مولانا و معنی انگیزی او در دیوان کبیـر به مضراب موسیقی
محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی
عباس کی منش
1
(استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی – واحد کرج- ایران)
کلید واژه: مولانا, Shams, Molana, شمس, اصطلاحات موسیقایی, جادوی مجاورت, معنی آفرینی با اوزان دوری, Music term, vicinity magic and loving Sufism,
چکیده مقاله :
در شعر فارسی هیچ شاعری در شرح و تعبیر مضامین حکمی و عرفانی به اندازة مولانا جلال الدین محمد بلخی رومی (604 - 672 هـ. ق) از اوزان و ظرفیت های گوناگون موسیقی بهره برنگرفته است و هیچ سخنوری به اندازة مولانا پای موسیقی را در مضامین گوناگون شعر در میان نکشیده و در تبیین مباحث عرفانی و حکمی چنگ در چنگِ موسیقی نداشته است و در حدّ مولانا از اصطلاحات موسیقایی و نام موسیقیدانان و نیز نام سازها اعم از بادی و ضربی در بیان حقایق عرفانی مایه برنگرفته و در استفاده از افاعیل عروضی و اوزان دوری و اوزان مختلف در یک غزل و جادوی مجاورت حروف و کلمات و انگیزش معانی مختلف در اصطلاحات عرفانی بهره نیافته است، حتّی در عرفان عاشقانه، هیچ شاعری در بیان آداب عبادات و سیر و سلوک که از تعلیمات متداول صوفیه است به اندازة جلال الدین دست در گردن عروس دل ربای موسیقی نداشته و در استفاده از کتب و رسایل عرفا و معارف مأثوره از بزرگان این سلسله مانند او منشأ هدایت طالبان طریقت و شریعت و حقیقت نبوده است.
In Persian poetry any poet hasn’t exploited as much as Molana Jaleledin Mohammad Balkhi (604-672 AH) from rhythms and various capacities of music for explaining and interpreting philosophical and mystical meanings and any eloquent hasn’t used like Molana from music in different meanings of poetry and no poet as Molana has grasped at music harp for explaining mystical and philosophical issues, and no poet to the extent of Molana hasn’t relied on music in using music terms and music instruments, wind and percussion, and using prosodic verbs and periodic rhythms and different rhythms in a single Ghazal and letters and words neighborhood magic and inducing various meanings from mystical terminology, even in the loving Sufism, no poet has resorted to music for stating worship manners and spiritual wayfaring that is of Sufis' conventional trainings and in using mystics' books and theses and authentic learnings of this dynasty's great persons hasn’t been like him the guidance source of seekers of Tarighat (mystical path), Shari'a (shariat) and truth (haghighat).