جلوههای «فرودست» اسپیواک در شخصیتهای زن دو رمان جای خالی سلوچ و عرسالزین
محورهای موضوعی : ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)آزاده قوامی 1 , اشرف چگینی 2 * , علیرضا قوجه زاده 3
1 - دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد واحد ورامین
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد واحد ورامین
3 - زبان و ادبیات فارسی / علوم انسانی / دانشگاه آزاد اسلامی / واحد ورامین - پیشوا / تهران / ایران
کلید واژه: زنان, فرودست, اسپیواک, عرس الزینِ طیب صالح, جای خالی سلوچِ محمود دولتآبادی.,
چکیده مقاله :
نقد پسااستعماری پژوهشی است میانرشتهای که یکی از مهمترین شاخههای نظری آن مطالعات فرودستان است. اسپیواک از پیشگامان رویکرد فرودست پسااستعماری است. وی متون ادبی را جایگزین مناسبی برای بیان تاریخ فرودستان قلمداد میکند. دولتآبادی و صالح دو رماننویس معاصر ایرانی و سودانی در رمانهای خود «جای خالی سلوچ» و « عرسالزین» به بازنمایی مشکلات فرودستان؛ ازجمله زنان میپردازند. در این تحقیق به روش تحلیلی– توصیفی، با تکیه بر الگوهای ادبی اسپیواک، مشخص میگردد که در دو اثر پسااستعماری جایخالی سلوچ دولتآبادی و عرسالزّین طیب صالح به مشکلات زندگی پرمشقّت جامعۀ روستایی، بهویژه اعمال خشونتهای پنهان و نهادینه شدۀ مردان علیه فرودستان خاص همچون، زنان، دختران، پرداخته شده است و وجوه مشترک هویت و عاملیت قهرمانان زن خودآیین دو روایت موردنظر که باخودآگاهی و گفتمانهای خلاقانه و خردمندانه، میکوشند در جنبشهای روزمرّه و تدریجی، نیروهای متناقض درونی و در پی آن روابط با مردان فرصتطلب و سودجوی را تعدیل و تنظیم نمایند، به تصویر کشیده شده است. به موازات این بازنمایی ناهمگونی دیدگاه تردیدآمیز و وهمآلود دولتآبادی با نگاه خوشبینانۀ طیب صالح به آیندۀ جامعۀ روستانشین ایران و سودان، به تفاوتهای انکارناپذیر فرهنگی و طبقاتی ستمدیدگان بهویژه زنان به سیر رخدادهای اجتماعی، سیاسی، زیستی و اقتصادی انحصاری زمان وقوع داستان نسبت دادهشده و نتایج حاصل از آن در تمثیلهای نمادین پایان هر دو روایت انعکاس یافته است.
Postcolonial criticism is an interdisciplinary research field, one of the most important theoretical branches which is the study of the underclass. Spivak is one of the pioneers of the postcolonial underclass approach. He considers literary texts as a suitable alternative for expressing the history of the underclass. Dolatabadi and Saleh, two contemporary Iranian and Sudanese novelists, in their novels “The Empty Place of Saluch” and “The Wedding of the Underclass”, represent the problems of the underclass, including women. In this research, using an analytical-descriptive method, relying on Spivak's literary models, it is determined that in the two postcolonial works, The Empty Space of Saluch and The Wedding of the Beautiful, the problems of the difficult life of rural society, especially the hidden and institutionalized violence of men against certain subordinates (women, girls), are addressed, and the common aspects of the identity and agency of autonomous female heroines who, with self-awareness and creative and wise discourses, try to moderate internal contradictory forces and, as a result, relationships with opportunistic men, are depicted. In parallel with this representation of the heterogeneity of Dolatabadi's skeptical and illusory view with Tayyeb Saleh's optimistic view of the future of rural society in Iran and Sudan, the cultural and class differences of the oppressed, especially women, are attributed to the course of exclusive social, political, biological, and economic events, and the results thereof are reflected in the symbolic allegories at the end of both narratives.
اسپیواک، گایاتری پاکراورتی، (1397)، آیا فرودست می تواند سخن بگوید؟ ترجمۀ کریمی، ایوب، چاپ اول، تهران، نشر فلات
اسپیواک، گایاتری چاکراورتی، (1398)، نظریۀ در حاشیه، ترجمۀ خان محمدی، پیمان، تهران، نشر بان.
جی.سی.یانگ، رابرت، (1391)، درآمدی اجمالی بر پسااستعماری، ترجمه مدرسی، فاطمه، قادری، فرح، چاپ اول، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مظالعات فرهنگی
دولتآبادی، محمود، (1396)، جای خالی سلوچ، چاپ سی و هشتم، تهران: نشر چشمه
شاهمیری، آزاده، (1389), نظریه و نقد پسااستعماری، تهران، نشر علم
صالح، طیب، (1379)، عرسالزین، ترجمۀ شجاعی فر، شکرالله، تهران، نشر آگاه
مورتون، استیون، (1392)، گایاتری چاکراورتی اسپیواک، ترجمۀ قابلی، نجمه، تهران، نشر بیدگل
مورداک، مورین، (1393)، ژرفای زن بودن، ترجمۀ موحد، سیمین، چاپ بیست و یکم، تهران: بنیاد فرهنگ زندگی
مقالات
باغجری، کمال، نیازی، شهریار، (1394)»، خوانش پسااستعماری رمان موسم هجرت به شمال اثرالطیب صالح، ادب عربی، شماره 1، سال هفتم، صص 62-86.
حاجتی، سمیه، (1394)، واکاوی جلوه های فرودست پسااستعماری در رمان جای خالی سلوچ، مجلۀ نقد ادبی شماره 31، ص 141-164.
خجسته، حسن، (1387)، ساختاربندی هویت زنان، مجلۀ پژوهش و سنجش، دورۀ 14، شماره 52، صص:35-55.
داور پناه، زهرا، (1397)، خودآیینی زن مسلمان، معناها و دشواری ها، مطالعات جنسیت و خانواده، دوره 6، شماره 2، صص 37-70.
سن سبلی، بی بی راحیل، (1396)، تحلیل مفهوم فرودست گایاتری اسپیواک در رمان «مملکه الفراشه» اثر واسینی الارج با مطالعه ی موردی زنان، دو فصلنامه علمی-پژوهشی نقد ادب معاصر، سال هفتم، صص: 55-75.
صالح بک، مجید، سلطانی، زهرا و دهقانی، زینب. (1398). گفتمان پسااستعماری در دو رمان موسم الهجره إلی الشّمال از طیّب صالح و سووشون از سیمین دانشور. مجلۀ کاوشنامه ادبیات تطبیقی، شمارۀ33، صص: 59-80.
قربانی جویباری، کلثوم، (1399)، بررسی خشونت علیه زنان در ادبیات داستانی دهه 40 با تکیه بر چهار رمان (شوهر آهو خانوم، سنگ صبور، شازده احتجاب، سووشون)، دو فصلنامه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی، سال 28، شماره 89، صص 226-253
کریمپور، لیلا، (1395)، بررسی شخصیتهای قهرمان و ضد قهرمان در چند اثر داستانی دهههای هفتاد و هشتاد، فصلنامه زیباشناسی ادبی، سال هفتم، شماره 28، صص 21-68
ناظميان، رضا، شکوهینیا، مریم (1392). مقایسه و تحلیل جلوههای پسااستعماری در رمانهای «موسم هجرت به شمال» طیب صالح و «سووشون» سیمین دانشور، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ 29، دورۀ 11، صص: 1-10.