نگاهی به چیستی مفاهیم «کرامت انسانی»، «عدالت اجتماعی» و «آزادی» در غزلیات حافظ و اعلامیۀ حقوق بشر سازمان ملل متحد

محورهای موضوعی : ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

عزت خلیقی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران.)
سعید روزبهانی ² (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران. (نویسندۀ مسئول).)
ابوالقاسم امیراحمدی ³ (دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران.)

تاریخ دریافت : 1400/05/08 تاریخ پذیرش : 1401/06/30 تاریخ انتشار : 1401/09/05

کلید واژه: حافظ, حقوق بشر, غزلیات, کرامت انسانی, رند,

چکیده مقاله :

مفهوم حقوق بشر در همۀ فرهنگ ها مورد احترام بوده و قوانین متعددی در این باره وضع شده است و لزوماً منحصر به دوران معاصر نیست. به این اعتبار که ادبیات، جلوه گاه فرهنگ منعکس در بطن و متن جامعه است، بازتاب مصداق های حقوق بشر در آن دیده می شود. در گسترۀ ادبیات فارسی، حافظ در آیینۀ دیوان غزلیات، ضمن پرداختن به مسائل غنایی، عاشقانه، عرفانی و ... از موضوعات حقوق بشری هم سخن گفته است. او در ابیات مختلف، بارها به کاستی های حقوق انسان ها اعتراض کرده و مخاطبان خود را به صورت مستقیم و غیرمستقیم به رعایت مبانی آن فراخوانده است. حافظ برای تحقق این هدف نوآوری هایی انجام داده که پرورش شخصیت رند از آن جمله است. در این پژوهش با استناد به منابع کتاب‌خانه ای و روش توصیفی- تحلیلی، چیستی مفاهیم کرامت انسانی، عدالت اجتماعی و آزادی در غزلیات حافظ (با رویکرد به کنش‌های رند) و اعلامیۀ حقوق بشر سازمان ملل متحد کاویده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که رندآفرینی حافظ در دیوان غزلیات، تلاشی انتقادی و اعتراضی برای برجسته کردن محرومیت های مرتبط با حقوق بشر در جامعۀ ایرانی و افزودن بر گسترۀ شناخت و بینش مردم تحت ستم بوده است. همچنین، از این طریق، دوگانۀ خودی/ بیگانه در کلیت ساختار سیاسی جامعۀ ایرانی تشریح و برجسته سازی شده است. دیگر آنکه، مفاهیم بنیادی ذکرشده در اعلامیۀ حقوق بشر، منحصراً ریشه در دنیای معاصر ندارد و فرازمانی و فراتر از جغرافیایی مشخص است.

چکیده انگلیسی:

 The concept of Human Rights is respected in all cultures and numerous laws have been enacted in this regard, and it is not necessarily limited to the contemporary era. As literature is a manifestation of culture reflected in the context of society, it reflects examples of human rights. In the field of Persian literature, Hafez in the mirror of the Divan of Ghazals, while dealing with lyrical, romantic, mystical and ... issues, has also spoken about Human Rights issues. In various verses, he has repeatedly objected to the shortcomings of Human Rights and called on his audience to directly and indirectly adhere to its principles. To achieve this goal, Hafez has made innovations, including the development of Rend's personality. In this study, citing library sources and descriptive-analytical method, the concepts of "Human dignity", "social justice" and "freedom" in Hafez's sonnets (with an approach to Rand actions) and the UN Declaration of Human Rights have been explored. . The results of the research show that Hafez's creation in the Divan of Ghazals was a critical and protest attempt to highlight the deprivations related to Human Rights in Iranian society and to increase the scope of knowledge and insight of the oppressed people. Also, in this way, the "insider / foreigner" dichotomy in the whole political structure of Iranian society is described. Another is that The concepts mentioned in the Universal Declaration of Human Rights have no roots exclusively in the contemporary world and go beyond time and geographical boundaries.