تحلیل ساختار تمثیل خرد در خردنامۀ اسکندری جامی
محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسیراضیه امامی 1 , ثریا رازقی 2 * , مریم مجیدی 3
1 - گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشکده علوم انسانی،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال،تهران،ایران
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشکده علوم انسانی،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال،تهران،ایران
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشکده علوم انسانی،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال،تهران،ایران
کلید واژه: خرد, تمثیل, حکمی, عرفانی, خردنامۀ اسکندری. جامی.,
چکیده مقاله :
خرد یکی از مهمترین عناصر مفهومی و واژگانی در پهنۀ ادب فارسی و دارای رویکردی آفاقی و انفسی در شعر شاعران حکیم و عارفان است و دارای سیر تحول سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و زبانی است. تمثیل نیز زبان حقیقت است و از این طریق عقاید و اندیشههای ناب حکما و عرفا جهت فهم مخاطب عینی می‌شود. در این پژوهش، به روش کتابخانه‌ای و شیوۀ تحلیلی . توصیفی، به تحلیل ساختارتمثیلِ خرد در خردنامۀ اسکندری پرداخته شده است. و برای رسیدن به این منظور، دیوان شاعرانِ حکیم و عارف قبل از جامی بررسی شد تا در مرحلۀ اول تفاوت خرد و عقل و سیر تحول این دو مفهوم از نظر سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و زبانی مشخص شود. و در مرحلۀ دوم، چگونگی تبیین، تحلیل و تمایز انواع خرد در قالب تمثیل توسط جامی بیان شد. و در نهایت به تحلیل تمثیل انواع خرد در خردنامۀ اسکندری پرداخته شده است. خرد، در خردنامه اسکندری جامی، مفهومی چندوجهی است که شامل ابعاد عملی، اخلاقی، نظری، عرفانی و سیاسی می‌شود که دارای دو سیر حکمی و عرفانی است باکارکرد هدایتگری در جهت برقراری عدالت بیان شده است.
“Wisdom is one of the most important conceptual and lexical elements in the realm of Persian literature. It possesses both universal and introspective approaches in the poetry of sage poets and mystics, undergoing political, social, cultural, and linguistic evolution. Allegory is the language of truth, through which the pure beliefs and thoughts of sages and mystics become tangible for the audience. In this research, through a library-based method and an analytical-descriptive approach, the allegorical structure of wisdom in the Kheradnameh-ye Eskandari is analyzed. To achieve this, the divans of sage and mystic poets before Jami were examined to determine the difference between wisdom (kherad) and intellect (aql) and the evolution of these two concepts from a political, social, cultural, and linguistic point of view. In the second stage, how Jami explains, analyzes, and distinguishes the different types of wisdom in the form of allegory was presented. Finally, the allegory of different types of wisdom in Kheradnameh-ye Eskandari was analyzed. In Jami’s Kheradnameh-ye Eskandari, wisdom is a multifaceted concept that includes practical, ethical, theoretical, mystical, and political dimensions. It has both philosophical and mystical paths, and is expressed with a guiding function towards establishing justice.
ارسطو،(1369)، دربارۀ نفس، ترجمۀ علیمراد داوودی،حمکت#
احمدی رکن آبادی و دیگران،(1399)، بررسی قصاید سنائی براساس نظریۀ « پیتربلاو»، ادبیات تطبیقی،شمارۀ4،95-111#
بویس،مری،(1374)، تاریخ کیش آیین زرتشت، ترجمۀ همایون صنعتی زاده، تهران، توس#
پارسانسب، محمد(1388)، از عقل سنائی تا عقل ناصرخسرو، ادب و زبان فارسی، دورۀ جدید،ش. 26،(پیاپی23).87-14#
پورنامداریان. تقی.(1375). رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی. تهران: علمی فرهنگی. ص254.#
تبریزی،محمدحسین بن خلف(1362)، برهان قاطع، ج2 به اهتمام محمدمعین، تهران،موسسۀ امیرکبیر#
تفضلی، احمد(1385)، مینوی خرد، ترجمۀ ژالۀ آموزگار،توس#
تهامی، مرتضی(1397). شاه آرمانی و آرمانشهر.جستارهای تاریخی.سال نهم. شمارۀ اول.42-63.
صلیبا، جمیلف(1366) فرهنگ فلسفی، ترجمۀ منوچهر صانعی، حکمت#
دلپذیر، زهرا و دیگران(1396). بررسی تطبیقی مفهوم خرد در اندرزهای دینکرد ششم و شاهنامۀ فردوسی، متن شناسی، دورۀ53،37-55#
دیناری، فرهاد و دیگران(1398)، دگرگونگی جایگاه و ارزش خرد از آثارحکما تا آثار عرفا، عرفان اسلامی، سال15،شماره 59، 87-106#
دهخدا، علی اکبر،(1377). لغت نامه، تهران، موسسۀ لغتنامۀ دهخدا، چاپ دوم#
زرین کوب. عبدالحسین.(1378). بحر در کوزه. چاپ هشتم. تهران. عامی. ص251.
کریمی، زهرا(1394)، زبان تمثیل یکی از ابعاد ایجاز قرآن، حریم دانش#
سودآور، ابوالعلاء، (1383) فرة ایزدی در آیین پادشاهی ایران باستان، تهران: میرک، چ 1. ص83.
فتوحی. محمود.(1389). بلاغت تصویر. تهران. سخن. ص248#
جامی، عبدالرحمن(1337)، تصحیح آقای مرتضی- مدرس گیلانی، کتابفروشی سعدی#
ملکیان، مصطفی(1377)، تاریخ فلسفۀ غرب، تهران. دفتر همکاری حوزه و دانشگاه#
محمدی، شکوفه و دیگران(1399) بازتاب مثل و تمثیل و کارکردهای آن در هزار و یکشب، نشریۀ سبکشناسی نظم و نثر فارسی، دورۀ 13. شمارۀ14،پیاپی 50،87-106#
موسوی،کاظم،(1395)،پیوند خرد و اسطوره در شاهنامه، علمی فرهنگی#
محمودی، عباس،(1393) ، خرد سیاسی، نگاه معاصر#
ناس، جان(1374)، تاریخ جامع ادیان، ترجمۀ علی اصغر حکمت، تهران، آموزش انقلاب اسلامی، چاپ سوم#
وفائی، عباس و دیگران(1399)، بررسی جایگاه تجربه گر در نظام فکری اشراقی بر مبنای فرانقش انذیشگانی ( مطالعۀ موردی لغت موران و صفیر سیمرغ)،شمارۀ59، ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، سال شانزدهم،271-296#
هرن، پاول و دیگران(1394)، فرهنگ ریشه شناسی فارسی، ترجمه و شواد فارسی و پهلوی از جلال خالق مطلق، مهرافروز#
Sources and references:
Aristotle. (1990). De Anima (On the Soul). Translated by Alimorad Davoudi. Hekmat
Ahmadi Roknabadi et al., (2010), A Study of Sanai's Poems Based on the Theory of "Peter Bla
",( In Persian)#
Bois, Mary, (1995), History of the Zoroastrian Religion, Translated by Homayoun Sanati-zadeh, Tehran, Toos#
Tabrizi, Mohammad Hossein bin Khalaf (1983), Burhan Qateh, Vol. 2, Edited by Mohammad Moin, Tehran, Amir Kabir Institute#
Tafazoli, Ahmad. (1385/2006). Meyneh-ye Kherad. Translated by Zhaleh Amouzegar. Toos
Tohami, Morteza (2018). The Ideal King and Utopia. ( In Persian)#
Parsan-Sab, Mohammad (2009), From the Wisdom of Sanai to the Wisdom of Nasir Khosrow (in Persian)#
Saliba, Jamilov (2017) Philosophical Culture, Translated by Manouchehr Sanei, Hekmat#
Pournamdarian. Taqi. (2016). Secrets and Secret Stories in Persian Literature. Tehran: Cultural and Scientific.
Delpaiz, Zahra et al. (2017). Comparative study of the concept of wisdom in the advice of Dinkard VI and Ferdowsi's Shahnameh#( In Persian)#
Dinari, Farhad and others (2019), The changing position and value of wisdom from the works of the wise to the works of the mystics#( In Persian)#
Dehkhoda, Ali Akbar, (1998). Dictionary, Tehran, Dehkhoda Dictionary Institute, second edition#
Zarin Koob. Abdolhossein. (1999). The sea in the jar. Eighth edition. Tehran. General. .
Karimi, Zahra (2015), The language of allegory is one of the dimensions of the brevity of the Quran, the boundary of knowledge#
Sudavar, Abu'l-Ala, (2004) The Yazidi Farah in the religion of the ancient kingdom of Iran, Tehran: Mirk. #
Futohi. Mahmoud. (2009). The rhetoric of the image. Tehran. Speech. #
Jami, Abdolrahman (1958), edited by Mr. Morteza-Modares Gilani, Saadi Bookstore#
Malekian, Mustafa (1998), History of Western Philosophy, Tehran. Office of Cooperation between Seminary and University#
Mohammadi, Shokoofeh and others (2019) Reflection of Parable and Allegory and Its Functions in One Thousand and One Nights, #( In Persian)#
Mousavi, Kazem, (2016), The Link between Wisdom and Myth in Shahnameh, Scientific and Cultural#
Mahmoudi, Abbas, (2014), Political Wisdom, Contemporary Perspective#
Nas, Jan (1995), Comprehensive History of Religions, translated by Ali Asghar Hekmat, Tehran, Islamic Revolution Education, 3rd edition#
Wafaei, Abbas et al. (2010), Examining the position of the experimenter in the Enlightenment intellectual system based on the meta-role of the Anizghani (case study of the word Moran and the word Safir Simorgh), (in Persian)#
Hearn, Paul et al. (2015), Dictionary of Persian Etymology, translation and Persian and Pahlavi translation of Jalal Khaleq Motlaq, Mehrafrooz#