آسیب شناسی فرآیند سیاستگذاری برنامه های توسعه سیاسی و اجتماعی در ج.ا.ایران (مطالعه موردی: همسنجی دولت های خاتمی و احمدی نژاد)
محورهای موضوعی : جامعه شناسی سیاسی
محمدرضا کاری
1
*
,
حجت الله درویش پور
2
,
محمد علی خسروی
3
1 - دانشجوی دکترای سیاستگذاری عمومی، دانشکده علوم سیاسی، سیاستگذاری عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز، تهران، ایران.
2 - علوم سیاسی- اندیشه سیاسی و مسائل ایران، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - هیات علمی تهران مرکز
کلید واژه: توسعه سیاسی, تصمیم سازی, خاتمی, احمدی نژاد, سیاستگذاری عمومی.,
چکیده مقاله :
در جوامع در حال توسعه، رشد و توسعه سیاسی و اجتماعی یکی از چالش‌های اساسی به شمار می‌رود، چرا که نشان‌دهنده سطح انسجام و ثبات در این جوامع و همچنین بازتاب‌دهنده ظرفیت‌های انسانی، سیاسی و اجتماعی آن‌ها است. در ایران، عواملی که مانع از دستیابی به اهداف توسعه سیاسی و اجتماعی می‌شوند، با متغیرهای گوناگونی در ارتباط هستند. این پژوهش با هدف آسیب‌شناسی فرآیندهای سیاستگذاری در برنامه‌های توسعه سیاسی و اجتماعی در جمهوری اسلامی ایران، با تمرکز بر دوره‌های ریاست جمهوری خاتمی و احمدی‌نژاد انجام شده است. پرسش اصلی این تحقیق این است که فرآیندهای سیاستگذاری در برنامه‌های توسعه سیاسی و اجتماعی در دولت‌های خاتمی و احمدی‌نژاد با چه مشکلات و آسیب‌هایی مواجه بوده‌اند؟ فرضیه تحقیق بیان می‌کند که رویکرد هر دو دولت در سیاستگذاری با چالش‌های ناشی از تعدد مراکز تصمیم‌گیری مواجه بوده است؛ با این تفاوت که دولت خاتمی به دلیل تأکید بیشتر بر آزادی‌های سیاسی و اجتماعی، دارای رویکردی بازتر بوده، در حالی که دولت احمدی‌نژاد بر عدالت‌محوری با رویکردی شعاری تمرکز داشته است. این پژوهش به صورت بنیادی و با استفاده از رویکرد توصیفی-تحلیلی و روش مطالعه موردی انجام شده است. در این راستا، از ابزارهای مطالعات کیفی نظیر گردآوری و تحلیل منابع چاپی، اسناد تاریخی و سیاسی، روایت‌های سیاسی و اجتماعی و تحلیل‌ها و تفسیرهای مرتبط با دو دوره ریاست جمهوری مورد بررسی استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که برای بهبود فرآیندهای سیاستگذاری، راهبردهای کلیدی متعددی می‌توانند نقش مؤثری ایفا کنند. این راهبردها در صورت به‌کارگیری همزمان و ادغام در سیستم، می‌توانند به ایجاد تغییراتی شفاف و پایدار در فرآیند توسعه سیاسی و اجتماعی منجر شوند. هدف نهایی تحقیق، ارائه تحلیل و توصیف دقیق روابط و تأثیرات متقابل بین متغیرهای مختلف، شناسایی آسیب‌های موجود و ارائه پیشنهادات عملی برای بهبود فرآیندهای سیاستگذاری است.
In developing societies, political and social growth and development are among the fundamental challenges, as they reflect the level of cohesion and stability in these societies and the capacity of their human, political, and social resources. In Iran, factors that hinder the achievement of political and social development goals are associated with various variables. This research aims to analyze the policy-making processes in political and social development programs in the Islamic Republic of Iran, focusing on the presidential terms of Khatami and Ahmadinejad. The main question of this study is: What challenges and issues have the policy-making processes in the political and social development programs faced during the Khatami and Ahmadinejad administrations? The hypothesis suggests that the policy-making approaches of both governments were challenged by the multiplicity of decision-making centers; however, Khatami's administration, due to its emphasis on political and social freedoms, adopted a more open approach, whereas Ahmadinejad's administration focused on a rhetoric of justice-centered policies. This research, fundamental in nature, employs a descriptive-analytical approach and a case study method. In this context, qualitative research tools such as the collection and analysis of printed sources, historical and political documents, political and social narratives, and related analyses and interpretations of the two presidential terms were utilized. The research findings indicate that several key strategies can play a significant role in improving the policy-making processes. When implemented simultaneously and integrated into the system, these strategies can lead to transparent and sustainable changes in the political and social development process. The ultimate goal of this research is to provide a precise analysis and description of the relationships and mutual effects between different variables, identify existing challenges, and offer practical recommendations for improving policy-making processes.
منابع و مأخذ: ابوذری‌لطف، مرضیه. (۱۳۹۳). تحلیل توصیفی گفتمان های دولت های پس از انقلاب اسلامی؛ در حوزه توسعه اقتصادی (۹۲-۱۳۵۷). مطالعات سیاسی، ۲۶(۷)، ۱۳۷-۱۶۴. اخوان‌کاظمی، مسعود؛ صادقی، سیدشمس‌الدین؛ و نیکونهاد، ایوب. (۱۳۹۷). روندپژوهی فرایند توسعه سیاسی در ایران معاصر. مجلس و راهبرد، ۹۵(۲۵)، ۲۰۹-۲۴۶. امیدی، علی؛ و قلمکاری، آرمین. (۱۳۹۸). تحلیل رابطه سیاست خارجی و توسعه اقتصادی: مقایسه دولت‌های خاتمی، احمدی نژاد و روحانی(۱۳۷۶ - ۱۳۹۶). رهیافت انقلاب اسلامی، ۴۶(۱۳)، ۴۷-۷۲. برخورداری، سجاد؛ و علی‌عظیمی، ناصر. (۱۳۸۷). اثر کوتاه مدت و بلند مدت یارانه های تحقیق و توسعه بر رشد اقتصادی ایران. اقتصاد و تجارت نوین، ۱۴(۴)، ۱۱۱-۱۲۸. پور‌احمدی، حسین. (۱۳۸۴). مبانی استراتژیک اصلاح سیاستهای توسعه اقتصادی و اولویت های دولت در ایران. مطالعات راهبردی، ۳۰(۸)، ۷۸۹-۸۱۶. حاتمی، عباس. (۱۳۹۶). تحلیل تطبیقی جهانی شدن اقتصادی و سیاسی در دولت خاتمی و احمدی نژاد. پژوهشنامه علوم سیاسی، ۴۹(۱۳)، ۹۷-۱۳۰. زیبا‌کلام، صادق؛ افشاری، داود؛ و اصلانزاده، عبداله. (۱۳۸۹). علل روی کارآمدن خاتمی (دولت اصلاحات ۱۳۷۶) «براساس نظریه توسعه نامتوازن ساموئل هانتینگتون». تحقیقات سیاسی و بین المللی، ۳(۲)، ۵۱-۷۶. سیف‌اللهی، سیف‌الله؛ و ملکی، مریم. (۱۳۸۹). بررسی تاثیر سرمایه انسانی بر رشد و توسعه اقتصادی با تاکید بر نقش توزیع نیروی متخصص کار در ایران با تاکید بر برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران بین سالهای ۱۳۸۴-۱۳۸۸. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، ۷(۲)، ۷۳-۸۶. شهبازی، عزیزالله؛ و گلشنی، علیرضا. (۱۳۹۵). سیکل تجاری - سیاسی: مورد مطالعه دولت های سید محمد خاتمی و محمود احمدی نژاد. رهیافت انقلاب اسلامی، ۳۵(۱۰)، ۸۷-۱۱۲. صیفوری، فرزانه؛ شهرام‌نیا، سید‌امیرمسعود؛ حاتمی، عباس؛ و امام‌جمعه‌زاده، سید‌جواد. (۱۳۹۹). بررسی مقایسه‌ای تأثیر جهانی‌شدن بر توسعه اجتماعی ایران در دو دولت خاتمی و احمدی‌نژاد. توسعه اجتماعی، ۵۵(۱۴)، ۱۵۱-۱۸۶. علیزاده‌ساروکلایی، رسول؛ کشاورز، بهمن؛ خوش‌خطی، مهدی؛ و مرادی، عباس. (۱۳۹۹). بررسی سیاستگذاری دولت جمهوری اسلامی ایران در مبارزه با فساد اداری. پژوهش‌های سیاسی و بین المللی، ۴۳(۱۱)، ۱۶۳-۱۸۵. کریمی‌کتایونچه، یوسف؛ الهی‌منش، محمد‌حسن؛ و محسنی، علی. (۱۴۰۰). تعیین نقاط قوت سیاست توسعه اقتصادی در جمهوری اسلامی ایران براساس مدل swot. پژوهش‌های سیاسی و بین المللی، ۴۸(۱۲)، ۶۱-۸۴. ملک‌پور، حمید؛ و مطلبی، مسعود. (۱۳۹۹). رابطۀ دولت و طبقۀ متوسط جدید در ایران پس از انقلاب اسلامی(۱۳۹۲-۱۳۸۴). رهیافت انقلاب اسلامی، ۵۱(۱۴)، ۱۳۵-۱۵۲. نادمی، داود. (۱۳۸۴). انتظارات و خواسته‌های شهروندان از دولت آقای خاتمی. اطلاعات سیاسی - اقتصادی، ۲۱۳-۲۱۴(۱۹)، ۱۶-۳۵. نوجوان، صمد؛ احدی، پرویز؛ و احمدی‌سفیدان، حسین. (۱۴۰۰). واکاوی تاثیر امنیتی کردن در شناسائی، تصمیم گیری و ارزیابی فرآیند سیاست گذاری عمومی. پژوهش‌های سیاسی و بین المللی، ۴۸(۱۲)، ۲۴۷-۲۶۶.