Therapy, 4(2), 239.
Garnefski, N., & Kraaij, V. (2006). Cognitive emotion regulation questionnaire–development of a short 18-item version (CERQ-short). Personality and Individual Differences, 41(6), 1045-1053.
Gilbert, P. (2005). Compassion: Conceptualisations, research and use in psychotherapy: Routledge.
Gilbert, P. (2009). Introducing compassion-focused therapy. Advances in psychiatric treatment, 15(3), 199.
Gilbert, P. (2014). The origins and nature of compassion focused therapy. British Journal of Clinical Psychology, 53(1), 6-41.
Gilbert, P., & Procter, S. (2006). Compassionate mind training for people with high shame and self‐criticism: Overview and pilot study of a group therapy approach. Clinical Psychology & Psychotherapy: An International Journal of Theory & Practice, 13(6), 353-379.
Gratz, K. L., & Roemer, L. (2004). Multidimensional assessment of emotion regulation and dysregulation: Development, factor structure, and initial validation of the difficulties in emotion regulation scale. Journal of psychopathology and behavioral assessment, 26(1), 41-54.
Gross, J. J. (2013). Emotion regulation: taking stock and moving forward. Emotion, 13(3), 359.
Heriot‐Maitland, C., Vidal, J. B., Ball, S., & Irons, C. (2014). A compassionate‐focused therapy group approach for acute inpatients: Feasibility, initial pilot outcome data, and recommendations. British Journal of Clinical Psychology, 53(1), 78-94.
Imrie, S., & Troop, N. A. (2012). A pilot study on the effects and feasibility of compassion-focused expressive writing in Day Hospice patients. Palliative & Supportive Care, 10(2), 115-122.
Irons, C., & Lad, S. (2017). Using compassion focused therapy to work with shame and self-criticism in complex trauma. Australian Clinical Psychologist, 3(1), 1743.
Kanter, J. W., Weeks, C. E., Bonow, J. T., Landes, S. J., Callaghan, G. M., & Follette, W. C. (2009). Assessment and case conceptualization A Guide to Functional Analytic Psychotherapy (pp. 1-23): Springer.
Kim, H., & Page, T. (2013). Emotional bonds with parents, emotion regulation, and school-related behavior problems among elementary school truants. Journal of Child and Family Studies, 22(6), 869-878.
Kirby, J. N., Day, J., & Sagar, V. (2019). The ‘Flow’of compassion: A meta-analysis of the fears of compassion scales and psychological functioning. Clinical Psychology Review, 70, 26-39.
Kohlenberg, R. J., & Tsai, M. (2012). Functional analytic psychotherapy: Creating intense and curative therapeutic relationships: Springer Science & Business Media.
Kohlenberg, R. J., Tsai, M., García, R. F., Aguayo, L. V., Parra, A. F., & Virués-Ortega, J. (2005). Psicoterapia Analítico-Funcional y Terapia de Aceptación y Compromiso: teoría, aplicaciones y continuidad con el análisis del comportamiento. International Journal of Clinical and Health Psychology, 5(2), 349-371.
Kohlenberg, R. J., Tsai, M., & Kanter, J. W. (2009). What is functional analytic psychotherapy? A Guide to Functional Analytic Psychotherapy (pp. 1-19): Springer.
Lincoln, T. M., Hohenhaus, F., & Hartmann, M. (2013). Can paranoid thoughts be reduced by targeting negative emotions and self-esteem? An experimental investigation of a brief compassion-focused intervention. Cognitive Therapy and Research, 37(2), 390-402.
Lucre, K. M., & Corten, N. (2013). An exploration of group compassion‐focused therapy for personality disorder. Psychology and Psychotherapy: theory, research and Practice, 86(4), 387-400.
Mansouri, A., Nejat, H., & Mansouri, N. (2017). The Mediating Role of Emotion Regulation Difficulties in the Relationship between the Brain Behavioral Systems and the Severity of Insomnia. J Res Behav Sci, 15(4), 501-507. [Persian]
Neff, K. (2003). Self-compassion: An alternative conceptualization of a healthy attitude toward oneself. Self and identity, 2(2), 85-101.
Neff, K. D. (2016). The self-compassion scale is a valid and theoretically coherent measure of self-compassion. Mindfulness, 7(1), 264-274.
Neff, K. D., & Germer, C. K. (2013). A pilot study and randomized controlled trial of the mindful self‐compassion program. Journal of clinical psychology, 69(1), 28-44.
Pollock, N. C., McCabe, G. A., Southard, A. C., & Zeigler-Hill, V. (2016). Pathological personality traits and emotion regulation difficulties. Personality and Individual Differences, 95, 168-177.
Ramanathan, N., Tan, E., Loh, L. J., Soh, B. S., & Yap, W. N. (2018). Tocotrienol is a cardioprotective agent against ageing-associated cardiovascular disease and its associated morbidities. Nutrition & metabolism, 15(1), 6.
Simons, J. S., & Gaher, R. M. (2005). The Distress Tolerance Scale: Development and validation of a self-report measure. Motivation and emotion, 29(2), 83-102.
Stansfeld, S. A., Fuhrer, R., Shipley, M. J., & Marmot, M. G. (2002). Psychological distress as a risk factor for coronary heart disease in the Whitehall II Study. International journal of epidemiology, 31(1), 248-255.
Taylor, C. B. (2010). Depression, heart rate related variables and cardiovascular disease. International Journal of Psychophysiology, 78(1), 80-88.
Tull, M. T., Gratz, K. L., Latzman, R. D., Kimbrel, N. A., & Lejuez, C. (2010). Reinforcement sensitivity theory and emotion regulation difficulties: A multimodal investigation. Personality and Individual Differences, 49(8), 989-994.
Valero Aguayo, L., Ferro GarcÃa, R., Kohlenberg, R. T., & Tsai, M. (2011). Therapeutic change processes in functional analytic psychotherapy. Clinical and Health, 22(3), 209-221.
Wang, X., Chen, Z., Poon, K.-T., Teng, F., & Jin, S. (2017). Self-compassion decreases acceptance of own immoral behaviors. Personality and Individual Differences, 106, 329-33.