مقایسه تطبیقی برگردان ترکیبات قرآنی ترجمه¬های معاصر قرآن الهی قمشه¬ای و مکارم شیرازی بر اساس الگوی ترجمۀ ابوالفتوح رازی در جزء 29 و 30

محورهای موضوعی : ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

زینب سرمدی ¹ , تراب جنگی قهرمان ^{2 *} , محمد مهدی اسماعیلی ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1403/08/16 تاریخ پذیرش : 1403/09/12 تاریخ انتشار : 1404/04/12

کلید واژه: ترجمۀ قرآن, الهی قمشه¬ای, مکارم شیرازی, ابوالفتوح رازی,

چکیده مقاله :

قرآن معجزه­ای الهی است که به زبان عربی نازل شده و حاوی جمیع احکام و دستورات الهی است، بنابراین ارائۀ ترجمه­ای شیوا و روان از آن تنها راه دستیابی غیر عرب­زبان از محتوای آن می­باشد. برای این منظور در این مقاله سعی شده تا با تحلیل زبان­شناختی ترجمه­های معاصر قرآن از الهی قمشه­ای و مکارم شیرازی و بررسی روش­ها و اسلوب­ها در ترجمه­های مذکور و مقایسۀ نحوۀ برگردان ترکیبات قرآنی و همچنین ویژگی­های سبکی آن­ها بر اساس الگوی ترجمۀ ابوالفتوح رازی که اولین ترجمۀ قرآن به زبان فارسی و بر مشرب شیعه می­باشد و از لحاظ تاریخ تحول زبان فارسی و لغت­شناسی اهمیت بسیاری دارد، به بهترین شیوه و اسلوب در بین این ترجمه­ها دست یافت. بر این اساس ترجمه­های مذکور توصیف و تحلیل شده و از منظر معناشناسی و در سطح زبان­شناختی بررسی و تشریح شده­اند که با توجه به بررسی­های صورت پذیرفته می­توان گفت با وجود اینکه مترجمان مذکور در برگردان ترکیبات قرآنی سبک خاص و یکنواختی را دنبال نکرده­اند و در اکثر موارد برخلاف ابوالفتوح رازی بجای معنای واژه به واژۀ آن­ها از شرح و توضیح ترکیبات در ترجمه استفاده کرده­اند و یا در مواردی نیز برای یک کلمۀ قرآنی در ترجمه دو معنا آورده­اند و معنای آن را در ترجمه وسعت بخشیده­اند، اما در کل توانسته­اند مفهوم ترکیبات قرآنی را براساس الگوی ترجمۀ ابوالفتوح رازی به ترجمه انتقال دهند.

چکیده انگلیسی:

The Quran is a divine miracle revealed in the Arabic language and contains all divine decrees and commandments. Therefore, providing a fluent and eloquent translation of it is the only way for non-Arabic speakers to access its content. In this paper, we attempt to achieve the best method and style among these translations by analyzing the linguistic aspects of the contemporary Quran translations of Elahi Ghomshei and Makarem Shirazi, examining the methods and techniques used in these translations, and comparing their rendering of Quranic phrases and stylistic based on the model of the translation of Abu al-Futuh Razi, which is considered the first translation of the Qur'an in Persian and based on the Shia way And in terms of the history of the evolution of Persian language and lexicology, it is very important Accordingly, these translations are described and analyzed from a semantic and linguistic perspective. Based on the investigations carried out, it can be said that although the translators did not follow a specific and uniform style in translating Quranic phrases, and in most cases contrary to Abu al-Futuh Razi, instead of translating them word by word, they used explanations and descriptions of the phrases in the translation, or in some cases, they provided two meanings for one Quranic word and expanded its meaning in the translation, but overall, they were able to convey the concept of Quranic phrases to the translation based on the interpretative model of Abu al-Futuh Razi.

منابع و مأخذ:

کتاب¬ها 1. قرآن کریم، (1331)، ترجمه مهدی محیی¬الدین الهی قمشه¬ای، بی¬چا، تهران: چاپخانه محمد¬علی علمی.
2. ______، (1374)، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، چاپ دوم، قم: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
3. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی بن محمد، (1371)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مصحح محمد¬جعفر یاحقی و محمد¬مهدی ناصح، 20جلد. مشهد: بنیاد پژوهش¬های اسلامی آستان قدس رضوی.
4. باطنی، محمد¬رضا، (1371)، پیرامون زبان و زبان¬شناسی، تهران: فرهنگ معاصر.
5. بورشه، ت و دیگران، (1399)، زبان¬شناسی و ادبیات(تاریخچۀ چند اصطلاح)، ترجمه کورش صفوی، چاپ پنجم، تهران: هرمس.
6. پاکتچی، احمد، (1392)، ترجمه¬شناسی قرآن کریم: رویکرد نظری و کاربردی(مطالعه از سطح واژگان تا ساخت جمله)، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
7. جواهری، سید محمد¬حسن، (1398)، روش¬شناسی ترجمه قرآن کریم، چاپ ششم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
8. حقوقی، عسکر، (1346)، تحقیق در تفسیر ابوالفتوح رازی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
9. خرمشاهی، بهاء¬الدین، (1388)، بررسی ترجمه¬های امروزین فارسی قرآن کریم، قم: مؤسسه فرهنگی ترجمان وحی.
10. روشن، بلقیس و اردبیلی، لیلا، (1399)، مقدمه¬ای بر معنا¬شناسی شناختی، چاپ سوم، تهران: نشر علم.
11. سادات ناصری، سید حسن و دانش¬پژوه، منوچهر، (1369)، هزار سال تفسیر فارسی(سیری در متون کهن تفسیری پارسی)، تهران: نشر البرز.
12. سعیدی روشن، محمد¬باقر، (1398)، زبان قرآن و مسائل آن، چاپ چهارم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ناشر همکار: تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه¬ها(سمت)، پژوهشکدۀ تحقیق و توسعۀ علوم انسانی.
13. شعیری، حمید¬رضا، (1398)، مبانی معنا¬شناسی نوین، چاپ هفتم، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه¬ها(سمت)، پژوهشکدۀ تحقیق و توسعۀ علوم انسانی.
14. صفوی، کورش، (1398)، آشنایی با معنی¬شناسی، چاپ سوم، تهران: پژواک کیوان.
15. لاینز، جان، (1398)، مقدمه¬ای بر معنا¬شناسی زبان¬شناختی، ترجمه حسین واله، چاپ سوم، تهران: گام نو.
16. ناظمیان، رضا، (1397)، روش¬هایی در ترجمه از عربی به فارسی، چاپ چهارم، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه¬ها(سمت)، پژوهشکدۀ تحقیق و توسعۀ علوم انسانی.
17. نایدا، یوجین. ای و تیبر، چارلز. آر، (1393)، نظریه و عمل در ترجمه، مترجمان آناهیتا امیر¬شجاعی و زهرا داوریان، گرگان: انتشارات نوروزی.
مقالات 18. اقبالی، مسعود و نامداری، ابراهیم، (1397)، «نقد و بررسی ترجمۀ الهی قمشه¬ای و مکارم شیرازی از سورۀ مبارکه یوسف با تأکید بر نظریۀ سطح صرفی نحوی گارسس»، پژوهش¬های زبان¬شناختی قرآن، سال هفتم، شماره دوم، صص 191-154.
19. کریمی¬نیا، مرتضی، (1375)، «نقد و بررسی ترجمه قرآن کریم از آیت الله مکارم شیرازی»، بینات، سال سوم، شماره نهم، صص 153-140.
20. موسوی، سید محمد؛ فهیمی¬تبار، حمید¬رضا و عباسی¬مقدم، مصطفی، (1400)، «ره¬یافتی نو بر ترجمه اسماء افعال مشهور قرآن در پرتو«تجزیه به آحاد واژگان»(مطالعه مورد¬پژوهانه: ترجمه¬های الهی قمشه¬ای، آیتی و مکارم شیرازی)»، مطالعات علوم قرآن و حدیث، سال سوم، شماره چهارم، صص 67-98.
21. مؤیدی، کوثر و باقر، علی¬رضا، (1398)، «مبدأ¬مداری یا مقصد¬مداری در ترجمه ابوالفتوح رازی با تکیه بر برگردان استعاره¬های قرآنی»، کتاب قیم، سال نهم، شماره بیستم، صص 76-57.
22. مهیار، محمد، (1379)، «گزارشی درباره تصحیح ترجمه ابوالفتوح رازی اولین مترجم شیعی قرآن»، ترجمان وحی، سال چهارم، شماره دوم، صص 130-127.
23. نظری، احمد؛ سپهومندی، مسعود و صحرائی، قاسم، (1400)، «مغفولات بلاغت در تفسیر روض¬الجنان و روح¬الجنان ابوالفتوح رازی»، بلاغت کاربردی و نقد بلاغی، سال ششم، شماره دوم، صص 73-63.