بررسی نقش و شخصیت زنان در ساختار قدرت سیاسی در منظومۀ خسرو و شیرین نظامی
محورهای موضوعی : جامعه شناسی سیاسی
مهسا عمادی
1
,
محمدکاظم کاوه پیشقدم
2
*
,
کرامت اله راسخ
3
,
فرح نیازکار
4
1 -
2 - گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد، شیراز، ایران
3 - دانشیار گروه جامعه شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد جهرم، جهرم، ایران
4 - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد واحد مرودشت
کلید واژه: زن, نظامی گنجوی, ساختار, قدرت سیاسی, تبیین,
چکیده مقاله :
زنان نقش و جایگاه مهمی در تایخ اساطیر ایران دارند و با توجه به اینکه نصف جامعه را زنان تشکیل دادند، شناسایی و مطالعۀ زنان تأثیرگذار در طول تاریخ، برای این که الگویی برای زنان جامعه امروز باشند، بسیار مهم و ضرروی است. هدف این مقاله، «تبیین نقش و شخصیت زنان در ساختار قدرت سیاسی نظامی گنجوی» است. روش استفاده‌شده در این پژوهش از نوع کتابخانه‌ای است؛ بدین‌صورت که کتاب «خسرو و شیرین گنجوی» به‌صورت دقیق مطالعه شده و از طریق تحلیل محتوا مطالب مورد نظر به دست آمده است. داستان‌های نظامی گنجوی، در مرکز توجه قرار دارد و داستان‌های بسیاری حول محور شخصیت زن وجود دارد. زنان در خسرو شیرین نظامی گاهی معشوقی دلربا، گاهی فرمانروا و دارای قدرت هستند. و در ساختار قدرت حضور دارند.
چارچوب نظری استفاده‌شده در این مقاله نقد اسطوره شناسی می‌باشد. یافته‌های این پژوهش نشان دهنده‌ی این است که در منظومۀ خسرو و شیرین نظامی در سه بُعد، از جمله: اول بُعد اجتماعی، شامل 5 مؤلفه و 17 شاخص؛ دوم بُعد سیاسی، شامل 2 مؤلفه و 14 شاخص و در سوم بُعد شخصیتی؛ شامل 2 مؤلفه و 5 شاخص تعیین و ترسیم شده است. زنان در منظومۀ نظامی هدایتگر و حکمران هستند؛ سیاستمداری آن‌ها باعث شده که در ادارۀ مملکت به مردان نیازمند نباشند و مردان را به‌خوبی هدایت می‌کنند. زنان در منظومۀ خسرو و شیرین نظامی، برخلاف سایر زنانِ داستان‌های این‌چنینی، زنانی پرده‌نشین نیستند که کاری جز دلبری و طنازی نداشته باشند؛ آن‌ها زنان آزاده و قدرتمندی هستند که همپای مردان حضوری فعال در امر قدرت و ساختار سیاسی دارند.
Women have an important role and place in the history of Iranian mythology, and given that women made up half of society, identifying and studying influential women throughout history is very important and necessary in order for them to serve as role models for women in today's society. The purpose of this article is to "explain the role and personality of women in the Ganjavi political-military power structure." The method used in this research is a library type; in that the book "Khosrow and Shirin Ganjavi" was carefully studied and the desired material was obtained through content analysis. Nizami Ganjavi's stories are at the center of attention, and many stories revolve around the female character. Women in Nizami's Khosrow Shirin are sometimes charming lovers, sometimes rulers and powerful. And they are present in the power structure.
The theoretical framework used in it is mythological criticism. The findings of this research show that in the poem of Khosrow and Shirin, it is determined and outlined in three dimensions, including: the social dimension, including 5 components and 17 indicators; the political dimension, including 2 components and 14 indicators; and the personality dimension, including 2 components and 5 indicators. Women are leaders and rulers in the military system; their political skills have made them not need men in the administration of the country and they guide men well. The women in Khosrow and Shirin Nezami's poem, unlike other women in such stories, are not veiled women who do nothing but be charming and sarcastic; they are free and powerful women who, along with men, have an active presence in matters of power and political structure.
1. احسانی اصطهباناتی، محمدامین (1398). نقد جامعه‌شناختی شخصیت‌هاي کلیدي خسرو و شیرین نظامی گنجوی، فصلنامۀ علمی- تخصصی مطالعات زبان و ادبیات غنایی گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، سال نهم، شماره سی و سه، ص.9-24
2. آموزگار، ژاله (1385) .تاریخ اساطیری ایران، چاپ هشتم، تهران، انتشارات سمت.
3. پریسا، داوری (1384) نگاهی دوباره به جایگاه زن در ادبیات با تأملی بر روایت نظامی و فردوسی از داستان خسرو و شیرین، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی (دانشگاه اصفهان) شماره چهل و یک
4. ثروت، منصور (1370) آیینۀ حکمت در آثار نظامی، تهران، امیر کبیر، اول.
5. ثروتیان، بهروز (1383) دل‌محوری در باغ عرفان نظامی، فصلنامۀ آیینۀ میراث، شماره بیست و پنجم.
6. شمیسا، سیروس (1383) نقد ادبی، چاپ چهارم، تهران، انتشارات فردوس.
7. عباس‌نژاد خراسانی،هادی؛ اکبری، ناهید (1396) هویت‌بخشی شخصیت زن در منظومۀ خسرو و شیرین نظامی گنجوی، دومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در علوم انسانی.
8. غنی‌پور ملکشاه، احمد؛ تیرگر بهنمیری، ساجده (1389). سیمای زن در پنج‌گنج نظامی، فصلنامۀ پژوهش‌های دستوری و بلاغی، شمارۀ 5.
9. غنی‌پور ملکشاه، احمد (1389). سیمای زن در پنج‌گنج نظامی. مجلۀ علوم ادبی، سال سوم، شمارۀ پنجم.
10. قائمی، فرزاد (1389). پیشینه و بنیادهای نظری رویکرد نقد اسطوره‌ای و زمینه و شیوۀ کاربرد آن در خوانش متون ادبی، فصلنامۀ نقد ادبی، سال سوم، شمارۀ
11. گویری، سوزان (1375). آناهیتا در اسطوره‌های ایرانی. چاپ دوم، تهران: جمال‌الحق.
12. متحدین، ژاله (1354) در داستان‌های عاشقانۀ نظامی، نشریۀ ادبیات و علوم انسانی مشهد، دورۀ یازده، شمارۀ دوم.
13. نظامی (1391) کلیات خمسۀ حکیم نظامی گنجوی، تهران: امیر کبیر.
14. نظامی گنجوی، جمال‌الدین (1376). شرفنامه. تصحیح وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، چاپ اول، تهران: قطره.
15. نظامی، الیاس بن یوسف، وحید دستگردی (1381). کلیات حکیم نظامی گنجوی، جلد دوم، تهران: بهزاد.
16. نورمحمدی نجف‌آبادی، زهرا (1402) تأثیر سرمایه‌های زنان بر نقش سلطه در داستان خسرو و شیرین، فصلنامه فنون ادبی، سال پانزدهم، شمارۀ (2 )پياپی 43 ، ص81-102.
17. نوروزی، زینب (1394). بررسی شخصیت زن در شعر نظامی، مجموعه مقاله‌های دهمین همایش بین‌المللی ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی. 18. یوسفی، غلامحسین (1369). چشمۀ روشن، تهران: علمی، اول.
19. یونگ، کارل گوستاو یونگ (1377) انسان و سمبول‌هایش، ترجمۀ محمود سلطانیه، تهران: جامی.
20. Jung, Carl Gustav and Wolfgang Pauli(1955) The Interpretation of Nature and the Psyche: Synchronicity: an Acausal Connecting Principle Pantheon Books