دلبستگی به خدا در بافت فرهنگ اسلامی: پایه های نظری، ساخت و رواسازی ابزار اندازه گیری
محورهای موضوعی : روش ها و مدل های روانشناختی
باقر غباری بناب
1
,
علی اکبر حدادی کوهسار
2
1 - دانشیار دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران
2 - کارشناس ارشد روانشناسی بالینی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران
کلید واژه: دلبستگی معنوی در اسلام, دلبستگی به خدا, فرهنگ اسلامی, ساخت مقیاس,
چکیده مقاله :
همانطور که ایجاد رابطۀ دلبستگی ایمن در کودکان برای رشد و ارتقای سلامت آنان در بزرگسالی یک امر حیاتی تلقی می شود، شکل گیری و تحول دلبستگی ایمن به خدا نیز می تواند در شکوفایی معنوی، سازگاری، سلامت و بهزیستی انسانها نقش اساسی داشته باشد. تا به حال مقیاس های متعددی(مثلاً روات و کرکپاتریک، 2002؛ بک و مک دونالد، 2004) در بافت فرهنگ مسحیت ساخته شده که توسط پژوهشگران اسلامی نیز در برخی تحقیقات مورد استفاده قرار گرفته اند. در صورتی می توان تحقیقات بین فرهنگی در مورد سازۀ دلبستگی به خدا و نتایج روانشناختی آن انجام داد که سازۀ مورد نظر از لحاظ تئوریکی، الهیاتی و آزمایشی ارتباطش با فرهنگ و دین خاصی مورد بررسی قرار گرفته و اعتبار نظری و عملیاتی آن محرز شده باشد. پایه های نظری و الهیاتی به کارگیری دلبستگی به خدا در بافت فرهنگ مسیحی قبلاً مورد بررسی قرار گرفته است. در حالی که در مورد پایه های نظری و الهیاتی دلبستگی به خدا در فرهنگ اسلامی تحقیقی صورت نگرفته است و آزمون های معتبر و روا در این زمینه ساخته نشده است. پژوهش حاضر اهداف زیر را دنبال می کند: الف) کشف و ارائه پایه های نظری و الهیاتی دلبستگی به خدا در فرهنگ اسلامی ب) ساخت و اعتباریابی مقیاس دلبستگی به خدا بر مبنای پایه های نظری که از متون اسلامی استخراج شده است. در رسیدن به هدف اول متون اسلامی بررسی شد و با استفاده از روش تحلیل محتوای متون اسلامی و استنباط هرمنوتیکی پایه های نظری دلبستگی به خدا استخراج گردید. در راستای رسیدن به هدف دوم مقیاس تهیه شده (46 سوالی) بر روی 313 نفر از مسلمانان در کشور استرالیا اجرا شد. نتایج نشان داد که مقیاس مورد نظر دارای 6 عامل مشخص در ارتباط با الگوهای خود و دیگران بوده و در کل از روایی و اعتبار بالایی برخوردار است. نتیجه حاصل نشان داد که در اسلام تئوری دلبستگی به خدا وجود دارد که با مبانی دینی سازگار است و می توان با استفاده از این مبانی، مقیاس معتبری برای اندازه گیری تفاوت های فردی در ابعاد دلبستگی به خدا در اسلام ساخت.
The aims of the current study were as following: a) exploration of the theoretical and theological basis of attachment to God in Islamic spirituality, b) development and validation of a scale on the basis of a sound theory. A hermeneutic approach was used to review and interpret Islamic primary sources to extract theoretical and theological basis of attachment to God. Structured interviews, previous scales, and deductive approaches were used to develop a scale. This scale was administered on 313 Australian Muslims sampled from the Sydney and its vicinity by means of stratified sampling procedure. Analysis of the result revealed that a) Islamic spirituality has a solid basis for attachment to God that can be extracted from Quranic verses; Quranic stories, divine attributes, as well as Muslims supplications, b) the attachment to God in Islamic spirituality have a proper validity and reliability indices and factor analysis revealed the six factors in this scale. Data indicated that theoretical foundation of attachment to God was verifiable in Islamic texts. In addition data indicated that development of the scale in attachment to God in Islamic context is plausible and valid