راهبردهای آسایش اقلیمی در سکونتگاه های بومی شمال غرب کشور (نمونه موردی: خانه های بومی روستاهای شهرستان مهاباد)
محورهای موضوعی : معماری و شهرسازی و سکونتگاههای انسانی
سوران محمودی
1
,
بایزید گلابی
2
*
,
یوسف حمه جانی
3
1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد خلخال
2 - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی مهاباد
3 - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی مهاباد
کلید واژه: آسایش اقلیمی, سکونتگاههای بومی, شهرستان مهاباد, شاخصههای فرمی, شاخص ماهانی,
چکیده مقاله :
مقدمه: عناصر اقلیمی بر روی آسایش انسان تاثیر فراوانی دارد به صورتی که سکونتگاه های انسانی می بایست سازگاری کامل را طبق این فرایند با طبیعت اجرا نموده و از آن تبعیت کنند. و از طرفی معماری بومی روستایی به دلیل اینکه توسط تجربه زندگی مردم شکل گرفته و تکامل یافته توجه زیادی به شرایط اقلیمی و راهکارهای ایجاد آسایش نشده است. هدف: هدف این پژوهش تبیین راهبردهای گرمایشی زمستانی و سرمایشی تابستانی در سکونتگاههای بومی روستایی شهرستان مهاباد خواهد بود. روش‌شناسی تحقیق: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی-تحلیلی است. که با استفاده از جمع آوری اطلاعات از طریق روش کتابخانه ای و اطلاعات موجود در کتب و مقالات و نیز در سازمانهای ذیربط صورت گرفته است. قلمرو جغرافیایی پژوهش: محدوده مورد پژوهش در شهرستان مهاباد در استان آذربایجان غربی واقع‌شده است که دارای پنج دهستان با نام‌های منگور شرقی، کانی بازار، آختاچی غربی، مکریان غربی و مکریان شرقی است. یافته¬ها: قرارگیری 6 ماه از سال در روز و 10 ماه از سال در شب در گروه وضعیتی سرد و قرارگیری 4 ماه از سال در روز در گروه وضعیتی گرم تمهیدات و راهبردهای که در این ماه ها منجر به آسایش اقلیمی برای ساکنان شده ارائه گردید. نتایج: ساختمان هایی با امتداد شرقی-غربی، فاصله گذاری متراکم و فشرده و پلان چندلایه دارای بافت با مجموعه فشرده و دارای یک یا دو جبهه باز با ساختمان های مجاور ، بازشو ها با سطح اشغال 10-20 درصد دیوار در استقرار جبهه جنوب و مصالح تیره و زبر و ناصاف با دیوارهای سنگین و سقف های مسطح سنگین با عایق حرارتی ، الگوی مناسب در بناهای بومی روستاهای شهرستان مهاباد را شکل می دهند.
Introduction: climatic elements have a great impact on human comfort in a way that human settlements should implement and follow the complete adaptation to nature according to this process and on the other hand, rural indigenous architecture has not paid much attention to climatic conditions and comfort solutions because of the fact that it has been formed and developed by people 's life experience. Research aim: the aim of this study was to explain winter and summer heating and cooling strategies in rural indigenous settlements of mahabad. Methodology: this research is applied in terms of purpose and descriptive - analytical in terms of method. which has been done by collecting information through library method and information in books and articles as well as in relevant organizations. Studied Areas: the study area is located in mahabad city. west azerbaijan province. which has five villages with the names of eastern mangur, kani - bazar, western akhtachi, western makrian and eastern makrian. Results: 6 months of the year in the day and 10 months of the year in the night in the cold situation group and 4 months of the year in the day in the warm situation group, measures and strategies that have led to climate comfort for residents in these months were presented. Conclusion: buildings with east - west extension. dense and compact spacing and multi - layered textured plan with compact complex and one or two open fronts with adjacent buildings. openings with 10 - 20 percent wall occupancy in the southern front establishment and dark and rough materials with heavy walls and heavy flat roofs with thermal insulation. form an appropriate pattern in the native buildings of the villages of mahabad.
احمدی، محمود. (1376). بررسی آسایش انسان از نظر عوامل آب و هوایی شهر تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد نهران مرکزی.#
اخترکاوان، مهدی، صدیق، مرتضی و اخترکاوان، حمید (1391). تنظیم شرایط همساز با بوم و اقلیم ایران. تهران: انتشارات کلهر.#
اداره کل هواشناسی استان آذربایجان غربی. (1401). ایستگاه سینوپتیک هوا شناسی شهرستان مهاباد. #
آزاد بخت، جاسم،. تیموری، علی، خداداد، مهدی،. (1395)، بررسی تاثیرات اقلیم بر معماری بومی شهرستان کوهدشت با استفاده از روشهای بیوکلیماتیک، فصلنامه پژوهش های علوم جغرافیایی، معماری و شهرسازی، 1(3).#
آسیائی، مهدی. خاکسار، محمد حامد. پرهیزگار، سعید. (1383). نقش معماری همسان با ویژگی های اقلیمی منطقه در جهت بهینه سازی مصرف سوخت و انرژی در ایران. بولتن علمی پژوهشکده اقلیم شناسی. 4: 29-38.#
پاینده، نصرالله. (1383). اثر دمای محیط بر رزم. فصلنامه علوم نظامی، شماره 22: 41-69.#
جوادیان، رحیمه،. نعمتی،. ملیحه. (1397)، بررسی آسایش حرارتی در انطباق معماری با شرایط اقلیمی در شهر سمنان، کاربرد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی در برنامه ریزی، 9(1):74-90.#
جودت، محمد رضا.(1380). معماری پایدار. فصلنامه معماری ایران. شماره 5.#
رازجویان، محمود. (1393). آسایش در پناه معماری همساز با اقلیم، 2: 1-212.#
سلگی، هیوا،. لشکری، حسن،. (1388)، بهینه سازی جهت گیری فضاهای آزاد در شهر سقز بر اساس شرایط اقلیمی، فصلنامه جغرافیای طبیعی،1(3).#
طباطبایی، فاطمه،. صابر نژاد، ژاله،. (1395)، ارزیابی سازگاری اقلیمی شاخصه های فرمی مسکن بومی لافت مبتنی بر مدل ماهانی. نشریه مطالعات محیطی هفت حصار، همدان، 18.#
عساکره، حسین،. موحدی، سعید،. (1376)، تعیین دمای موثر جهت طراحی اقلیمی در مناطق شمالی و جنوبی خوزستان، فصلنامه علمی پژوهشی اطلاعات جغرافیایی، 6(23).#
فرخ‌زاد، محمد، روشن، غلام رضا. (1401). پیشنهاد اطلس زیست اقلیمی در ایران جهت دستیابی به راهبردهای معماری همساز با اقلیم. فصلنامه نامه معماری و شهرسازی، 14(34).45-69.#
فرمانداری شهرستان مهاباد. (1403). فهرست روستاهای موردتحقیق. نقشه هوایی شهرستان مهاباد.#
قدس، حمید رضا،. کامیابی، سعید،. قاسمی، حمید،. (1399)، تطبیق ساخت و سازهای شهری در پناه آسایش اقلیمی (نمونه موردی: اقلیم سرد و خشک شهر سمنان)، هفتمین کنفرانس ملی پژوهش های کاربردی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری و ششمین نمایشگاه تخصصی انبوه سازان مسکن و ساختمن استان تهران، تهران.#
کامیابی، سعید،. (1396)، اقلیم کاربردی ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سمنان، سمنان، 1.#
کسمایی، مرتضی. (1372). پهنه بندی اقلیمی ایران. مسکن و محیط های مسکونی . انتشارات مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن. تهران.#
Ashrae ،(2017), Handbook of Fundamentals. Atlanta. American Society of Heating, Ventilating and Air-Conditioning Engineers.#
Boolt, D. (2008). Design with the climatic in housing environments: An analysis in northern Cyprus. Building and Environment, 37.#
Xuan, M., Lei, Z., Jingyuan, Z., Mengying W., Zhi, C. (2021). The outdoor pedestrian thermal comfort and behavior in a traditional residential settlement – A case study of the cave dwellings in cold winter of China. Solar Energy, 220, 130-143.#