بررسی نقش تمثیل در تبیین مقولۀ «خودسازی» در اندرزنامه های پهلوی

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

بتول فخر اسلام ¹ (استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نیشابور)
حمیده حسنخانی ² (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نیشابور)

تاریخ دریافت : 1397/10/07 تاریخ پذیرش : 1397/10/07 تاریخ انتشار : 1397/10/01

کلید واژه: حکمت, تمثیل, اخلاق, دین, wisdom, Religion, Allegory, Ethics, اندرزنامه های پهلوی, Pahlavi scriptures,

چکیده مقاله :

تمثیل در تشریح مفاهیم ثقیل برای مخاطبان عام نقشی اساسی دارد. از این رو، در متون دینی و اخلاقی که عموم مردم را خطاب قرار می دهند، منعکس شده است. در مقالۀ حاضر، با بهره مندی از روش توصیفی و تکنیک تحلیل محتوا، تمثیل های به کاررفته در اندرزنامه های پهلوی، بر اساس محتوا دسته بندی و نقش آن در بازنمایی اهمیت خودسازی در رشد معنوی آدمی بررسی و تحلیل شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که مؤلفان اندرزنامه ها با استفاده از تمثیل، موفق به ساده کردن مفاهیم پیچیده و غامض معرفتی، عینیت بخشی به مسائل انتزاعیِ شناختی، انتقاد از پیش الگوهای رفتاری و فکری، ارائه و بازتعریف مدل های جایگزین سبک زندگی و تسهیل در فرآیند ارتباط مخاطب با نویسنده و متن تولیدی شده اند. همچنین، مشخص شد که بر اساس محتوا، تمثیل ها به انواع: اخلاقی و تعلیمی، دینی و حکمی و فلسفی تقسیم می شوند. اجزاء تمثیلی در این متون نیز، غالباً غیرانسانی (شامل عناصر طبیعت، اجرام آسمانی و موجودات خیالی) هستند.

چکیده انگلیسی:

an allegory plays a key role in explaining the concepts to the general audience. Hence, it reflects on the religious and ethical texts addressed to the public. In the present article, using the descriptive method and the content analysis technique, the allegories used in Pahlavi tales are analyzed based on the content of the category and its role in the self-made category. The results of the research show that the authors of the articles by using allegory have succeeded in simplifying the complex and epistemic concepts, objectivity to cognitive abstract issues, and facilitating the process of contacting the writer with the text. It was also found that the allegories were categorized according to the content into "ethical and educational", "religious", and "philosophical and verbal" types. The paraphernalia in these texts is also often inhuman (including imaginary beings, celestial bodies, and elements of nature). Moreover, some of the allegories seen in Persian and Arabic texts are rooted in these Pahlavi and Avesta texts and texts. Thus, allegory has been effective in the transfer of part of the intellectual heritage of ancient Persians to Islamic era.

منابع و مأخذ:

1-      ارسطو، (1371)، رتوریک: فن خطابه. ترجمۀ چرخیده ملکی. تهران: اقبال.

2-      «اندرز دانایان به مزدیسنان و اندرز خسرو قبادان»، (1339)، به تصحیح ماهیار نوابی. دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. سال 12. شمارۀ 52. ص (127:144).

3-      «اندرز دستوران به بهدینان»، (1356)، تصحیح ماهیار نوابی. پژوهش­نامۀ بخش زبان­شناسی مؤسسۀ آسیایی. شمارۀ 1. ص (53:67).

4-      انوری، حسن، (1381)، فرهنگ بزرگ سخن. تهران: سخن.

5-      تفضلی، احمد، (1378)، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. به کوشش ژاله آموزگار. تهران: سخن. چ 3.

6-      جلیلی، رضا و نوروز، مهدی، (1394)، «مطالعۀ تطبیقی برخی آموزه­های تعلیمی در اندرزنامه­های پهلوی و برزونامه (بخش کهن)». پژوهش­های نقد ادبی و سبک­شناسی دانشگاه آزاد اسلامی شهرکرد. شمارۀ 4. ص (31:48).

7-      جینکز، ویلیام، (1364)، ادبیات فیلم. ترجمۀ محمدتقی احمدیان و شهلا حکیمیان. تهران: سروش.

8-      حسینی کازرونی، سید احمد و کمالی بانیانی، محمدرضا، (1394)، «نگرشی به تمثیل در ادبیات تعلیمی». فصل­نامۀ تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد اسلامی بوشهر. شمارۀ 26. ص (133:154).

9-      دلپذیر، زهرا و بهنام­فر، محمد و راشد محصل، محمدرضا، (1396)، «بررسی تطبیقی مفهوم خرد در اندرزهای دینکرد ششم و شاهنامۀ فردوسی». فصل­نامۀ متن­پژوهی ادب فارسی دانشگاه اصفهان. سال 9. شمارۀ 4. ص (37:55).

10-   دهخدا، علی­اکبر، (1373)، لغت­نامه. تهران: دانشگاه تهران و روزنه.

11-   دینکرد چهارم، (1393)، پژوهش از مریم رضایی. زیر نظر سعید عریان. تهران: سخن.

12-   رزمجو، حسین، (1390)، انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی. مشهد: دانشگاه فردوسی. چ 3.

13-   شمس­قیس رازی، شمس­الدین محمد، (1388)، المعجم فی معاییر اشعارالعجم. به تصحیح محمد قزوینی، مدرس رضوی و سیروش شمیسا. تهران: علمی.

14-   شمیسا، سیروس، (1385)، بیان. تهران: میترا.

15-   صاحبی، علی، (1390)، تمثیل درمان­گری؛ کاربرد تمثیل در بازسازی شناختی. تهران: سمت. چ 3.

16-   فتوحی رودمعجنی، محمود، (1393)، بلاغت تصویر. تهران: سخن. چ 3.

17-   کاویانی­پویا، حمید و پیله­وریان، زهرا، (1395)، «بررسی فلسفۀ زروان در تفکرات دینی بر پایۀ     اندرزنامه­های پهلوی». مجلۀ مطالعات ایرانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. سال 15. شمارۀ 30. ص (133:153).

18-   «گزیدۀ پوریوتکیشان»، (1339)، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. سال 12. شمارۀ 55. ص (513:535).

19-   مینوی خرد، (1354)، ترجمۀ احمد تفضلی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

20-   نیکخواه، مظاهر و رضایی هفتادر، علی­محمد و خسروی، حسین، (1396)، «بررسی اثرپذیری منظومۀ ویس و رامین از اندرزنامه­های پهلوی در حوزۀ مفاهیم تعلیمی». پژوهش­نامۀ ادبیات تعلیمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان. سال 9. شمارۀ 35. ص (1:26).