جنبه تعلیمی مقولۀ آز در شاهنامه فردوسی و بهگودگیتا
محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی
علی اصغر رحیمی
1
(دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید بهشتی- ایران)
کاظم دزفولیان
2
(استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی- واحد ورامین- پیشوا- ایران)
کلید واژه: مهابهاراتا, بهگودگیتا, آز, کرشنا, ارجونا, "Mahabharata", "Bhagavad-Gita", "avarice", "Arjuna", "Krishna",
چکیده مقاله :
بی گمان شاهنامۀ فردوسی و مهابهاراتا از بزرگ ترین شاه کارهای حماسیِ تاریخ ادب جهان اند. دفتر ششم مهابهاراتا با نام بهگودگیتا، به زعم بسیاری از منتقدان، فلسفی ترین بخش مهابهاراتاست که نمودی از ژرف ترین اندیشه های حکمی و عرفانی هندی را در پیش می نهد. این اثر با تزلزل حاصل از تردیدِ ارجونا، پهلوان سپاهِ خیر، از گرفتار شدن در چنگال آز و کژی آغاز می شود که باعث کناره گیری او از رزم فرجامین شده است. پس از آن گفت وگویی درازدامن میان این سلحشور و کرشنا، اوِتاری در هیات حکیمی فرزانه، است که با تبیین سه راه کار، چراغ های دانستگی را روشن نموده و غبار تردید از ذهن و ضمیر ارجونا سترده راه رستگاری را بدو می نمایاند. از سویی شاهنامه بزرگ ترین اثر حماسی فارسی است و آز از بن مایه های تکرار شونده در سراسر این شاهکار ادبی است که البته هر کجای شاهنامه ذکری از آن رفته است ردپای خرد را نیز می توان دید که چون سپری گران در برابر این رذیلت در پیش نهاده شده است. این مقاله تحلیلی است گذرا به این راهکارهای اسطوره ها برای مقابله با آز: خرد ایرانی و دانستگی هندی.
Shahnameh and Mahabharata may be assumed as the greatest masterpieces of the Epic genre. The sixth part of Mahabharata, Bhagavad-Gita (hymn of gods), according to some scholars, is the most philosophical part of Mahabharata, that presents some profound aspects of Hindi mysticism and wisdom. The fearful hesitation of Arjuna, a great hero in the battlefield, to entering the realm of avarice and indecency is the departing moment of Bhagavad-Gita, and then his long conversation with Krishna, an Avatar, is presented in which Krishna puts forward three ways to salvation in order to make Arjuna overcome his hesitation. On the other hand, Avarice is a repeated theme in Shahnameh, and whenever it has been used, the very counter-argument of wisdom has been presented, that like a shield protects man against the avarice. This article aims at surveying these two approaches against Avarice in Iranian and Indian Myths.