تأملی در نقش تعلیمی داستان‌های شاه‌نامه*

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

مریم رضایی بیگی ¹ , علی سلیمی ²

1 - مربی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی: واحد کرمانشاه ـ ایران
2 - دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه رازی، کرمانشاه

تاریخ دریافت : 1391/01/23 تاریخ پذیرش : 1391/05/02 تاریخ انتشار : 1391/09/01

کلید واژه: فردوسی, Shahnameh, Ferdowsi, شاه‌نامه, خردورزی ایرانیان, آموزه‌های تعلیمی, باورهای دینی, Iranian Wisdom, Educational instructions, religious beliefs of the Shahnameh,

چکیده مقاله :

با وجود این که شاه‌نامه فردوسی سراسر رزم و بزم و جوشش است، اما اشارات تعلیمی فراوانی، پیرامون عبرت گرفتن از دنیا در آن وجود دارد. این شاه کار سترگ، در قالب توصیف زندگانی شهریاران و پهلوانان، زیباترین و آموزنده ترین وصف‌ها را دربارۀ مرگ و زندگانی بیان نموده است. این کتاب، از سر تا به بُن، نفس گرم حکیمی را با خود دارد که با هنرمندی تمام، خردورزی ایرانیان را با باورهای اسلامی پیوند زده، ترکیبی متوازن از اندیشه‌های انسانی در امر تعلیم و تربیت خلق نموده است. در جای جای این اثر جاودان، شکوفایی و سپس پرپر شدن زندگی پادشاهان با دیده عبرت نگریسته شده است. حکیم توس، در لابلای شرح حال آنها، خوشی ها را با نا کامی ها در هم آمیخته است و از آنجا که نگرش او ملهم از بینش دینی است، مرگ برای او به منزله نردبان انتقال از جهان فانی به سرای باقی است. علاوه بر این، نگاه او به دنیا، به منزله دار مکافات، از ویژگی‌های بارز اندیشه حاکم بر شاه‌نامه است و غالب قهرمانان او، در همین دنیا به سزای کردار خویش می‌رسند.

چکیده انگلیسی:

Ferdowsi’s Shahnameh is even though throughout the war and canvas cover, but there are lots of educational remarks, regarding taking lessons from the world. This great masterpiece, in describing the life of kings and heroes, has expressed the most beautiful and instructive about the life and death. This book, all over, is Hakim warm breath that with the entire artist, join Iranian reason rather with Islamic beliefs and has balanced combination of human thoughts about education. In place of this immortal work, prosperity, and then ending King's life have been seen with the lesson's approach, Tous Hakim, amidst the history of their, has been linked happiness’s to the failures. Because his attitude is inspired by deep religious insight, Death of his views is as a ladder for the transfer of house to mortal remains. Moreover, he looked to the world as meaningful rewards is distinguishing feature of the prevailing thoughts of the Shahnameh. Although this idea has been proposed in the Islamic beliefs, But Ferdowsi, Inspired by the wisdom of ancient Persia, it highlights this aspect of the criminal act, so that most of his champions in the world to reach their great deeds.  

منابع و مأخذ:

1-  قرآن کریم.

2- ابوالحسنی(منذر)، علی(1382)، فردوسی و معاد اندیش، هنر دینی، شمارۀ 17و 18 : 173-204.

3-  اسلامی ندوشن، محمد علی(1376)، زندگی و مرگ پهلوانان در شاه‌نامه، تهران: آثار، چ7.

4- امیر المؤمنین علی علیه السّلام، (1375)، نهج البلاغه(خطبه ها، نامه ها و سخنان کوتاه)، ترجمه حاج شیخ علی نقی فیض الاسلام، تهران: فقیه.

5- البرز، پرویز(1369)، شکوه شاه‌نامه در آئینۀ اخلاق و تربیت پهلوانان، تهران: دانشگاه الزهراء.

6-  بهار، مهرداد(1381)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگاه، چ4.

7-  چوبینه، سجّاد(1377)، حکمت نظری و عملی در شاه نامۀ فردوسی، شیراز: نوید.

8- حجازی، بهجت السّادات(1381)، دین و اسطوره در اندیشه فردوسی، پژوهش نامۀ علوم انسانی، شمارۀ 33 : 272-253.

9- خطیبی، ابوالفضل(1371 تا 1374)، راوی و روایت مرگ جهان پهلوان درشاه‌نامه، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی تربیت معلم تهران، شمارۀ 6 و 7و 8 : 145-133.

10- رستگار فسایی، منصور(1379)، فرهنگ نام های شاه‌نامه ( دوره دو جلدی)، تهران: پژوهش گاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چ2.

11- رستگار فسایی، منصور(1384)، فردوسی و شاعران دیگر، تهران: طرح نو.

12- رنجبر، احمد(1379)، جاذبه های فکری فردوسی، تهران: امیر کبیر.

13- ریاحی، محمد امین(1380)، فردوسی، تهران: طرح نو، چ3.

14- سید الشهدایی، رویا(1383)، خوانشی زیباشناسانه از مرگ در شاه نامۀ فردوسی(مرگ سیاوش)، فصل نامۀ پژوهش های ادبی، شمارۀ 4 : 131-144.

15- شمیسا، سیروس(1383)، انواع ادبی، تهران: فردوسی، چ 10.

16- طباطبایی اردکانی، سید محمود(1375)، مروری به مسألۀ مرگ و جهان پس از مرگ در شاه‌نامه، فصل نامۀ ادب و زبان، شمارۀ 1 : 106-77.

17- فردوسی، ابوالقاسم(1388)، شاه‌نامه، از روی چاپ مسکو، به کوشش و زیرنظر سعید حمیدیان، تهران: قطره، چ10.

18- فلاح، مرتضی(1387)، سه نگاه به مرگ در ادبیات فارسی، دو فصل نامۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ 11 : 254-222.

19- قریب، مهدی(1369)، بازخوانی شاه‌نامه: تأملی در زمان و اندیشه فردوسی، تهران: توس.

20- نصر اصفهانی، محمد رضا و رخشتده مند، علی سینا(1388)، رودکی و عمر خیام، پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات، دانشگاه اصفهان، شمارۀ 2 : 88-67.