تعیین مناسب‌ترین صفات اثر گذار بر عملکرد ژنوتیپهای گندم نان تحت شرایط مطلوب و خشکی در منطقه داراب استان فارس
محورهای موضوعی : مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی
وحید براتی
1
(استادیار بخش اگرواکولوژی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران)
احسان بیژن زاده
2
(دانشیار بخش اگرواکولوژی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران)
روح اله نادری
3
(دانشیار بخش اگرواکولوژی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران)
کلید واژه: رگرسیون گام به گام, تجزیه مسیر, همبستگی ساده, رگرسیون خطی چند گانه,
چکیده مقاله :
تنش خشکی مهمترین عامل محدود کننده‌ی عملکرد دانه‌ی گندم بویژه در مناطق جنوبی ایران است. به‌منظور شناسایی مناسب‌ترین صفات زراعی موثر بر عملکرد دانه‌ی ژنوتیپهای امید‌بخش گندم نان (16 ژنوتیپ) در شرایط آبیاری مطلوب و تنش خشکی، این آزمایش در سال‌های 92-1391 و 93-1392 در منطقه‌ی داراب استان فارس اجرا شد. تنش خشکی پس از مرحله‌ی گلدهی شروع و تا مرحله‌ی رسیدگی فیزیولوژیک ادامه یافت. در انتهای فصل رشد، صفت تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک یاداشت‌برداری شد و صفات عملکرد دانه، عملکرد زیست توده، وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد گلچه در سنبلچه، تعداد پنجه در واحد سطح و ارتفاع بوته اندازه-گیری شدند و صفت شاخص برداشت محاسبه شد. چهار روش آماری شامل: همبستگی ساده، رگرسیون خطی چندگانه، رگرسیون گام به گام و تجزیه‌ی مسیر جهت بررسی روابط بین عملکرد دانه و صفات مذکور در هر دو شرایط رطوبتی مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که در میان صفات مورد مطالعه، عملکرد زیست توده و شاخص برداشت موثرترین صفات اثرگذار بر روی عملکرد دانه در شرایط مطلوب رطوبتی بودند. درمقابل، تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، شاخص برداشت و عملکرد زیست توده به عنوان مهمترین صفات اثرگذار بر عملکرد دانه در شرایط تنش خشکی مطرح شدند. با توجه به اکثر روش‌های آماری، نقش عملکرد زیست توده در عملکرد دانه در شرایط تنش خشکی کمتر از شرایط مطلوب بود. همچنین، در شرایط تنش خشکی افزایش عملکرد دانه را می‌توان به شاخص برداشت بیشتر نسبت داد.
Drought stress is the most limiting factor for producing wheat grain yield, especially in southern Iran. In order to recognize the most influential appropriate agronomic traits on grain yield of promising wheat genotypes (16 line) under normal irrigation and drought stress conditions, this study was conducted at Darab, Fars province in 2012-2013 and 2013-2014. Drought stress was started after anthesis and continued to physiological maturity. Days to physiological maturity was counted during growing seasons. At the end of growing seasons, 1000-kernal weight, grain no. per spike, spikelet no. per spike, floret no. per spikelet, tiller no. per unit area, crop height, grain yield, above ground biological yield (BY) and harvest index (HI) were measured. Four statistical methods including simple correlation, multiple linear regression, stepwise regression and path analysis were used for determined the relationship between the above mentioned traits and grain yield under the two irrigation treatments. Results showed that BY and HI for normal irrigation and for drought condition days to physiological maturity, BY and HI were the most important influential traits on yield. Based on the most statistical analysis, the BY role on grain yield was lower at drought condition than normal irrigation. Also, improving grain yield was attributed to HI under drought condition.
افیونی، د.، ا. اله دادی، غ. اکبری و گ. نجفیان. 1394. بررسی تحمل ژنوتیپهای گندم (Triticum aestivum L.) به تنش خشکی انتهای فصل بر اساس برخی صفات زراعی. مجله علمی پژوهشی خشکبوم. جلد 5، شماره 1: 16-1.
امام، ی. 1390. زراعت غلات. چاپ چهارم. انتشارات دانشگاه شیراز. شیراز. 190 صفحه.
دستفال، م.، و. براتی، ی. امام، ح. حقیقت نیا و م. رمضان پور. 1390. ارزیابی عملکرد دانه و اجزای آن در ژنوتیپهای گندم در شرایط تنش خشکی انتهای فصل در منطقه داراب. مجله به زراعی نهال و بذر. جلد 27، شماره2: 217-195.
محمدی، ح.، ع. احمدی، ف. مرادی، ع. عباسی، ک. پوستینی، م. جودی و فواد فاتحی. 1390. ارزیابی صفات مهم برای بهبود عملکرد گندم تحت تنش خشکی. مجله علوم گیاهان زراعی ایران. جلد 42، شماره 2: 385-373.
Austin, R. B., J. Bingham, R. D. Blackwell, L. T. Evans, M. A. Ford, C. L. Morgan and M. Taylor. 1980. Genetic improvements in winter wheat yields since 1900 and associated physiological changes. J. Agri. Sci. 94:675-689.
Bano, S., A. A. Kaleri, R. Keerio, Sh. Memon, R. R. Kaleri, R. Akram, A. L. Laghari, I. A. Chandio and S. Nazeer. 2017. Analysis of correlation and regression among M2 wheat mutant population for yield and its associated traits. J. Basic & App. Sci. 13:522-526.
Bhutto, A. H., A. A. Rajpar, Sh. A. Kalhoro, A. Ali, F. A. Kalhoro, M. Ahmed, S. Raza, N. A. Kalhoro. 2016. Correlation and regression analysis for yield traits in wheat (Triticum aestivum L.) genotypes. Natural Sci. 8: 96-104.
Garcia del Moral, L. F., J. M. Ramos, M. B. Garcia del Moral and M. P. Jim Acnez-Tejada. 1991. Ontogenetic approach to grain production in spring barley based on path-coefficient analysis. Crop Sci. 31:1179-1185.
Giunta, F., R. Motzo and M. Deidda. 1993. Effect of drought on yield and yield components of durum wheat and triticale in a Mediterranean environment. Field Crops Res. 33:399-409.
Gonzalez, A., I. Martin and L. Ayerbe. 2007. Response of barley genotypes to terminal soil moisture stress: phenology, growth and yield. Aust. J. of Agri. Res. 58:29-37.
Hay, R.K.M. and A.J. Walker. 1989. An Introduction to the Physiology of Crop Yield. Longman Scientific and Technical. Harlow, England.
Leilah, A. A. and S. A. Al-Khateeb. 2005. Statistical analysis of wheat yield under drought conditions. J. Arid Environ. 61:483-496.
Ludlow, M. M. and R. C. Muchow. 1990. A critical evaluation of traits for improving crop yields in water-limited environments. Adv. in Agron. 43:107-153.
Reynolds, M., J. Foulkes, G. A. Slafer, P. Berry, M. A. J. Parry, J. W. Snape and W. J. Angus. 2009. Raising yield potential in wheat. J. Exp. Bot. 68:183-190.
Seropian, C. and C. Planchon. 1984. Physiological responses of six bread wheat and durum wheat genotypes to water stress. Euphytica. 33:757-767.
Sinebo, W. 2002. Yield relationships of barleys grown in a tropical highland environment. Crop Sci. 42: 428 – 437.
Turner, N. C. 1997. Further progress in crop water relations. Adv. in Agron. 58: 293-338.
Van Ginkel, M., D. S. Calhoun, G. Gebeyehu, A. Miranda, C. Tian-you, R. Pargas Lara, R. M. Trethwan, K. Sayre, J. Crossa, and S. Rajaram. 1998. Plant traits related to yield of wheat in early, late, and continuous drought conditions. pp. 167-179, In: H.J. Braun, F. Altay, W.E. Koronstad, S.P.S. Beniwal, A. McNab (eds.), Wheat: Prospects for global improvement. Kluwer Publishers, Netherlands.
Voltas, J., F.A. Van Eeuwijk, A. Sombrero, A. Lafarga, E. Igarua and I. Romagosa. 1999. Integrating statistical and eco-physiological analyses of genotype by environment interaction for grain filling of barley. I. individual grain weight. Field Crops Res. 62:63-74.
Zadocks, J.C., T.T. Chang and C.F. Konzak. 1974. A decimal code for the growth stages of cereals of cereals. Weed Res. 14:11-16.
_||_