مقایسه و تحلیل مقام توکل و رضا در دیوان عماد فقیه کرمانی و شوکت بخاری
محورهای موضوعی : ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)
سید علی سهراب نژاد
1
*
,
ژیلا داودزاده
2
,
امیدوار عالی محمودی
3
1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ایذه، دانشگاه آزاد اسلامی، ایذه، ایران
2 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد ایذه، دانشگاه آزاد اسلامی، ایذه، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ایذه، دانشگاه آزاد اسلامی، ایذه، ایران
کلید واژه: ادبیات عرفانی, مقام توکل, مقام رضا, عمادفقیه کرمانی, شوکت بخاری.,
چکیده مقاله :
ادبیات مانند دیگر پدیده‌های اجتماعی کارکردهایی متفاوت دارد. یکی از شاخه‌های ادبیات را ادبیات عرفانی دربرمی گیرد. ایران در طول تاریخ از مراکز معنویت و عرفان بوده است که به شکل‌های متنوعی حضور داشته است. درجهان بینی عمادفقیه کرمانی و شوکت بخاری که هر کدام در دو دورة مختلف ادبی می‌زیسته‌اند، اهداف و مفاهیم متفاوتی در به‌کارگیری مقام توکل و رضا بکار گرفته شده است. هدف از این جستار ادبی، آن است که بینش دو شاعر مورد مطالعه، نسبت به مقام توکل و رضا در دیوان شعری‌شان، مورد کنکاش، مقایسه و تحلیل قرار گیرد؛ لذا با بررسی اسنادی و کتابخانه‌ای و روش توصیفی - تحلیلی مشخص شده است. این دو شاعر، در قرن هشتم یعنی دورة آل مظفّر، با اوج سبک عراقی که خردگریزی دنیوی محوریت اصلی دارد و یا در عصر صفویه که ادبیات در بستر سبک هندی است و مضمون بر لفظ پاشنه می‌چرخاند. عمادفقیه بیشتر به مقام رضا با 38 بسامدتوجه داشته است. در حالیکه شوکت بخاری نسبت به مقام توکل با 11 بسامدشعری بیشترین ارزشگذاری را داشته‌است. در واقع هر دو شاعر از مقام توکل و رضا در همان مفهوم مضامین‌عرفانی بهره‌ها برده‌اند. در کنار اینکه قرن یازدهم در حال احیای سبک شعری جدیدی بوده‌است. شوکت بخاری متأثر از عمادفقیه به مضامین عرفانی در همان مفهوم خاص عرفانی توجه نموده‌است. از این دو مقام به عنوان ابزاری در جهت بیان مسائل سیاسی - اجتماعی حاکم بر جامعه کمتر توجه شده است.
Literature, like other social phenomena, has different functions.one of the branches of literature includes mystical literature. Throughout history, Iran has been one of the centers of spirituality and mysticism. which has been present in various forms. In the worldview of Emadfaqih Kermani and Shaukat Bokhari, who lived in two different literary eras, have used different goals and concepts in using the position of Tawakkel and Reza. The purpose of this literary essay is to explore, compare and analyze the insights of the two studied poets, regarding the position of Tawakkel and Reza in their poetry court. Therefore, it has been determined by documentary and library research and descriptive-analytical method that these two poets, in the 8th century, that's mean Al-Muzaffar period, with the peak of the Iraqi style, which has worldly rationalism as the main focus. Or in the Safavid era, when literature is based on Indian style and the theme revolves around words.Emadfaqih paid more attention to Reza's position with 38 frequency. While Shaukat Bokhari has been valued the most compared to Maqam Tawakkel with 11 poetry frequency. In fact, both poets have benefited from the position of Reza and Tawakkul in the same concept of mystical themes.In addition to the fact that the 11th century was reviving a new poetic style. Shaukat Bukhari, influenced by Imad Faqih, paid attention to mystical themes in the same special mystical concept. of these two authorities, as a tool to express the political-social issues governing the society, it has received less attention.
منابع و مأخذ: الف: کتاب‌ها 1- قرآن کریم.
2- آرین‌پور، یحیی. (1372). از صبا تا نیما. جلد 3-1، چاپ پنجم. تهران: زوار.
3- انصاری، خواجه عبدالله. (2000). تصحیح: محسن بینا، چاپ اول. ایران: تهران.
4- بخاری، شوکت. (1382). دیوان شعر. تصحیح سیروس شمیسا، چاپ اول. تهران: فردوس.
5- پور سبحانی، هاشم. (1386). تاریخ‌ادبیات ایران. تهران: زوّار.
6- تبریزی، جواد ملکی. (1360). رسالة لقاءالله. ترجمه و تعلیق احمد فهری، تهران: نهضت زنان مسلمان.
7- تبریزی، جواد بن شفیع ملکی. (1388). باده گلگون: چهارصد و چهل کلمه در سیروسلوک الی الله. چاپ سوم. تهران: زمان.
8- جَر، خلیل. (1383). فرهنگ لاروس (عربی - فارسی). مترجم سید حمید طبیبیان، جلد اول، چاپ اول. تهران: امیرکبیر.
9- دهخدا، علی‌اکبر. (1389). لغت‌نامه. چاپ اول. تهران: دانشگاه تهران.
10- زرین‌کوب، عبدالحسین. (1373). ارزش میراث صوفیه. چاپ اول. تهران: امیرکبیر.
11- سجادی، سید جعفر. (1383). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. چاپ هفتم. تهران: طهوری.
12- سعیدی، گل بابا. (1383). فرهنگ اصطلاحات عرفانی ابن عربی. چاپ اول. تهران: شفیعی.
13- شیروانی، علی. (1387). شرح منازل السائرین خواجه عبدالله انصاری. چاپ اول. قم: آیت شرق.
14- عثمانی، ابوعلی احمد. (1385). رسالة قشیریه. تصحیح و استدراکات بدیع‌الزمان فروزانفر. چاپ نهم. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
15- غزالی، محمد بن محمد. (1382). کیمیای سعادت. به اهتمام حسین خدیوجم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
16- فقیه کرمانی، عمادالدین. (1348). دیوان اشعار، به تصحیح رکن‌الدین همایون فرخ، چاپ اول. تهران: انتشارات بی نا.
17- فعالی، محمدتقی. (1387). تجربة دینی و مکاشفة عرفانی. چاپ سوم. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
18- قبادیانی، ناصرخسرو. (1384). شرح سی قصیده. به اهتمام مهدی محقق. چاپ دوازدهم. تهران: توس.
19- قشیری، عبدالکریم بن هوازن. (1345). رسالة قشیریه. ترجمة حسن بن احمد عثمانی، تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. چاپ اول. تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
20- کاشانی، عزالدین محمود بن علی. (1372). مصباح‌الهدایه و مفتاح‌الکفایه. تصحیح جلال‌الدین همایی. چاپ اول. تهران: هما.
21- ------، ------. (1389). مصباح‌الهدایه و مفتاح‌الکفایه. تصحیح جلال‌الدین همایی. چاپ اول. تهران: زوّار.
22- کلینی، محمد. (1383). اصول کافی. ترجمه صادق حسن‌زاده، چاپ اول. م: صلوات.
23- ملکیان اصفهانی، رسول. (1383). سیروسلوک و طریق عشق و عرفان از دیدگاه عرفای بزرگ. چاپ اول. اصفهان: شهید حسین فهمیده.
24- موسوی خمینی، روح‌الله. (1373). شرح حدیث جنود عقل و جهل. چاپ اول. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
25- واعظ کاشفی سبزواری، حسین. (1319). لب لباب مثنوی. تصحیح سعید نفیسی. چاپ اول. تهران: بنگاه افشاری.
ب- پایان‌نامه 1- محمدی، محمد. (1390). ولایت کرمان در دوره آل مظفر (795-741 ه.ق). محمدرضا فراهانی، محمد پیری. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. دانشگاه سیستان و بلوچستان. دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی.
پ- مقالات 1- فنایی اشکوری، محمد. (1392). «فلسفة عرفان در ترازوی نقد تحلیل و نقد کتاب عرفان و فلسفه اثر والتر استیس». فلسفة دین، دوره دهم، شماره 4، 60-27.
2- بهبهانی، مرضیه. (1387). تمثیل آیینة اجتماع، سیری در تمثیل‌های ادبیات عرفانی در آثار عطار و مولانا. مجلة ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی. دوره 4. شمارة 13. زمستان. 76-43.
Resources A:Book 1- Holy Quran
2- Arinpour, Y. (1993). From Saba to Nima. Volume 1-3, 5th edition. Tehran: Zovar.
3- Ansari, Kh. A. (2621). Correction: Mohsen Bina, first edition. Iran Tehran.
4-Bukhari, Sh. (2003). Diwan poetry. Edited by Siros Shamisa, first edition. Tehran: Ferdous.
5- Pour Sobhani, H. (2007). History of Iranian literature. Tehran: Zovar.
6-Tabrizi, J. M. (1981). The message of meeting Allah. Translated and edited by Ahmad Fehri, Tehran: Muslim Women's Movement.
7-Tabrizi, J. b. Sh. M. (2009). Bade Golgoon: Four hundred and forty words in Sirosuluk to Allah. Third edition. Tehran: Zaman.
8-Jar, Kh. (2004). Laros culture (Arabic-Persian). Translated by Seyed Hamid Tabibian, first volume, first edition. Tehran: Amir Kabir.
9- Dehkhoda, A. A. (2010). Dictionary. First Edition. Tehran: University of Tehran.
10- Zarinkoub, A. H. (1994). The value of Sofia's heritage. First Edition. Tehran: Amir Kabir.
11-Sajjadi, S. J. (2004). Dictionary of mystic terms and interpretations. The seventh edition. Tehran: Tahori.
12-Saidi, G. B. (2004). Dictionary of mystical terms of Ibn Arabi. First Edition. Tehran: Shafi’i.
13- Shirvani, A. (2008). Description of the houses of al-Saerin Khawaja Abdullah Ansari. First Edition. Qom: Ayat Sharq.
14- Osmani, A. A. A. (2006). Rasala Qashiriyyah. Correcting and extracting Badeel Zaman Farozanfar. Ninth edition. Tehran: Scientific and Cultural Publishing Company.
15- Ghazali, M. b. M. (2003). alchemy of happiness To the attention of Hossein Khadiojam. Tehran: Scientific and Cultural Publications.
16- Faqih Kermani, E. (1969). The Book of Poems, edited by Ruknuddin Homayoun Farrokh, first edition. Tehran: Bina Publications.
17- Faaly, M. T. (2008). Religious experience and mystical revelation. Third edition. Tehran: Research Institute of Islamic Culture and Thought.
18-Qabadiani, N. Kh. (2005). Description of thirty odes. To the attention of Mehdi Mohaghegh. 12th edition Tehran: Tos.
19- Qashiri, A.K. b. H. (1966). Rasala Qashiriyyah. Translated by Hasan bin Ahmed Osmani, corrected by Badi al-Zaman Forozanfar. First Edition. Tehran: Scientific and Cultural Publishing Company.
20- Kashani, E. M. b. A. (1993). Mesbah al-Hidayah and Miftah al-Kafayah. Edited by Jalaluddin Homai. First Edition. Tehran: Homa.
21- -------,-------.(2010). Mesbah al-Hidayah and Miftah al-Kafayah. Edited by Jalaluddin Homai. First Edition. Tehran: Zovar.
22- Kilini, M. (2004). Usul al-Kafi. Translated by Sadegh Hassanzadeh, first edition. M: Blessings.
23- Malekian Esfahani, R. (2004). Cirrusluk and the way of love and mysticism from the perspective of great mystics. First Edition. Isfahan: Shahid Hossein Fahmidah.
24-Mousavi Khomeini, R. (1994). Description of the hadith of soldiers of intellect and ignorance. First Edition. Tehran: Imam Khomeini Editing and Publishing Foundation.
25- Vaez Kashifi Sabzevari, H. (1940). Lablab Masnavi. Edited by Saeed Nafisi. First Edition. Tehran: Afshari Company.
26- Kennedy, p. (2010).The rise and fall of the great powers. Vintage, 7,23-24.
27- Christman, S. K., & Mueller, J. R. (2017). Understanding Spiritual Care: The Faith- Hope- Love Model of Spiritual Wellness. Journal oF Christian Nursing, 34(1),E1-E7.
B:Thesis 1-Mohammadi, M. (2011). Kerman province during Al Muzaffar period (741-795 AH). Mohammad R. F, Mohammad P. Ministry of Science, Research and Technology. University of Sistan and Baluchestan. Faculty of Literature and Humanities.
P- Articles 1-Fanai Ashkouri, M. (2013). "Philosophy of mysticism in the scale of criticism, analysis and criticism of the book Mysticism and Philosophy by Walter Stace". Philosophy of Religion, 10th Volume, Number 4, 27-60.
2-Behbahani, M. (2008). Allegory of the mirror of community, a journey through allegory of mystical literature in the works of Attar and Rumi. Journal of mystic literature and cognitive mythology. Period 4. Number 13. Winter. 76-43.