تحلیل محتوای کتابهای درسی تعلیمات اجتماعی دورۀ راهنمایی تحصیلی از منظر نوع رویکرد آموزش شهروندی
محورهای موضوعی : پژوهش در برنامه ریزی درسی
1 - عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد
کلید واژه: آموزش شهروندی, شهروند انتقادی, تحلیل محتوا, تحلیل تصاویر, تعلیمات اجتماعی,
چکیده مقاله :
این پژوهش به تحلیل محتوا و تصاویر کتابهای درسی تعلیمات اجتماعی در سه پایۀ اول، دوم و سوم راهنمایی در سال تحصیلی 89 ـ 1388 در ایران پرداخته است. هدف پژوهش مشخص کردن نوع رویکرد آموزش شهروندی موجود در کتابهای درسی تعلیمات اجتماعی بوده است. جامعۀ آماری کتابهای تعلیمات اجتماعی دورۀ راهنمایی تحصیلی است. نمونۀ کل جامعۀ آماری است. معیار توصیف آموزش شهروندی و واحد ثبت پاراگراف است. روش پژوهش تحلیل محتوا از نوع کمّی است. این مقاله با تلفیق دیدگاههای مختلف برای تحلیل رویکرد کتابهای درسی از طبقه‌بندی زیر بهره می‌برد. شهروند قانون‌مدار: فردی فعال، مطیع قوانین، مسؤول ب ـ شهروند مشارکتی: علاقه‌مند به مشارکت اجتماعی از دید فردی و همکاری در پیشرف جامعه و شهروند انتقادی ج‌ـ شهروند انتقادی بررسی منتقدانه ساختار اجتماعی اقتصادی سیاسی: علاقه‌مند به عدالت اجتماعی، با انگیزه برای تغییر اجتماعی. از تحلیل کتابهای درسی تعلیمات اجتماعی سه پایۀ دورۀ راهنمایی این نتیجه به‌دست آمد که بیشتر محتوای کتابها به آموزش شهروند قانون‌مدار با 5/45 درصد پرداخته است. آموزش شهروند مشارکتی با 06/36 درصد در مرتبۀ بعدی قرار دارد و آموزش شهروند انتقادی با 44/18 درصد کمترین نسبت را به خود اختصاص داده است. تعداد کل تصاویر کتابهای سه پایه 119 تصویر است که 65 درصد در کتاب پایۀ اول، 53 درصد در کتاب پایۀ دوم و 32 درصد در کتاب پایۀ سوم است. یکی از مسائل که مورد توجه رویکرد آموزش شهروند انتقادی است عدالت و برابری است. یافته‌ها نشان می‌دهد در پایۀ اول 53 درصد و کتاب دوم با 8/1 درصد و کتاب سوم 7/8 درصد تصاویر دارای نمادهای زنانه است. نداشتن فنون تأکید برای فهم پیام تصاویر کتاب یکی از نقدهای کتاب می‌باشد.
This study investigated pictures and content of social sciences textbook' in first, second & third grades of secondary school in the academic year of 1388-89 (2010-2011) in Iran. It aimed to identify present citizenship educational approaches in textbooks which are transferred to pupils through hidden & formal curriculum. The overall aim of investigating these approaches is to define "good citizen". integrated different views (rule –oriented, participatory & critical citizens) was used for analyzing citizenship educational approaches.. Their characterisitics are as follows: (a) rule- oriented citizen: active, law-obedient, responsible. (b) Participatory citizen: interested in participating in social activities, and cooperating in society development (c) critical citizen: critical of political, economic & social structures, interested in social justice with a motivation for social change. Social sciences textbook were used as tools. description criteria is citizenship education and the unit of registration is paragraph. analysis of textbooks reveals that most content (45/5%) is dedicated to the education of rule–oriented citizens. Then there are participatory (36/06%) and critical citizens (18/44%) respectively. There is 119 pictures in books, which 65% is in the first year, 53% in second year and 32% in the third year textbook. justice and equality is one of considered issue for educating about critical citizens. Results show that 53 percent of pictures in the first year , 1/8% in second year and 8/7% in the third year have female symbols. Lack of emphasizing techniques for understanding picture message is one of critici