بررسی و مقایسۀ آموزه‌های اخلاقی در غزلیات عبدالرحمان جامی و ملامحسن فیض کاشانی
محورهای موضوعی : ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)
غلامحسین خمر
1
(دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان، ایران.)
دکتر حبیب جدیدالاسلامی قلعه نو
2
(استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زاهدان، ایران.)
دکتر مصطفی سالاری
3
(استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زاهدان، ایران.)
کلید واژه: عرفان, جامی, اخلاق, غزل, فیض کاشانی,
چکیده مقاله :
اخلاق مفهومی انسانی محسوب می شود و از آنجا که ادبیات ابزاری برای بازنمایی مقولات مرتبط با نوع بشر است، شاهد بازتاب گستردۀ این مفهوم در متون ادبی بوده ایم. یکی از نحله های فکری و شناختی که اخلاق را شرح داده و برای آن تعاریف و چهارچوب هایی تعیین کرده، عرفان اسلامی است. اهل تصوف با استفاده از ابزارهای گوناگون به ویژه شعر، مهم ترین افکار اخلاقی و اندرزی خود را بازگو کرده اند که از آن میان، جامی و فیض کاشانی برجسته هستند. این دو که از شاگردان مکتب عرفانی ابن عربی محسوب می شوند، در آیینۀ غزلیات، از شاخصه های انسان ساز اخلاقی سخن گفته اند که در این تحقیق، با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی، بررسی و مقایسه شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که دو شاعر از مسائلی چون: ترک خودبینی، عشق مطلوب، خدامحوری، دنیاستیزی، نکوهش ریاکاری، خاموشی و کم گویی و نکوهش علوم دنیایی سخن گفته اند. همچنین، مشخص شد که در غزل های جامی، به مواردی مانند: توبه گریزی و پرهیز از مردم آزاری توجه شده و در برابر، فیض کاشانی از لزوم انجام مناسک عبادی، مواهب دوست نیکوسیرت و نکوهش غفلت ورزی سخن گفته است. در مجموع، توصیه های اخلاقی شاعران، ریشه در دو منبع اسلام و عرفان اسلامی دارد و به این اعتبار، در یک راستا تعریف می شود.
Ethics is a human concept, and since literature is a means of representing categories related to humanity, we have witnessed widespread reflection in literary texts. Islamic mysticism is one of the intellectual and cognitive styles that describe and define the ethics for which it is defined. The Sufis, using a variety of tools, especially poetry, have expressed their most important ethical thoughts and teachings, including Jami and Feiz Kashani. These two students of Ibn Arabi school of mysticism have discussed ethical humanistic attributes in the Sonnets that will be examined and compared in this study, using a descriptive-analytical approach. The results of the study show that two poets have spoken about "abandonment of selfishness, desirable love, altruism, worldliness, blasphemy, hypocrisy, silence and blasphemy and worldly blasphemy." It also turned out that Jami'ah had mentioned cases of "repentance and avoidance of persecuted people", and Feiz Kashani had spoken of "the necessity of performing rituals, the welfare of a good friend and the neglect of blasphemy." In sum, the ethical recommendations of the poets are rooted in two sources of Islam and Islamic mysticism and are thus defined in one respect.
_||_