تحلیل و پهنه بندی اثرات اقلیم در توسعه گردشگری روستایی شهرستان جهرم با استفاده از شاخص TCI

محورهای موضوعی : اقلیم شناسی

احمدعلی خرم بخت ¹ (استادیار گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران)

تاریخ دریافت : 1396/11/30 تاریخ پذیرش : 1397/03/09 تاریخ انتشار : 1397/03/01

کلید واژه: گردشگری, شاخص Tci, آسایش اقلیمی, شهرستان جهرم,

چکیده مقاله :

گردشگری روستایی نقش مؤثری در زمینه سازی توسعه روستایی دارد، و وسیله ای برای تحریک رشد اقتصاد ملی از طریق غلبه بر انگاره‌های توسعه نیافتگی و بهبود استانداردهای زندگی در نواحی روستایی به حساب می‌آید. نظر به اینکه بهره برداری از پتانسیل های گردشگری هر منطقه می تواند زمینه اشتغال زایی و توسعه آن منطقه را فراهم نماید، آگاهی از مزیت ها و محدودیت های برخاسته از محیط طبیعی، و از جمله اقلیم مناطق و اثرات آن بر توسعه گردشگری اهمیت بسیار دارد. در این تحقیق شرایط اقلیم گردشگری شهرستان جهرم بررسی شده است. در این راستا از پارامترهای میانگین بارش ماهانه، میانگین دمای خشک، میانگین رطوبت نسبی ، میانگین حداکثر دما، میانگین حداقل رطوبت نسبی، میانگین ساعات آفتابی و سرعت باد ایستگاه سینوپتیک جهرم استفاده شد. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات، داده های موردنظر که در دوره آماری 24 ساله(2010-1987) گردآوری شده اند، در محیطExell بررسی و پردازش شده، و شاخص اقلیم گردشگری TCI به تفکیک ماههای سال محاسبه گردید، به گونه ای که بتواند تأثیر آسایش اقلیمی در جذب توریست را مشخص نماید. سپس با استفاده از روش های درون یابی در محیط نرم افزار ArcMAP نقشه پهنه بندی TCI به تفکیک برای همه ماههای سال ترسیم گردید. نتایج این بررسی نشان داد که بهترین ماهها از نظر دارا بودن شرایط آسایشی برای گردشگران ماههای فروردین، اردیبهشت، آبان و آذر با مقادیر TCI به ترتیب 85، 78، 88 و 86 با دو کلاس عالی و خیلی خوب می باشد که بهترین شرایط را از نظر آسایش به خود اختصاص داده اند. در مقابل ماههای تیر، مرداد و شهریور با مقادیر TCI به ترتیب 43، 41 و 50 با دو کلاس قابل قبول و حد بحرانی از بدترین شرایط آسایشی و بیوکلیمایی برخوردارند.

چکیده انگلیسی:

گردشگری روستایی نقش مؤثری در زمینه­سازی توسعه روستایی دارد، و وسیله­ای برای تحریک رشد اقتصاد ملی از طریق غلبه بر انگاره‌های توسعه­نیافتگی و بهبود استانداردهای زندگی در نواحی روستایی به حساب می‌آید. نظر به اینکه بهره­برداری از پتانسیل­های گردشگری هر منطقه می­تواند زمینه اشتغال­زایی و توسعه آن منطقه را فراهم نماید، آگاهی از مزیت­ها و محدودیت­های برخاسته از محیط طبیعی، و از جمله اقلیم مناطق و اثرات آن بر توسعه گردشگری اهمیت بسیار دارد. در این تحقیق شرایط اقلیم گردشگری شهرستان جهرم بررسی شده است. در این راستا از پارامترهای میانگین بارش ماهانه، میانگین دمای خشک، میانگین رطوبت نسبی ، میانگین حداکثر دما، میانگین حداقل رطوبت نسبی، میانگین ساعات آفتابی و سرعت باد ایستگاه سینوپتیک جهرم استفاده شد. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات، داده­های موردنظر که در دوره آماری 24 ساله(2010-1987) گردآوری شده­اند، در محیطExell  بررسی و پردازش شده، و شاخص اقلیم گردشگری TCI به تفکیک ماههای سال محاسبه گردید، به گونه­ای که بتواند تأثیر آسایش اقلیمی در جذب توریست را مشخص نماید. سپس با استفاده از روش­های درون­یابی در محیط نرم­افزار  ArcMAP نقشه پهنه­بندی TCI به تفکیک برای همه ماههای سال ترسیم گردید. نتایج این بررسی نشان داد که بهترین ماهها از نظر دارا بودن شرایط آسایشی برای گردشگران ماههای فروردین، اردیبهشت، آبان و آذر با مقادیر TCI به ترتیب 85، 78، 88 و 86  با دو کلاس عالی و خیلی خوب می­باشد که بهترین شرایط را از نظر آسایش به خود اختصاص داده اند. در مقابل ماههای تیر، مرداد و شهریور با مقادیر TCI به ترتیب 43، 41 و 50  با دو کلاس قابل قبول و حد بحرانی از بدترین شرایط آسایشی و بیوکلیمایی برخوردارند.

منابع و مأخذ:

1. انصافی، فرید، مسعودی، اعظم، (1395) : بررسی تأثیر عناصر اقلیمی در گردشگری با استفاده از شاخص ماهانی؛ مطالعه موردی شهرستان نمین، دومین کنفرانس ملی مهندسی عمران، معماری و توسعه شهری، 1395


2. حسن­وند، عباس، سلیمانی­تبار، مریم ،یزدان­پناه، حجت­الله، (1390) : تبیین فضایی میزان آسایش اقلیمی استان لرستان بر اساس شاخص TCI ،مجله علمی­تخصصی برنامه­ریزی فضایی،سال 1، شماره 1، صص 144- 121.


3. رنجبر،فیروز، مقبل،معصومه، ارسلانی، محسن، (1389) : بررسی ارتباط شرایط اقلیمی با روند گردشگری سالانه در شهرستان مرودشت، جغرافیای طبیعی ، سال سوم، شماره 7، صص 90- 79.


4. سعیدی، علی، عطایی، هوشمند، علوی نیا، سیدفواد، (1391) : ارزیابی اقلیم آسایش استان خوزستان با استفاده از مدل TCI ، جغرافیا، دوره 10، شماره 34، پاییز 1391، صص 298-277.


5. سلمانی­مقدم، محمد، جعفری، محمد، (1395) : ارزیابی اقلیم آسایش گردشگری استان زنجان با استفاده از شاخص TCI و تکنیک GIS ، فصل­نامه جغرافیا و برنامه­ریزی شهری چشم­انداز زاگرس، دوره هشتم، شماره 27 ،بهار  1395، صص 81-59.


6. شمشادی، فرزانه و بختیاری، لیلی، (۱۳۹۴) : تحلیلی بر صنعت گردشگری و جهانگردی بعد از انقلاب اسلامی در ایران؛ مطالعه موردی؛ استان همدان، کنفرانس بین المللی انسان، معماری، عمران و شهر، تبریز، مرکز مطالعات راهبردی معماری و شهرسازی.


7. عبدالهی، علی­اصغر، (1396) : تحلیلفضاییوسنجشزمانیشاخصاقلیمآسایشگردشگری استانآذربایجانشرقی، فصلنامه مهندسیجغرافیاییسرزمین،دورهدوم،شماره 1(پیاپی 2)،بهاروتابستان 1396، صص 47- 31.


8. فرج زاده، منوچهر، احمد آبادی،علی، (1388) : ارزیابی و پهنه­بندی اقلیم گردشگری ایران با استفاده از شاخص اقلیم گردشگری TCI،پژوهشهای جغرافیای طبیعی،شماره 71، صص 42-31.


9. مشیری، سیدرحیم، سیدابوسعیدی، سید­احمد، (1389) : نقش اکوتوریسم در توسعه پایدار روستایی؛ مطالعه موردی شاندیز(خراسان رضوی)، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال هفتم، شماره28. صص 17- 1.


10.   ناظم­السادات، محمدجعفر، مجنونی­هریس، ابوالفضل، (1387) : بررسی میزان راحتی انسان در شرایط اقلیمی مختلف، مطالعه موردی: شهرهای شیراز، بندر عباس، بیرجند واردبیل، مجله محیط­شناسی، سال 34، شماره 48. 80- 71.


11. هاشمی­نسب، سادات،عطایی،هوشمند، فنائی، راضیه، (1390 ) : توان­سنجی شرایط اقلیم گردشگری شهر سمنان با استفاده از روش هایPET, PMV,PPD ، همایش ملی بوم­های بیابانی،گردشگری و هنرهای محیطی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف­آباد.

1. Arahi, Y. (1998): Rural Tourism in japan: The Regeneration of Rural Communities, FFTC Publication Database.


2. Danil J.Scott, Christopher J. Lemieux, Leslie Malone (2011): climate services to support sustaninable tourism and adaptation to climate change.


3. Burakowski, E. and Magnusson, M. (2012): Climate Impacts on the Winter Tourism Economy in the United States, Protect Our Winters organization (pow), December 2012.


4. Endler, C. Matzarakis, A (2007): Climate change and climate- tourism relationships in Germany. In: a. Matzarakis, C.R. de freitas, D. Scott (Eds), Developments in Tourism Climatology, 260.


5. Hein, L, Metzger, M, J and Moreno, A (2009) : Potential impacts of climate change on tourism; a case study for Spain , Current Opinion in Environmental Sustainability, Volume 1.170-178.


6. Amelung, Bas (2006 ): Mediterranean Tourism: Exploring The Future With The Tourism Climatic Index, Journal of Sustainable Tourism 349.


7. Farajzadeh, Hasan and Matzerakis, Andreas (2009): Quantification of Climate for Tourism in The Northwest of Iran, Journal of Meteorological Applications, Vol.16 Issue 4, Pp545 – 555.


8. DeFreitas,CR;Scott,D;McBoyle,G.(2008): A second generation climateindex for tourism(CIT)specification and verification


9. Jacqueline M. Hamilton Æ Richard S. J. Tol (2007): The Impact of Climate Change on Tourism in Germany, the UK and Ireland: a SimulationStudy, Reg Environ Change (2007)7:161–172


10. Lauren, T.(2013): Climate and Architecture. http: // www. Search, man, climate and architecture. London met .ac. uk.


11. Scott D, Johnes B and Mac Boyle G (2004): Climate, Tourism and Recreation: A bibliography. University of Waterloo Canada.


12. Scott, D. & Lemieux, C. (2009): Weather and CLimate Information for Tourism, Commissioned by World Meteorological Organization & United Nations World Tourism Organization, August 2009.


13. UNWTO; United Nations World Tourism Organization (2015):  UNWTO Tourism Highlights. Available online: http://www.e-nwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284416899.