تحلیل محتوایی نماد و تمثیل‌های داستانی نویسندگان دورۀ اول بوشهر؛«علی‌دشتی، رکن‌زادۀ آدمیت, آیت‌اله بلادی و دکتر‌برازجانی»
محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی
اصغر علی خانی
1
*
,
سید محمود سید صادقی
2
,
عبدالله رضایی
3
,
سید احمد حسینی کازرونی
4
1 - دبیر/آموزش و پرورش
2 - دانشکده علوم و تحقیقات، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران
3 - دانشکده علوم و تحقیقات، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران
4 - دانشکده علوم و تحقیقات، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران
کلید واژه: «تحلیل محتوایی», «تمثیل », «نماد», «دورۀ اول ادبیات داستانی بوشهر »,
چکیده مقاله :
ادبیاتداستانی بوشهر-واقع شده در جنوب غربی ایران و کنارۀ خلیج فارس با نویسندگان نسل(دوره) اول تا چهارم خود در داستان‌نویسی ایران به‌ویژه مکتب جنوب جایگاه مهمی دارد. تمثیل به عنوان یک‌‌شگرد ادبی همواره یکی از مهم‌ترین محمل‌های بازنمایی درون‌مایه‌های مقتضای زمانه بوده است که برخی نویسندگان این‌دوره از توان روایی سنتی این‌گونه برای بیان مسائل اخلاقی، اجتماعی-سیاسی در کنار نماد بهره گرفته‌اند. هدف و ضرورت این‌مقاله؛ بیان مزایا و دگردیسی‌های محتوایی داستان‌های تمثیلی و بیان نمادین در دورۀ اول نویسندگی بوشهر است. از آن‌جا که تا کنون پژوهشی در این زمینه صورت نگرفته است، نگارندگان کوشیده اند؛ آثار تمثیلی را در سه نوع: روایت مستقل، غیر مستقل و استفاده از نمادها در فاصله سال‌های۱۳۳۲- ۱۳۰۴شمسی(مقارن حکومت پهلوی اول و دوره‌ی اول پهلوی دوم) بر پایۀ موضوع و درون مایه نقد و تحلیل کنند و به این پرسش اساسی پاسخ دهند که نویسندگان این‌دوره از کدام شیوة بیان تمثیلی و برای کدام مقاصد استفاده کرده‌اند. ماحصل این‌تحقیق به شیوۀ کتاب‌خانه‌ای با روی‌کرد پژوهشی- تحلیلی این است که؛ جز«رکن‌زاده» که سعی کرده است وقایع تاریخی عصر خویش را بی کم و کاست نقل کند، دیگر نویسندگان این‌دوره از تمثیل مستقل، در حین داستان و نماد برای روشن‌گری و بیان مضامین اخلاقی، سیاسی- اجتماعی بهره برده‌اند.
The fiction literature of Bushehr—is located in the southwest of Iran along the Persian Gulf—holds an important place in Iranian storytelling, especially within the Southern Literary School, through its first to fourth generations of writers. Allegory, as a literary technique, has long served as one of the key mediums for expressing the themes and concerns of its time. Some authors of this period have employed this traditional narrative form, alongside symbolism, to reflect ethical, social, and political issues. The purpose and necessity of this article is to explore the merits and thematic transformations of allegorical and symbolic storytelling during the first generation of Bushehr's fiction writing. Given the lack of prior research in this area, the authors have aimed to categorize and analyze allegorical works across three types—independent allegorical narratives, embedded allegories, and symbolic usage—within the time span of 1925–1953 (coinciding with the reign of Reza Shah and the early Pahlavi II era), focusing on their subject matter and themes. This research, conducted through a library-based analytical approach, concludes that except for Roknzada Adamiat—who aimed to document the historical events of his time without modification—the other writers of this era employed independent allegories, embedded symbols, and metaphorical storytelling to illuminate and convey moral, political, and social messages
آذرپناه، آرش.(1397). داستان‌های پشت پرده(تمثیل در داستان کوتاه معاصر ایران). تهران: نیماژ.
آل داوود، علی و احمد سمیعی‌گیلانی.(1396). فرهنگ آثار ایرانی- اسلامی. تهران: سروش
استفان زوایک.(1400). نامۀ یک‌زن ناشناس. ترجمه حسن علی نصر. تهران: انتشارات آستان مهر.
بافکر، سردار.(1398). انواع تمثیل در ادب فارسی. فصل‌نامۀ بهارستان سخن. پاییز. شماره 45. ص 48-25.
برازجانی، احمد.(1324). فاطی.تهران: کیهان.
بهزادی، علی.(1388). شبه خاطرات(تاریخ شفاهی پهلوی).تهران: عطایی.
پورنامداریان، تقی.(1367)رمز و داستان رمزی در ادب فارسی: انتشارات علمی و فرهنگی.
جان‌احمديان، فرشيد.(1386). فرهنگ داستان‌نويسي بوشهر. بوشهر: انتشارات شروع.
حسینی‌کازرونی، سیداحمد.(۱۳۹۴). تمثیل و ادبیات تمثیلی. فصل‌نامه تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد اسلامی- واحد بوشهر. بهار. شماره ۲۳. ص ۲۴-۱۳.
حلاجان، نسرین. پروین دخت مشهور. مهدی نوروز و محبوبه ضیا حدادیان.(۱۳۹۸). بررسی ابعاد تمثیلی داستان«قفس» از صادق چوبک. فصل‌نامه زیبایی‌شناسی ادبی. زمستان. شماره ۴۲. ص ۳۹-۲۳.
حميدي، سيدجعفر.(1380). فرهنگ‌نامه بوشهر. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي.
حیات بخش، علی. فرهاد درودگریان و مصطفی گرجی.(۱۴۰۲). نماد در داستان‌های کوتاه مدرن فارسی(۱۳۵۷-۱۳۴۰). نشریۀ علمی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب). آذر. شماره ۹۱. ص ۷۶-۵۵.
دست‌غيب، عبدالعلي.(1391). از دريچۀ نقد(مجموعه مقالات). تهران: خانۀ کتاب.
دشتي، علي.(1380). ايام محبس.تهران: اساطیر.
-------.(1322).فتنه.تهران: انتشارات ابن سینا
-------.(1330). جادو.تهران: انتشارات ابن سينا
-------.(1393). هندو.تهران: شرکت کتاب
رضایی، لیلا و عباس جاهدجاه.(۱۳۹۵). تحلیل کارکرد«تمثیل داستانی» در پیرنگ داستان کوتاه. فصل‌نامۀ علمی-پژوهشی«پژوهش زبان و ادب فارسی». پاییز. شماره ۴۲. ص ۸۵- ۶۱.
رضایی جلگه، ابوذر و سیدمحمود سیدصادقی.(1395). تمثیل؛ بطن میانی یا محوری در مثنوی‌معنوی. یازدهمین گردهمایی بین المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی. ص 1666-1647.
روزبه، محمدرضا.(1381). ادبیات معاصر ایران(نثر). تهران: روزگار.
رکن‌زاده‌آدميت، محمدحسين.(1352). دليران تنگستان. تهران: انتشارات اقبال.
زرين‌کوب، عبدالحسين.(1387). نقد ادبي. تهران: چاپ و انتشارات دانشگاه پيام نور.
شهبازي، عبدالله.(1383). زندگي و زمانه علي دشتي. مطالعات تاريخي. بهار. شماره 2، صص 137-8.
سید حسینی، رضا.(1401). مکتب‌های ادبی. تهران: نگاه.
شیری، قهرمان.(1387). مکتب‌های داستان نویسی در ایران. تهران: چشمه.
قاسمی پور، قدرت و آرش آذرپناه.(۱۳۹۴). داستان کوتاه تمثیلی در ادبیات معاصر ایران. فصل‌نامه پژوهش‌های ادبی. بهار. شماره ۴۷. ص ۶۸- ۳۷. کامشاد، حسن.(1395). پايه‌گذاران نثر جديد فارسي. تهران : نشر ني.
لئو، تولستوی.(1404). آناکارنینا. ترجمه سروش حبیبی. تهران: انتشارات نیلوفر.
میرصادقی، جمال.(1381). جهان داستان(ایران). تهران: نشر اشاره.
----------.(1376). ادبیاتداستانی. تهران: ماهور.
----------.(1387). صدسال داستان‌نويسي در ايران. چ پنجم. تهران: چشمه.
میرعابدینی، حسن.(1386). فرهنگ داستان‌نویسان ایران. تهران: چشمه.
ناصری، فرشته.(1400). واکاوی تمثیل در داستان کوتاه فارسی با تکیه بر داستان«چشم‌های دکمه‌ای من از بیژن نجدی». فصل‌نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی. پاییز. شماره 49. ص 123-108.
انصاری، مهدی www.ibna.ir
منوچهری کوشا، حامد.(1388). پیگمالیون و گالاتئاTarikhema.org