بررسی مفهوم عشق از دیدگاه رابرت استرنبرگ در حکایت «شیخ صنعان» عطار و نمایش‌‌نامۀ فانتزی شیخ صنعان محمدحسین میمندی‌‌نژاد

محورهای موضوعی : اسطوره

محمدرضا رسولی ¹ , پریسا کیومرثی ²

1 - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد سینما گروه آموزشی هنرهای نمایشی دانشگاه تهران
2 - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد ادبیات نمایشی دانشگاه تهران

تاریخ دریافت : 1398/02/25 تاریخ پذیرش : 1398/02/25 تاریخ انتشار : 1398/02/01

کلید واژه: شیخ صنعان, نظریۀ عشق, رابرت استرنبرگ, منطق‌‌الطیر, محمدحسین میمندی‌‌نژاد,

چکیده مقاله :

هرچند مفهوم عشق در ادبیات مورد توجه قرار گرفته، اما در پرداخت به آن از نظریه‌های قابل استناد استفاده نشده است. نظریۀ رابرت استرنبرگ در باب عشق، مورد توجه صاحب‌‌نظران حوزۀ علوم انسانی قرار گرفته است. عشق از جمله مفاهیم مورد توجه نویسندگان در خلق آثارشان است. یکی از کسانی که عنصر عشق در آثارش بسیار به چشم می‌‌خورد، عطار است. عطار در کلیت منطق‌‌الطیر نوعی از عشق را نشان می‌‌دهد که حکایات درونی این اثر نیز از جنس همان عشق است. داستان شیخ صنعان یکی از این حکایات است که در آن، عشق به عنوان عنصری کارآمد برای پیشبرد داستان معرفی می‌‌شود. در ادبیات نمایشی ایران هم به سبب ویژگی‌های جالب توجه این نوع عشق، به این داستان بسیار توجه شده است. محمدحسین میمندی‌‌نژاد در نمایش‌‌نامة فانتزی شیخ صنعان از حکایت عطار اقتباس کرده است. در این پژوهش ابتدا نظریۀ عشق از منظر رابرت استرنبرگ تبیین می‌‌شود. سپس ضمن معرفی آثار عطار و میمندی‌‌نژاد، حکایت شیخ صنعان و نمایش‌‌نامه‌‌ فانتزی شیخ صنعان بر اساس نظریۀ عشق استرنبرگ مورد بررسی قرار می‌‌گیرد تا تفاوت‌‌های ابعاد عشق در این دو اثر مشخص شود.

چکیده انگلیسی:

  The concept of love has been discussed in literature, but the cited theories have not been employed for its analysis. Love is one of the concepts that writers have paid attention to it in order to create their works. Attār Neishapouri is one of those who hase spoken much of the concept of love in his works. In Mantegh-Al-Tayr and in its anecdotes, he presents a special kind of love. One of these anecdotes is the story of Sheikh San'an, in which love is introduced as an effective element in advancing the story. In the dramatic literature of Iran, much attention has been paid to this story due to its interesting features. In contemporary era, Mohammad Hossein Meymandinejad has adapted the fantasy play of Sheikh San'an from Attar's story. In the present article, at first, Robert Sternberg's theory of love is considered and then, based on Sternberg's theory, the anecdote of Sheikh San'an and the fantasy play of Sheikh San'an by Meymandinejad are examined in order to distinguish the dimensions of love in these two works.  

منابع و مأخذ:

آتش سودا، محمدعلی. 1391. «تحلیل رمزشناختی داستان شیخ صنعان». بوستان ادب دانشگاه شیراز. د4. ش12. صص 22-1.

ارفعیان، حسن. 1388. عشق و زیبایی: نگرشی بر مباحث ادبی، فلسفی، عرفانی. ج1. تهران: واژه‌‌آرا.

استرنبرگ، رابرت جِی. 1388. قصۀ عشق: نگرشی تازه به روابط زن و مرد. ترجمۀ علی‌‌اصغر بهرامی چ3. تهران: جوانه رشد.

ــــــــــــ . 1381. عشق، داستان است. ترجمۀ فرهاد شاملو. تهران: گلشهر.

تقوی، محمد. 1389. «از کعبه تا روم (بررسی تطبیقی داستان شیخ صنعان و فاوست گوته)». پژوهش‌‌های زبان و ادبیات فارسی. د2. ش2. صص 28-1.

جعفری، مریم. 1386. زندگی و بررسی آثار میمندی‌‌نژاد. کرمان: مرکز کرمان‌‌شناسی.

دزفولیان، کاظم. 1381. مقدمه بر منطق‌الطیر (ر.ک. عطار، همین منابع).

دهقانی، محمد. 1377. وسوسه‌‌های عاشقی. تهران: برنامه.

ریحانی، محمد و راحله عبدالله‌‌زاده برزو. 1396. «تحلیل داستان شیخ صنعان برپایۀ نظریۀ تک اسطوره جوزف کمپبل». فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س13. ش46. صص 122-95.

ستاری، جلال. 1378. پژوهشی در قصۀ شیخ صنعان و دختر ترسا. تهران: مرکز.

طغیانی، اسحاق و زهره مشاوری. 1393. «بررسی تطبیقی مفهوم سلوک در رمان سیذارتاو حکایت شیخ صنعان». فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س1. ش34. صص 191- 161.

عطار، فریدالدین. 1381. منطق‌‌الطیر. به کوشش کاظم دزفولیان. چ2. تهران: طلایه.

قادری مقدم، محمد. 1387. «مولوی و شیخ صنعان در مکتب عشق». فصلنامۀ تخصصی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد. س5. ش18. صص 189-174.

منیری، عفت‌‌السادات. 1388. «عشق مجازی منهاج عشق ربانی». فصلنامۀ علمی ترویجی زبان و ادبیات فارسی. ش18. صص 187-169.

میمندی‌‌نژاد، محمدحسین. 1334. نمایش‌‌نامۀ فانتزی شیخ صنعان: اقتباس از منطق‌‌الطیر شیخ فریدالدین عطار قدس سره. بی‌‌جا: بی‌‌نا.

 

English sources

Sternberg, Robert J. (1986). “A Triangular Theory of Love”, Psychological Review. Vol 93. No. 2. Pp. 119-135.

 

English sources

Sternberg, Robert J. (1986). “A Triangular Theory of Love”, Psychological Review. Vol 93. No. 2. Pp. 119-135.

 

 

References:

Arfa’iyān, Hasan. (2009/1388SH). Ešq va zībāyī: neqarešī bar mabāhes-e adabī, falsafī va erfānī. 1^st Vol. Tehrān: Vāže-ārā.

Ātaš-sodā, Mohammad Alī. (2012/ 1391SH). “Tahlīl-e ramz-šenāxtī-ye dāstān-e šeyx-e san’ān”. Būstān-e adab-e Dānešgāh-e Šīrāz. Period 4. No 12. Pp 1-22.

Attār, Farīd al-dīn. (2002/1381SH). Manteq al-tayr. With the effort of Kāzem Dezfūliyān. 3^nd Ed. Tehrān: Talāye.

Dehqānī, Mohammad. (1998/1377SH). Vasvase-hā-ye āšeqī. Tehrān: Barnāme.

Dezfūliyān, Kāzem. (2002/1381SH). Introduction on Manteq al-tayr (see Attār).

Ja’farī, Maryam. (2007/1386 SH). Zendeqī va barrasī-ye āsār-e doctor Meymandī-nežād. Kermān: Markaz-e Kermān-šenāsī.

Meymandī-nežād, Mohammad Hossein. (1955/1334 SH). Namāyeš-nāme-ye fāntezī-ye šeyx-e san’ān: eqtebās az manteq al-tayre šeyx farīd al-dīn attār. No publisher. No date.

Monīrī, Effat al-Sādāt. (2009/1388SH). “Ešq-e Majāzī menhāje ešq-e rabbānī”. Journal of the Promotion of Persian Language and Literature. No. 18. Pp. 169-187.

Qāderī Moqaddam, Mohammad. (2008/1387SH). “Molavī va šeyx-e san’ān dar maktab-e ešq”. Quarterly Journal of Persian Literature Islamic Azad University of Mashhad. Year 5. No. 18. Pp. 174-189.

Reyhānī, Mohammad & Rāhele Abdollāh-zādeye Borzow. (2017/1396SH). “Tahlīl-e dāstān-e šeyx-e san’ān bar pāye-ye nazarīye-ye tak ostūre-ye joseph campbell”. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehrān Branch. Year 13. No. 46. Pp. 95-122.

Sattārī, Jalāl. (1999/1378SH). Pažūhešī dar qesse-ye šeyx-e san’ān va doxtar-e tarsā. Tehrān: Markaz.

Sternberg, Robert J. (2009/1388SH). Qessey-e ešq: negarešī tāze be ravābet-e zan o mard (Love is a story: a new theory of relationships between men and women). Tr. By Alī Asqar Bahrāmī. 3^rd ed.Tehrān: Javāne-ye Rošd.

________________. (2002/1381SH). Ešq dāstān ast (Love is a story). Tr. By Farhād Šāmlū. Tehrān: Golšahr.

Taqavī, Mohammad. (2010/1389SH). “az Ka’be tā Rūm (Barrasī-ye tatbīqī-ye dāstān-e šeyx-e san’ān va faust-e goethe”. Journal of Persian Language and Literature Studies. Period 2. No 2. Pp.1-28.

Toqīyānī, Eshāq & Zohre Mošāverī. (2014/1393SH). “Barrasī-ye tatbīqī-ye mafhūm-e solūk dar romān-e sīddharthā va hekāyat-e šeyx-e san’ān”. Quarterly Journal of Persian Literature Islamic Azad University of Mashhad. Year 10. No. 34. Pp. 161-191.