تحلیل و ارزیابی خطر وقوع زلزله به‌منظور شناسایی محدوده‌های ایمن در شهرهای جلگه‌ای (نمونه موردی: شهر بابل)

سید مصطفی هاشمی کرویی ¹ (دانشجوی رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه آزادی اسلامی واحد نور)
صدرالدین متولی ² (گروه جغرافیا،دانشکده علوم انسانی،دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور،شهر نور،ایران)
غلامرضا جانبازقبادی ³ (عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور)
جلال عظیمی آملی ⁴ (دانشیار و عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور)

تاریخ ارسال : 1401/08/24 تاریخ تایید : 1402/03/03

کلید واژه: محدوده‌های ایمن, خطر وقوع زلزله, شهر جلگه‌ای بابل,

چکیده مقاله :

شهر بابل به‌واسطه قرار گرفتن چندین گسل فعال در اطراف و همچنین قرارگیری روی یکی از کمربندهای زلزله‌خیز جهان موسوم به آلپاین، در برابر این پدیده بسیار آسیب‌پذیر است که ضعف کلی کالبد شهر و تراکم جمعیت بالا در سطح محلات شهری در هنگام وقوع زلزله احتمالی خسارات فراوانی را ایجاد می‌کند. در کنار این عوامل، نارسایی شبکه معابر، فقدان زیرساخت‌های مناسب و وجود بافت‌های نامنظم خودرو و قدیمی مشکلات را تشدید کرده که ضرورت توجه به شناسایی محدوده‌های ایمن در شهر بابل را در برابر مخاطرات افزایش می‌دهد. هدف از انجام این پژوهش شناسایی محدوده های ایمن در محلات شهر بابل برای مقابله با زلزله است. روش مطالعه حاضر ازنظر هدف کاربردی و ازنظر ماهیت توصیفی- تحلیلی و میدانی است. جامعه آماری در این پژوهش شامل شهروندان ساکن در محلات دوازده‌گانه شهر بابل بوده که حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 384 نفر تعیین گردیده است. برای ارزیابی خطر وقوع زلزله و شناسایی محدوده های ایمن از نرم‌افزارهای GIS و SPSS استفاده‌شده است. یافته‌های پژوهش نشان داد بر اساس 11 معیار کالبدی جهت شناخت درجــۀ آسیب‌پذیری شــهر، محدودة جنوب شهر بابل به دلیل نزدیکی بیشتر به گسل‌های منطقه، قدمت بالاتر ساختمان‌ها (متوسط 30 سال)، بالابودن درجۀ محصوریت و سطح اشغال بالاتر از سطح اشغال استاندارد از آسیب‌پذیری بالاتری نسبت به سایر نقاط شهر برخوردارند. بر اساس نتیجه آزمون کای اسکوئر شاخص دسترسی با میانگین 3.71 دارای بیشترین تأثیر و شاخص اجتماعی با میانگین 2.71 دارای کمترین تأثیر در مکان‌یابی نقاط امن شهر بابل بوده است.

چکیده انگلیسی :

The city of Babol is very vulnerable to this phenomenon due to the location of several active faults around it and also being located on one of the earthquake-prone belts of the world known as Alpine. Therefore, it is necessary to identify safe areas in the city of Babol. The purpose of this research is to identify safe areas in the neighborhoods of Babol city to deal with earthquakes. The method of the present study is applied in terms of purpose and descriptive-analytical and field in nature. The statistical population in this research includes citizens living in the twelve neighborhoods of Babol city, and the sample size is 384 people based on Cochran's formula. GIS and SPSS software have been used to assess the risk of an earthquake and identify safe areas. The findings of the research showed that based on 11 physical criteria to know the degree of vulnerability of the city, the southern border of Babol city is more vulnerable due to its closer proximity to the faults of the region, older buildings (average 30 years), high degree of enclosure and occupation level higher than the standard occupation level. compared to other parts of the city. According to the result of the Chi-square test, the accessibility index with an average of 3.71 has the most impact and the social index with an average of 2.71 has the least impact in locating the safe spots of Babol city.