طنز؛ زبان تبلیغ و اعتراض در متون عرفانی و سوررئالیستی
محورهای موضوعی : اسطوره
ناصر علیزاده
1
(استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان)
ویدا دستمالچی
2
(دانشجوی دکتری زبان و
ادبیات فارسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان)
کلید واژه: طنز, اعتراض, اصلاح, ادبیّات عرفانی, ادبیّات سوررئالیستی,
چکیده مقاله :
طنز عکس العملی ناشی از ناخرسندی یا عدم تعادل و تناسب است که می تواند بستری هنری و به تبع آن تأثیرگذار برای اعتراض و اصلاح فراهم کند. ادبیّات طنز در پس ظاهر سرگرم کننده اش با زبانی کم خطر، از کاستی های عمیق اجتماعی انتقاد می کند. ورود ادبیّات طنز به حیطۀ انواع ادبی بهترین شاهد این مدعا است. زبان طنزآمیز برخی از متون عرفانی که منعکس کنندة اوضاع اجتماعی و فرهنگی حاکم بر روزگار آفرینش خود هستند، ابزاری ادبی برای عصیان در برابر جامعه و تبلیغ باورهای درست از طریق نقد باورهای نادرست است. کنایه های طنزآمیز سوررئالیست ها در سال های قبل و بعد از جنگ جهانی اوّل، جامعۀ مسیحی اروپا، انسان اروپایی، اندیشۀ غربی و متعلّقات آن را هدف ریشخند قرار می دهد. با توجّه به تأثیرپذیری سوررئالیسم از عرفان اسلامی، تشابهاتی بین این دو مکتب پدید می آید که زبان طنزآمیز یکی از آنها است. در این مقاله، با اذعان به تفاوت های اساسی دو مکتب از نظر فکری و هنری و صرف نظر از آنها، زبان طنزآمیز آنها با رویکرد تطبیقی بررسی شده است.
Satire is a reaction against imbalance and dissatisfactions. It offers an artistic way for objection and reform. Satire literature, like cartoon and comedy, behind its amusing cover, criticizes social inadequacies adopting less harsh methods. Humorous language of some mystical texts reflects their social and cultural circumstances. These works are literary media for objecting and criticizing false beliefs. In the same way, surrealists mock the European man and European Christian society by adopting humorous ironies in the disturbed years of the World War I. The influence of Islamic mysticism on surrealism leads to a number of similarities, among them humorous language. The present article, by confessing to the differences between surrealism and Islamic mysticism, tries to compare satire and humorous language through employing a comparative method.
کتابنامه
ادونی ، علی احمد سعید. 1480 . تصوف و سوررئالیسم.ت هران: روزگار.
اصلانی، محمدرضا. 1490 . فرهنگ واژگان و اصطلاحات طن . ز چ 4. تهران: قطره.
انوشه، حسن )سرپرست(. 1487 . فرهنگ نامة ادبی فارس . ی تهران: سازمان چاپ وانتشارات.
براهنی، رضا. 1461 . طلا در م . تهران: نویسنده.
برون ، پیر و دیگران. 1468 . تاریخ ادبیّات فرانسه. ترجمة نسرین خطّاط و مهوش قدیمی. ج 1. تهران: سمت.
بیگزبی، سی. و. ای. 1467 . دادا و سوررئالیس . م ترجمة حسن افشار. چ 9. تهران:مرکز.
پرهام، سیروس. 1470 . رئالیسم و ضدّ رئالیسم در ادبیّا . ت چ 7. تهران: آگاه.
پلارد، آرتور. 1468 . طن . ز ترجمة سعید سعیدپور. تهران: مرکز.
ثروت، منصور. 1481 . آشنایی با مکتب های ادب . ی تهران: سخن.
جوادی، حسن. 1483 . تاریخ طنز در ادبیّات فارس . ی تهران: کاروان .
حدیدی، جواد. 1464 . از سعدی تا آراگو . ن تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
حلبی، علی اصغر. 1466 . تاریخ طنز و شوم طبعی در ایران و جهان اسلا.م تهران:بهبهانی.
خوارزمی، کمال الدین حسین بن حسن. 1483 . جواهرالاسرار و زواهرالانوا.رتصحیح محمّدجواد شریعت. تهران: اساطیر.
داد، سیما. 1484 . فرهنگ اصطلاحات ادب . ی چ 9. تهران: مروارید.
رید، هربرت. 1461 . معنای هن . ر ترجمة نج دریابندری. چ 3. تهران: شرکت
سهامی کتاب های جیبی با همکاری انتشارات امیرکبیر.
سیّدحسینی، رضا. 1483 . مکتب های ادب . ی چ 19 . تهران: نگاه.
. شم تبریزی، محمدبن علی. 1481 . مقالا . ت تصحیح محمّدعلی موحّد. چ 9تهران: خوارزمی.
غیاثی، محمّدتقی. 1481 . شعر فرانسه در قرن بیست . م چ 9. تهران: ناهید.
کریچلی، سیمون. 1461 . در باب طن . ز ترجمة سهی سمیّ. تهران: فردوسی.
محمّدبن منوّر. 1413 . اسرارالتوحید فی مقامات شیخ ابی سعی . د تصحیحجلال الدین همایی. چ 4. تهران: امیرکبیر.
موسوی، سیّدعبدالجواد. 1489 . کتاب طنز ) 1.( چ 9. تهران: سورة مهر.
مولوی، جلال الدین محمّد. 1479 . فیه ما فی . ه تصحیح بدیع الزمان فروزانفر. تهران:
امیرکبیر.
References
Adonis, ′Aliahmad Sa′ed. (2001/1380SH). Tasavvof o sourrealism. Tehran: Ruzgar.
Anoushe, Hasan. (1997/1376SH). Farhangnāme-ye adabi-e Farsi. Tehran: Sazmān-e chāp o enteshārāt-e vezārat-e farhang o ershād-e eslāmi.
Aslāni, Mohammadrezā. (2011/1390SH). Farhang-e vāzhegān o estelāhāt-e tanz. 3rd ed. Tehran: Qatreh.
Barāheni, Rezā. (1992/1371SH). Talā dar mes. Tehran: Nevisandeh.
Bigsby, C. w. E. (1997/1376SH). Dādā o sourrealism (Dada & Surrealism). Tr. by Hasan Afshār. 2nd ed. Tehran: Markaz.
Critchley, Simon (1992/1371SH). Dar bāb-e tanz (on humor). Tr. by Soheil Sammi. Tehran: Ferdowsi.
Dād, Simā. (2004/1383SH). Farhang-e estelāhāt-e adabi. 2nd ed. Tehran: Morvārid.
Ghiāsi, M. Taqi. (2006/1385SH). She’r-e Farance dar qarn-e bistom. 2nd ed. Tehran: Nāhid.
Hadidi, Javād. (1994/1373SH). Az Sa;di tā Aragon. Tehran: Markaz-e nashr-e dāneshgāhi.
Halabi, Aliasghar. (1998/1377SH). Tārikh-e tanz o shoukh-tab’ei dar Iran o jahān-e Eslām. Tehran: Behbahāni.
Javādi, Hasan. (2005/1384SH).Tārikh-e tanz dar adabiāt-e farsi. Tehran: Kārevān.
Khārazmi, Kamāl-oddin Hosein ibn Hasan. (2005/1384SH). Javāher-ol-asrār wa zawāher-ol-anwār. Ed. by Mohammad Javād Shari’at. Tehran: Asātir.
Mohammad ibn Monavvar. (1975/1354SH). Asrāro-ttowhid fi maqāmāt-e sheikh Abi-saeed. Ed. by Jalā-oddin Homāei. 3rd ed. Tehran: Amirkabir.
Mousavi, S. ‘Abd-oljavād. (2010/1389SH). Ketāb-e tanz (5). 2nd ed. Tehran: Soure-ye mehr.
Mowlavi, Jalāl-oddin Mohammad. (1990/1369SH). Fihi mā fih. Ed by Badiꞌ-ozzamān Forouzānfar. Tehran: Amirkabir.
Pierre Brunel and Others and Others. (1999/1378SH). Tārikh-e adabiāt-e Farānce (Histoire de la litterature francaise). Tr. by Nasrin Khattāt and Mahvash Qavimi. Vol. 5. 1st ed. Tehran: Samt.
Parhām, Sirous. (1981/1360SH). Realism o zed-e realism dar adabiāt. 6th ed. Tehran: Āgāh.
Pollard, Arthur. (1999/1378SH). Tanz (satire). Tr. by Saeed Saeedpour. Tehran: Markaz.
Reed, Herbert. (1992/1371SH). Ma’nā-ye honar (The Meaning of Art). Tr. by Najaf Daryābandari. 4th ed. Tehran: Ketāb-hā-ye Jibi & Amirkabir.
Servat, Mansour. (2006/1385SH). Āshenāei bā maktab-hā-ye adabi. Tehran: Sokhan.
Seyed Hoseini, Rezā. (2005/1384SH). Maktab-hā-ye adabi. 12th ed. Tehran: Negāh.
Shams Tabrizi. (2006/1385SH). Maqālāt. Ed. by Mohammad Ali Movahed. 2nd ed. Tehran: Khārazmi.