ارزیابی تاثیر سرمایه اجتماعی بر تعلق مکانی در محیط¬های همسایگی (مطالعه موردی: شهر شیراز)
محورهای موضوعی : معماری
مهشید محمدابراهیمی جهرمی
1
(مربی گروه معماری دانشگاه پیام نور، تهران، ایران)
کلید واژه: سرمایه اجتماعی, تعلق مکانی, محیط همسایگی, شهر شیراز. ,
چکیده مقاله :
هدف : ارزیابی تاثیر سرمایه اجتماعی بر تعلق مکانی در محیط¬های همسایگی شیراز است. روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی و نوع آن، کاربردی است. اطلاعات موردنیاز به دو روش اسنادی و میدانی (پرسشنامه) جمع¬آوری گردیده است. جامعه آماری پژوهش، شامل شهروندان شیراز در سال 1395 (1569534 نفر) می¬باشد و از بین آنها، با استفاده از فرمول کوکران تعداد 322 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب و به روش نمونه¬گیری تصادفی ساده توزیع شده است. شاخص¬های تحقیق شامل ابعاد سرمایه اجتماعی (مشارکت، اعتماد، احساس امنیت، انسجام اجتماعی) و ابعاد تعلق مکانی (ادراکی، کالبدی، شناختی) است. برای عملیات آماری و داده¬پردازی از نرم¬افزار SPSS و تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از پرسشنامه از تی تک نمونه ای، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون استفاده شده است. نتایج بیانگر این می¬باشد که وضعیت شاخص-های سرمایه اجتماعی و مولفه¬های حس تعلق مکانی از سطح میانگین نرمال یا متوسط کمتر است. نتایج تجزیه و تحلیل همبستگی پیرسون بیانگر این بود که بیشترین میزان همبستگی و ارتباط بین شاخص انسجام اجتماعی با مولفه کالبدی از بعد تعلق مکانی به میزان 731/0 با مقدار اطمینان 001/0=p به دست آمد. هم¬چنین میزان ضریب¬همبستگی برای شاخص¬های مشارکت، اعتماد، احساس امنیت و انسجام اجتماعی با بعد تعلق مکانی به ترتیب برابر 486/0، 685/0، 657/0 و 717/0 به دست آمد. همچنین، مشخص شد که از منظر سرمایه اجتماعی متغیرهای انسجام اجتماعی، احساس امنیت و اعتماد دارای نقش و اثر معنادار بر افزایش تعلق مکانی در محیط¬های مسکونی شهر شیراز می¬باشند و متغیر انسجام اجتماعی دارای بیشترین تأثیرگذاری با میزان ضریب استاندارد 384/0 است. پس از آن به ترتیب اولویت میزان ضریب بتا یا وزن استاندارد شده رگرسیونی شاخص اعتماد برابر 232/0 و شاخص احساس امنیت 213/0 به دست آمد.
Objective: To evaluate the impact of social capital on place belonging in the neighborhoods of Shiraz. The research method is descriptive-analytical and its type is practical. The required information has been collected by two documentary and field methods (questionnaire). The statistical population of the research includes the citizens of Shiraz in 2015 (1,569,534 people) and among them, using Cochran's formula, 322 people were selected as the sample size and distributed by simple random sampling method. Research indicators include dimensions of social capital and dimensions of place belonging . For statistical operations and data processing, SPSS software and analysis of the results of the questionnaire from t-test, Pearson's correlation coefficient and regression analysis were used. The results show that the status of the social capital indicators and the components of the sense of place belonging is lower than the normal or average level. The results of Pearson's correlation analysis indicated that the highest correlation and relationship between the social cohesion index and the physical component was obtained from the dimension of spatial belonging at the rate of 0.731 with a confidence value of p=0.001. Also, the correlation coefficient for the indicators of participation, trust, sense of security and social cohesion with the spatial belonging dimension was 0.486, 0.685, 0.657 and 0.717, respectively. Also, it was found that from the point of view of social capital, the variables of social cohesion, sense of security and trust have a significant role and effect on the increase of place belonging in the residential environments of Shiraz city, and the variable of social cohesion has the most influence with a standard coefficient of 0.384. Is. After that, the priority of the beta coefficient or the standardized regression weight of the trust index was 0.232 and the sense of security index was 0.213.
امامی, سیده فاطمه, محمودی, سمیرا, یاسوری, مجید, دربان آستانه, علیرضا. (1400). ارزیابی ارتباط بین سرمایه اجتماعی و تعلق مکانی با رویکرد فضایی مطالعه موردی: مناطق روستایی شهرستان رودبار. مجله آمایش جغرافیایی فضا, 11(42), 1-21.#
امیری, حسین, نجفی نژاد, محمود, موسوی, سیده محدثه, حسنی, محمدحسین. (1399). جریانی از سرمایه اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن در ایران. برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی, 12(43), 89-124.#
بهرام پور, عطیه, مدیری, آتوسا. (1394). مطالعه رابطه میان رضایتمندی ساکنان از محیط زندگی و میزان حس تعلق آنها در مجتمع مسکونی بلند مرتبه شهرک کوثر تهران. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی, 20(3), 85-94.#
بهزادپور, محمد. (1397). بررسی حس تعلق مکانی در مجتمع‌های مسکونی و نقش طبیعت بر آن (مطالعه موردی: مجتمع‌های مسکونی اکباتان، پردیسان، زیتون و مهرگان). پژوهش و برنامه ریزی شهری, 9(34), 183-200.#
جوادزاد اقدم, هادی, علوی, سید علی. (1395). تحلیل تطبیقی نقش سرمایه اجتماعی در پایداری محله‌ای در بافت‌های فرسوده و جدید (نمونه موردی: محلات نارمک و یوسف‌آباد). پژوهش و برنامه ریزی شهری, 7(24), 83-104.#
حسین آبادی, سعید. (1399). تحلیل تاثیر دلبستگی مکانی و سرمایه اجتماعی بر احساس امنیت در محلات شهر سبزوار. نگرش های نو در جغرافیای انسانی, 12(4), 652-667.#
حسین زاده, ضیا, شکوه, سارا, مهربانی گلزار, محمد رضا. (1401). راهبردهای ارتقای سرزندگی در مجتمع‌های مسکونی مسکن مهر از طریق تحلیل تجربۀ زیسته ساکنان و آراء صاحب‌نظران. باغ نظر, 19(110), 79-92. #
حسینی, سید هادی, خوشدل, فاطمه. (1400). بررسی سرمایۀ اجتماعی در بافت‌های شهری ارگانیک و برنامه‌ریزی‌شده (مطالعه لار قدیم و لار جدید). پژوهشهای جغرافیای برنامه‌ریزی شهری, 9(1), 165-187.#
حیدرآبادی, ابوالقاسم. (1400). نوسازی شهری؛ بررسی نقش سرمایه اجتماعی-فرهنگی در مشارکت مردم در بازسازی بافت فرسوده شهری(مطالعه موردی شهرهای گنبد وگرگان). اقتصاد و برنامه ریزی شهری, 2(3), 211-223.#
رامیار, رضا, ضرغامی, اسماعیل. (1396). تاثیر دلبستگی به مکان بر سرمایه اجتماعی در محیط‌های مشترک همسایگی؛ نمونه موردی: مجتمع مسکونی نور در تهران. فصلنامه مطالعات شهری, 6(23), 39-52.#
رحیمی, روح اله, انصاری, مجتبی, بمانیان, محمدرضا, مهدوی نژاد, محمدجواد. (1399). رابطه حس تعلق به مکان و مشارکت در ارتقای سرمایه اجتماعی سکونتگاه‌های غیر رسمی (مطالعه موردی: ترک‌محله شهر ساری). معماری و شهرسازی پایدار, 8(1), 15-29.#
رسول زاده, فرزان, شاهچراغی, آزاده, بندرآباد, علیرضا. (1401). سنجش و تحلیل ارتباطی متغیرهای سرمایه اجتماعی و کیفیت محیطی-کالبدی در مجتمع های مسکونی بر اساس مدل معادلات ساختاری (موردپژوهی : مجتمع مسکونی گلها (دادگستری) و شقایق صادقیه، منطقه 2 تهران). معماری و شهرسازی پایدار, 10(2), 201-220.#
رشیدکلویر, حجت الله, عباس زاده دیز, فاطمه, اکبری, حسن, شاهرودی کلور, مرضیه. (1398). بررسی حس تعلق به مکان از منظر شاخص‌های کالبدی و غیرکالبدی در خانه‌های مستقل و مجتمع‌های آپارتمانی (مطالعه موردی: شهر تبریز). جغرافیا و توسعه فضای شهری, 6(2), 195-215.#
رهبر, عباسعلی. (1401). بازخوانی اعتماد سیاسیِ حاصل از سرمایه اجتماعی انقلاب اسلامی ؛ایران امروز. ماهنامه جامعه شناسی سیاسی ایران, 5(6), 2-19.#
رهنما, محمدرحیم, رضوی, محمدمحسن. (1391). بررسی تأثیر حس تعلق مکانی بر سرمایه اجتماعی و مشارکت در محلات شهر مشهد. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی, 17(2), 29-36.#
روحی¬پور, زهره الزهرا, شبیری, سید محمد, لاریجانی, مریم, میکائیلی, علیرضا. (1398). بررسی اثرات تأسیس مدارس طبیعت در زیست‌پذیری شهری با استفاده از تکنیک دلفی، نمونه موردی پارک پردیسان تهران. پژوهش های بوم شناسی شهری, 10(19), 135-150.#
زنگنه, یعقوب, حسین آبادی, سعید, روشندل, تکتم, نبی پور, رضا. (1393). تاثیر تعلق مکانی و سرمایه اجتماعی بر بهسازی مشارکتی محلات قدیمی، نمونه موردی محله سرده سبزوار. فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری, 5(19), 111-128.#
سرگزی, ازاده, پژوهان فر, مهدیه. (1398). نقش عوامل کالبدی مجتمع‌های مسکونی بر افزایش احساس تعلق به مکان (نمونه موردی مجتمع‌های مسکونی شاه بلوط و پردیسان گرگان). برنامه ریزی توسعه کالبدی, 6(3), 135-146.#
سواری, مسلم, برفی زاده, لیلا. (1400). تحلیل اثرات سرمایه اجتماعی بر حس تعلق مکانی خانوارهای روستایی در شرایط خشکسالی در شهرستان دورود. پژوهشهای روستائی, 12(3), 464-481.#
شیخی, محمد, امینی, سعیده, نظامی, آناهیتا. (1394). مطالعه تطبیقی حس تعلق مکانی در سکونتگاه‌های رسمی و غیررسمی (مورد مطالعه: شهر جدید پرند و نسیم شهر). فصلنامه علوم اجتماعی, 22(69), 45-74.#
صادقی, علی رضا, پیرودین, اصلان, خاک زند, مهدی. (1400). امکان‌سنجی تحقق پروژه‌های انتقال حق توسعه براساس شناسایی و پهنه‌بندی حوزه‌های مستعد توسعه (نمونۀ موردی: شهر شیراز). پژوهشهای جغرافیای برنامه‌ریزی شهری, 9(2), 529-553.#
ضامنی, مرتضی, رزاقی اصل, سینا, پور مهابادیان, الهام. (1399). ارزیابی تطبیقی مولفه های سرمایه اجتماعی در مساکن عمومی شهری مطالعه موردی مناطق مسکونی بریم و بوارده آبادان. معماری و شهرسازی ایران(JIAU), 11(1), 115-130.#
عبداللهی، داود، ربانی، رسول، وارثی، حمیدرضا (1392). رابطه معماری مجتع های مسکونی شهری با سرمایه اجتماعی ساکنین. مطالعات فرهنگی و ارتباطات, 9(31), 105-132.#
فروزانگهر, حمیده. (1401). ارزیابی و سنجش رابطه حس مکان و سرمایه اجتماعی در فضاهای شهری تهران، مورد مطالعاتی: محله‌‌های سعادت‌‌آباد، نازی‌‌آباد و نارمک. معماری و شهرسازی آرمان شهر, 15(38), 283-294.#
مشکینی, ابوالفضل, رضاعلی, منصور, رضائی, میثم. (1396). تحلیلی بر برنامه ریزی و رابطۀ میان عدالت شهری و سرمایه اجتماعی در محله های شهر فردوسیه – شهرستان شهریار. پژوهش و برنامه ریزی شهری, 8(31), 165-186.#
نصر, طاهره. (1398). شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر گردشگری در کلانشهر شیراز با رویکرد آینده¬پژوهی. پژوهش و برنامه ریزی شهری, 10(37), 55-66.#
نصراللهی, زهرا, اسلامی, راضیه. (1392). بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و توسعه پایدار در ایران (کاربردی از مدل روبرت فوآ). پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی, 4(13), 78-61.#
Dallago,L., Perkins ,DD., Santinello ,M., Boyce,W., Molcho,M., Morgan,A.(2009), Adolescent Place Attachment, Social Capital, and Perceived Safety: A Comparison of 13 Countries, Am J Community Psychol (2009) 44:148–160.
#
Duygan, M. et al (2021). Where do Smart Cities grow? The spatial and socio-economic configurations of smart city development, Sustainable Cities and Society. Available online 26 November 2021, 103578.
#
Fukuyama, F, (2001). Social capital, civil society and development, Third World Quarterly, pp 7- 20.
#
LIU, Jianxiao Han BI, and Wang, Meilian. (2020), Using multi-source data to assess livability in Hong Kong at the community-based level: A combined subjective-objective approach, Geography and Sustainability 1 (2020) 284–294.
#
Payton, M. A. (2003) Influence of Place Attachment and Social Capital on Civic Action: A Study at Sherburne National Wildlife Refuge, master’s thesis of Natural Resources Science and Management Program, University of Minnesota, June 2003.
#
Scannell, L., & Gifford, R. (2010). The Relations between Natural and Civic Place Attachment and Pro-Environmental Behavior. Journal of Environmental Psychology, 30(3), 289-297.
#
Soini, K. & Vaarala, H. & Pouta, E. (2012) Residents’ sense of place and landscape perceptions at the rural–urban interface, Landscape and Urban Planning, Vol.104, pp.124–134.
#
Ram, Y. & Bjork, P. & Weidenfeld, A. (2016) Authenticity and place attachment of major visitor attractions, Tourism Management, Vol.52, pp.110.
#
Warner, F. (1999) Social capital construction and the role of the local state, rural sociology, pp. 120-159.
#