پهنه بندی خطر زمین لغزش با استفاده از مدل آماری دو متغیره وزنی AHP و سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: حوضه زرند)
محورهای موضوعی : اقلیم شناسیعلیرضا عرب عامری 1 , امیرحسین حلبیان 2
1 - دانشجوی دکتری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2 - استادیار، گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، اصفهان ایران
کلید واژه: سیستم اطلاعات جغرافیایی, فرآیند تحلیل سلسله مراتبی, پهنه بندی, زمین لغزش, حوضه زرند,
چکیده مقاله :
هدف از این پژوهش پهنه بندی خطر زمین لغزش در حوضه زرند با استفاده از فرآیند تحلیل سلسلهمراتبی و تکنیک سیستم اطلاعات جغرافیایی میباشد. برای این هدف با به کار گیری روش تحلیلسلسله مراتبی عوامل مورد بررسی به صورت زوجی مقایسه و وزن هر یک از عوامل که مبین میزانتأثیر آنها است محاسبه شده است. با ت و جه به مقادیر کمی وزن هر یک از عوامل، نقشه وزنی هرعامل تهیه و در نهایت اقدام به تهیه نقشه پهنه بندی خطر زمین لغزش با استفاده از لای ههای وزنی وضریب وزنی مربوط به هر یک از عوامل شده است. نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر این است کهروش تحلیل سلسله مراتبی به دلیل استوار بودن بر مبنای مقایسههای زوجی موجب سهولت و دق تدر انجام محاسبههای لازم و ارایه نتایج به دلیل دخالت دادن تعداد زیادی از عوامل در مقایسه باسایر روشهای پهنه بندی خطر زمین لغزش است. نتایج نشان داد که در مدل تحلیل سلسله مراتبیحدود 22 درصد حوضه در پهنههای با خطر بالا قرار میگیرد.
The purpose of this research is Landslide hazard regionalization using analytical hierarchy method and GIS technique. For this purpose affecting factors were binary compared using analytical method by indicating the weight of each factor as indicator for their effects in occurrence of landslide. Accordingly, the landslide regionalization hazard map was prepared to the use of weighed information layer and weighted coefficient of each factor. Results of this study show that the analytical hierarchy method is precise method for evaluation of landslide potential due to the use of binary comparison affecting factors and considering numerous factors for landslide evaluation at the same time in comparison to the other prevalent method and the results indicates that the percentage of high hazard class is 25 percent in AHP method
1- احمدی، حو فیض نیا، س. (1378): سازندهای دوره کواترنر (مبانی نظری و کاربرد آن در منابع طبیعی)، انتشارات دانشگاه تهران.
2- ایزدی، ز.(1385): پهنه بندی خطر زمین لغزش با استفاده از روشهای آماری (نمونه موردی: حوضه رودخانه ماربر)، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، گروه جغرافیا.
4- سرهنگی. س. امیر احمدی. ع. سلیمان. ا (1386): پهنه بندی خطر زمین لغزش در حوضه صفارود با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، مجله جغرافیا و توسعه ناحیهای، (9)، 93-79.
5- حافظی مقدس. ن. (1372): پهنه بندی خطر زمین لغزش در مناطق زلزله خیز (مطالعه موردی زمین لغزشهای تحری کشده در زلزله خرداد 1369 منجیل)، پایاننامه کارشناسی ارشد زمین شناسی مهندسی، دانشگاه تربیت مدرس.
6- حق شناس. ا. (1375): پهنه بندی خطر زمین لغزش و ارتباط آن با تولید رسوب در منطقه طالقان، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
7- رامشت. م. (1375): کاربرد ژئومورفولوژی در برنامه ریزی ملی، منطقهای و اقتصادی، چاپ اول، انتشارات دانشگاه اصفهان.
8- رفاهی. ح. (1379): فرسایش آبی و کنترل آن، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ سوم،.
9- زمردیان.م. ج. (1383): ژئومورفولوژی ایران، فرآیندهای ساختمانی و دینامیکهای درونی، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، چاپ دوم.
10- سعد الدین. (1373): بررسی اثرات پارامترهای هیدروژئومورفولوژیک بر حرکات تودهای مواد دامنهای در حوضه آبخیز چاشم- خطیر کوهسمنان، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
11- سیارپور. م. (1378): پهنه بندی پتانسیل خطرزمین لغزش در جنوب خلخال (استان اردبیل)، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
12- شادفر. صمد. یمانی. مجتبی، قدوسی. غیومیان. ج. (1386): پهنه بندی خطر زمین لغزش با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (مطالعه موردی: حوضه آبخیز چالکرود تنکابن)، مجله پژوهش و سازندگی در منابع طبیعی، (75)، 126-117.
13- شریعت جعفری. م. (1376): گزارش نهایی طرح ارزیابی روشهای پهنه بندی خطر زمین لغزش در شیبهای طبیعی در حوضه میانی طالقان، طرح تحقیقاتی مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری.
14- شریعت جعفری، م.(1376): زمین لغزش (اصول و پایداری شیبهای طبیعی)، انتشارات سازه.
15- شیرانی.ک. چاوشیبروجنی. س. غیومیان. ج. (1385): بررسی و ارزیابی روشهای پهنه بندی خطر زمین لغزش در پادنای علیای سمیرم، مجله پژوهشی علوم پایه، دانشگاه اصفهان، صص: 38-22.
16- صالحی پور. ع (1380): بررسی پارامترهای هیدرومورفیک مؤثر در حرکات دامنهای حوضه آبریز قوری چای با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
17- عظیم پور.ع. صدوقی. ح. دلال اوغلی. ع. ثروتی. م.ر. (1388): ارزیابی نتایج مدل AHP در پهنه بندی خطر زمین لغزه 0مطالعه موردی: حوضه آبریز اهر چای)، مجله علمی پژوهشی فضای جغرافیایی، سال نهم، شماره 26، صص 78-71.
18- علیجانی. ب. قهرودی. م. امیر احمدی. ا (1386): پهنه بندی خطر وقوع زمین لغزش در دامنههای شمالی شاه جهان با استفاده از GIS (مطالعه موردی: حوضه اسطرخی شیروان)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، (84)، 131-116.
19- عنایتی مقدم. ع. (1386): ارزیابی عوامل ایجاد زمین لغزشهای جادهای در منطقه پادنای سمیرم و ارایه راهکارهای مناسب جهت تثبیت آنها، پایاننامه کارشناسی ارشد زمین شناسی گرایش مهندسی، دانشگاه اصفهان.
20- فرهنگ فر.کمک پناهی. ع.(1373): پهنه بندی ناپایداری شیبهای سنگی در مناطق زلزله خیز، اولین سمینار زمین لغزه و کاهش خسارتهای آن.
21- فرزاد مجومیاندهی. ا. (1378): تحلیل ساختاری لرزهای در پهنه بندی ناپایداری شیبهای طبیعی در گستره وانه-جاده هراز (البرز مرکزی)، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
22- فیض نیا. س. کلارستاقی. ع. احمدی. ح. صفایی. م. (1383): بررسی عوامل مؤثر در وقوع زمین لغزش و پهنه بندی خطر زمین لغزش (مطالعه موردی: حوضه آبخیز شیرین رود سد تجن)، مجله منابع طبیعی ایران، جلد 57، (1)، 22-20.
23- قدسی پور. ح. (1388): فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر، چاپ هفتم، تهران.
24- کلارستاقی. ع. حبیب نژاد. م. احمدی. ح. (1386): مطالعه وقوع زمین لغزشها در ارتباط با تغییر کاربری اراضی و جاده سازی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز تجن-ساری)، پژوهشهای جغرافیایی، (62)، 9-7.
25- کرم، ع. محمودی. ف. (1384): مدلسازی کمی و پهنه بندی زمین لغزش در زاگرس چین خورده (مطالعه موردی: حوضه آبخیز سرخون در چهارمحال و بختیاری)، پژوهشهای جغرافیایی، (51)، 14-1.
26- کورکی نژاد. م. اونق. م. اسلامی. م. کبیر. ا. (1384): پهنه بندی خطر زمین لغزش در حوضه آبخیز سیاه رودبار گلستان، مجموعه مقالات دومین کنفرانس سراسری آبخیزداری و مدیریت منابع آب و خاک، کرمان، (1)، 386-361.
27- کمک پناه. ع. منتظرالقائم. س. (1373): مجموعه مقالات اولین کارگاه تخصصی بررسی راهبردهای کاهش خسارات زمین لغزه در کشور، مؤسسه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله.
28- میانجی. ک. (1377): تحلیل چند متغیره احتمال وقوع زمین لغزش با استفاده از سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی در منطقه طالقان، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
29- گتمیری. ب. (1375): بررسی خطر رانش زمین در استان آذربایجانشرقی و پهنه بندی خطر رانش در استان، طرح مطالعات مقابله با خطرات ناشی از زلزله و لغزش لایههای زمین.
30- گرایی. پ. سلیمانی. ک. موسوی. ر.کاویان. ع. (1388): مدلسازی منطقهای خطر زمین-لغزش با استفاده از روش آماری رگرسیون چند متغیره در حوضه آبخیز لاجیمرود ساری، مجله علوم زمین، سال نوزدهم، 73، 36- 29.
31- محمودی. ف. (1388): تألیف روژه کک، ژئومورفولوژی دینامیک- دینامیک درونی و دینامیک بیرونی، انتشارات دانشگاه تهران، 135.
32- مصفایی. ج. اونق. م. مصداقی. م. شریعت جعفری. م. (1388): مقایسه کارایی مدلهای تجربی و آماری پهنه بندی خطر زمین لغزش (مطالعه موردی : آبخیزالموترود)، مجله پژوهشهای حفاظت آب و خاک، جلد شانزدهم، 4، 61-43.
33- معماریان. ح. (1374): زمین شناسی مهندسی و ژئوتکنیک، انتشارات دانشگاه تهران.
_||_34- Aleotti, P. Chawdhury R. (1999): Landslide Hazard Assessment: Summary Review and New Perspectives. Bull. Eng. Geol. Environ.
35- Ayalew, L. Yamagishi, H. Marui, H. & Kanno, T. (2005) Landslides in Sado Island “of Japan: Part II. GIS-Based Susceptibility Mapping With Comparisons of Results From Two Methods and Verifications. Engineering Geology 81, 432–445.
36- Bulut, F. Boynukalin. S. Tarhan. F. Ataoglu, E. (2000) Reliability of Landslide Isopleth Maps, Bull. Eng. Geol. Env, 58: 95-98.
37- Chowd Hury, R. Flentije, P (2003): Role of Slope Reliability Analysis in Landslide Risk Management, Bull. Eng. Geol. Env. 62:41-46
38- CRED (Centre for Research in The Epidemiology of Disasters) 2000: http://www.cred.be/emdat/intro.html.
39- Dey, P.K., & Ramcharan, E. K., (2000): Analytic Hierarchy Process Helps Select Site for Limestone Quarry Expansion in Barbados, Journal of Environmental Management: 88, 1384–1395.
40- Ercanoglu, M. Kasmer, O. Temiz, N. (2008): Adaptation and Comparison of Expert Opinion to Analytical Hierarchy Process for Landslide Susceptibility Mapping. Bull. Eng. Geol. Envier., 67: 565-578
41- Fatemi Aghda, M. Ghiomian, J. Eshgheli Farahani, A. (2006): Investigation Landslide hazard Using Fuzzy Logic (Case Study: Roudbar area), J, Science Tehran U university, 31, 64-43
42- Gharahi, H. Bohlooli, B. Sayyar, A. Shariat jafari, M. (2011): Landslide Susceptibility Mapping in The Reservoir of Alborz Dam Using Analytical Hierarchy Process and Bivariate Statistics. Geosciences Scientific Quarterly Journal, 81: 93-100.
43- Hosseinzadeh, M. Servati, M. R., and Mansouri, A. (2009): Zonation of Mass Movements Occurring Risk using Logistic Regression Model. IRAN Geology Quarterly, 3 (11): 27-37.
44- IFRC (International Federation of Red Crescent Societies) 2000: World Disasters, Report 2000. http://www.ifrc.org
45- Komac, M. (2006): A Landslide Susceptibility Model Using The Analytical Hierarchy Process Method and Multivariate Statistics in Per alpine Slovenia. Geomorphology, 74: 17–28
46- Lopez H.J. & Zink J.A. (1991) GIS-Assistedmodelling of Soil-Induced Mass Movement Hazards: a Case Study of The Upper Coelloriver Basin, Tolima, Colombia. ITC Journal: 4, Pp. 202–220.
47- Mezughi, T.H. Akhir, J.M. Rafek, A.G. Abdullah, I. (2012): Analytical Hierarchy Process Method for Mapping Landslide Susceptibility to an Area Along the E-W Highway (Gerik-Jeli), Malaysia. Asian Journal of Earth Sciences, 5: 13-24.
48- Mohammady, M. Morady, H. R. Feiznia, S. Pourghasemi, H.R. (2010): Prioritization of Landslide Effective Factors and it´s Hazard Mapping Using Information Value and AHP Models (Case Study: A Part of Haraz -Watershed). Geosciences Scientific Quarterly Journal, 74: 27
49- Nefeslioglu, H. A. Duman, T.Y. Durmaz, S.(2008): Landslide Susceptibility Mapping for a Part of Tectonic Kelkit Valley (Eastern Black Sea region of Turkey).Journal of Geomorphology, 94 (3-4), Pp. 401-418.
50- Pradhan, B. (2011): An Assessment of the Use of an Advanced Neural Network Model with Five Different Training Strategies for The Preparation of Landslide Susceptibility Maps. Journal of Data Science, 9, 65-81.
51- Pourghasemi, H.R., Pradhan, B. Gokceoglu, C. (2012): Application of fuzzy Logic and Analytical Hierarchy Process (AHP) to Landslide Susceptibility Mapping at Haraz Watershed, Iran. Natural Hazards, DOI: 10. 1007/s11069-012-0217-2.
52- Sandir, H. Yilmaz, I. (2002): Structural, Geomorphological and Geotechnical Aspects of The Koyulhisar Landslides in the North Anatolian Fault Zone (Sivas, Turkey), Environmental Geology, 42: 52-60.
53- Saro Lee, Kyungduck M. (2001): Statistical Analysis of Landslide Susceptibility at Youngling, Korea, Environmental Geology, 40: 1095-1113
54- Soeters, R. And Van Westen, C. J. (1996): Slope Instbility Recognition, Analysis and Zonation in: Turner, A.K. and Schuster, R.l. (Eds). Landslides, Investigation and Mitigation. Transportation Reserch Board, National Reserch Council, Special Report 247, National Academy Press Washington D.C., U.S.A., 129-177.
55- Van Westen, C.J. (2000): The Modeling of Landslide Hazard Using GIS. Surveys in Geophysics 21(2-3): 241-255.
56- Vargas, L. G. (1990): An Overview of The Analytic Hierarchy Process and Its Application’s. European Journal of Operational Research 48, 2–8.
57- Yalcin, A. (2008): GIS-Based Landslide Susceptibility Mapping Using Analytical Hierarchy Process and Bivariate Statistics in Ardesen (Turkey). Comparisons of Results and Confirmations, Catena, 72: 1-12.
58- Yalcin, A. Reis, S. Aydinoglu, A.C. Yomralioglu T. (2011): A GIS-Based Comparative Study of Frequency Ratio, Analytical Hierarchy Process, Bivariate Statistics and Logistics Regression Methods for Landslide Susceptibility Mapping in Trabzon. NE Turkey, Catena, 85: 274-287.
59- Yilmaz, I. (2009): Landslide Susceptibility Mapping Using Frequency Ratio, Logistic Regression, Artificial Neural Networks and Their Comparison: A Case Study From Kat Landslides (Tokat-Turkey), Computers and Geosciences 35: 1125-1138.
60- Yoshimatsu, H. Abe, S. (2006): A Review of Landslide Hazards in Japan and Assessment of Their Susceptibility Using an Analytical Hierarchic Process (AHP) Method. Journal of Landslides, 3, 149-158.