بررسی و تحلیل مثل در اشعار قائم مقام فراهانی

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

امنه بیداریان ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی کرج ، ایران)
علی محمد موذنی ² ( گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.)

تاریخ دریافت : 1403/01/19 تاریخ پذیرش : 1403/03/29 تاریخ انتشار : 1403/03/31

کلید واژه: قائم مقام فراهانی, مَثَل, تمثیل, ضرب المثل, دوره قاجار,

چکیده مقاله :

مثل¬ها عباراتی هستند که در گذشته به صورت شفاهی و سینه به سینه در بین مردم وجود داشته¬اند و بعدها نویسندگان، شاعران و بزرگان هر عصری آن¬ها را به صورت مکتوب در آورده¬اند. دلیل رایج بودن امثال ویژگی¬هایی همچون ایجاز، وزن و آهنگ مطلوب، ریشه های¬داستانی و تاریخی که براساس تجربیات و ... است،. هدف از انجام پژوهش حاضر شرح و توضیح مَثَل ها در دیوان اشعار قائم مقام فراهانی، معرفی و شناساندن این شخصیت ادبی، سیاسی و اجتماعی و شناخت بیشتر شعر و اندیشه او بوده¬است. او از مَثَل-های فارسی در حکم اسلحه¬ای در کارزا سیاست استفاده می¬کند. وی برخلاف معاصران خود که هیچ¬گونه اشاره¬ای به حوادث زمان خود نمی¬کنند. در بیشتر اشعار خود از وقایع و پیشامدهای روز سخن می¬گوید. پژوهش حاضر به روش توصیفی¬ تحلیلی صورت گرفته¬است. نتایج حاصل از بررسی و تحلیل چگونگی کاربرد مثل در اشعار قائم مقام نمایانگر این امر است که قائم مقام به ضرب المثل های رایج اشاره داشته¬است . از آنجایی که شاعر قصیده را برای اظهار مقاصد خود مناسب¬تر یافت؛ بنابراین بیشترین حضور مثل و ضرب¬المثل در دیوان اشعار قائم مقام در قالب قصیده مشاهده گردید.

چکیده انگلیسی:

Proverbs are expressions that existed orally among people in the past, and later writers, poets and elders of every age put them in written form. The reason for the commonness of such features is brevity, weight and desirable tone, historical and fictional roots based on experiences, etc. The purpose of the present research was to describe and explain the parables in the poems of Qaim Maqam Farahani, to introduce and introduce this literary, political and social personality and to know more about his poetry and thought. He uses Persian proverbs as a weapon in political campaigns. Unlike his contemporaries who do not mention the events of their time. In most of his poems, he talks about the events of the day. The current research was carried out using a descriptive-analytical method. The results of the investigation and analysis of the use of proverbs in Qaim Maqam's poems show that Qaim Maqam referred to common proverbs. Since the poet found the ode more appropriate to express his intentions; Therefore, the most presence of proverbs and proverbs in the Diwan of Qaim Maqam poems was observed in the form of odes.

منابع و مأخذ:

- خیراندیش، سیدمهدی. (1384). کشته شدگان شعر فارسی. تهران، فانوس خیال.
-برقعی، سیدیحیی. (1364). کاوشی در امثال و حکم فارسی. قم، نشرکتاب.
-بهمنيار، احمد. (1381). داستان نامة بهمنياري. چاپ سوم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
-پرتوی آملی، مهدی. (1374). ریشه های تاریخی امثال و حکم، تهران، سنایی.
-پورنامداریان، تقی. (1375). رمز و داستانهای رمزی. تهران،انتشارات علمی و فرهنگی.
-حافظ شیرازی، خواجه شمس الدین محمد. (1384). دیوان حافظ. به تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، چاپ نهم، تهران، زوار.
-خلیفه، مهدی و ابراهیمی، قربانعلی و چترایی عزیزآبادی، مهرداد. (1400). کاربرد ارسال المثل (مثل) در حکایات هزارو یک شب، فصلنامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی. 14(51). 8-27.
-دهخدا، علی اکبر. (1379). امثال ¬و حکم. تهران، امیرکبیر.
-ذوالفقاری، حسن. (1388). فرهنگ بزرگ ضرب¬المثل¬های فارسی(2جلد)، تهران، معین.
-سعدی شیرازی، مشرف الدین مصلح بن عبدالله. (1363). گلستان سعدی. به اهتمام محمدعلی فروغی، تهران، سازمان انتشارات جاویدان.
-سعدی شیرازی، مشرف الدین مصلح بن عبدالله. (1385). دیوان شیخ اجل سعدی شیرازی، به کوشش مظاهر مصفا، تهران.
-شاملو، احمد و سرکیسیان، آیدا. (1399). کتاب¬کوچه(14¬جلدی). تهران، مازیار.
-شریفی گلپایگانی، فرج الله. (1381). گزیده و شرح امثال و حکم دهخدا، تهران، هیرمند.
-شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1399). مقدمه بر تذکرالاولیاء عطار نیشابوری، جلد اول، چاپ هفتم، تهران، سخن.
-غیاث¬الدین¬رامپوری، محمدبن¬جلال الدین. (1363). غیاث¬اللغات. به¬¬ سعی منصورثروت، تهران، امیرکبیر.
-فردوسی، ابوالقاسم. (1375). شاهنامه، براساس چاپ مسکو، به کوشش سعید حمیدیان، تهران، داد.
-قائم مقام فراهانی. (1380). دیوان اشعار قائم مقام فراهانی. با مقدمه و تصحیح مجتبی بُرزآبادی فراهانی، چاپ اول، تهران، انتشارات اوستا.
-قائم مقامی، احمد. (1383). ملاحظاتی دربارۀ منطق الطیر عطارنیشابوری. نامه¬پارسی(35): 103-122.
-مسعودبن سعد سلمان. (1364). دیوان اشعار مسعود سعد(2جلد). به اهتمام و تصحیح مهدی نوریان، اصفهان، کمال.
-معین، محمد. (1378). فرهنگ فارسی. چاپ سیزدهم، انتشارات امیرکبیر.
-نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف. (1376). لیلی و مجنون. به تصحیح و حواشی از حسن وحیدی دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران، نشر قطره.
-همایی، جلال الدین. (1374). معانی و بیان. تهران، نشر هما.