نقد اسطوره‌شناختی ژرفا، بر بنیاد کهن‌نمونة مادینه روان

محورهای موضوعی : اسطوره

بهروز اتونی ¹

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد قم

تاریخ دریافت : 1394/03/03 تاریخ پذیرش : 1394/03/03 تاریخ انتشار : 1390/10/01

کلید واژه: دبستان نقد اسطوره‌شناختی ژرفا, کهن‌نمونه, دبستان نقد اسطوره‌شناختی برون‌روانی, مادینه‌روان, تصویرهای کهن‌نمونه‌ای,

چکیده مقاله :

کهن‌نمونه‌ها، با تصویرهای کهن‌نمونه‌ای مانند کوه و اعداد و درون‌مایه‌های کهن‌نمونه‌ای چونان آفرینش و مرگ همسان نیست و به گمان نهان‌پژوه سوئیسی، کارل گوستاو یونگ، کهن‌نمونه‌ها، سازندة نمایه‌ها و درون‌مایه‌های کهن‌نمونه‌ای است. پنج کهن‌نمونة خود، سایه، نرینه روان (= آنیموس)، مادینه روان (= آنیما) و نقاب از کهن‌نمونه‌های برجسته و بُنیادین یونگ است که کارکرد آنها در دبستان نقد اسطوره‌شناختی ژرفا برای گزارش و رمزگشایی اسطوره و حماسه‌های اسطوره‌ای، بُنیادین و بی‌بَدیل می‌نماید. در کتاب‌های نقد ادبی، این کهن‌نمونه‌ها در زیر دبستان‌های نقد اسطوره‌شناختی و روان‌شناختی می‌آید و در اندازة تعریف، پایان می‌یابد و هیچ‌گونه تحلیل و کارکردی از آنها در نقدهای اسطوره‌شناختی به‌دست داده نمی‌شود. ما، در این جُستار برای نخستین بار یکی از این کهن‌نمونه‌ها، نامزد به مادینه‌روان را می‌گزاریم و کارکرد آن را در حماسه‌های اسطوره‌ای، فرارویِ منتقدان ادبی‌ می‌نهیم و به رمزگشایی‌های نوی در حماسه‌های اسطوره‌ای، چونان شاهنامه دست می‌یابیم.در پایان، آنچه بایستة گفت می‌نماید آنست که گزارش و تحلیل ما از کهن‌نمونة مادینه‌روان، بی‌پیشینه و نوآیین است.

چکیده انگلیسی:

  According to Carl Gustav Jung, The Archetypal themes (like creation and death) and images (like mountain and numbers) are rooted in basic archetypes. The self, the shadow, the anima, the animus, and persona are the main archetypes. In "mythological criticism of depth", it is necessary to use these archetypes for analyzing and decoding of myths. In literature and literary critical texts, they are not analyzed from mythological criticism point of view.  The present article  tries to study the function of one of these archetypes, namely the animus, in epic myths, especially Shāhnāmeh, from mythological criticism point of view.    

منابع و مأخذ:

کتابنامه

آموزگار، ژاله. 1374. تاریخ اساطیری ایران.‌ چ 2. تهران: سمت.

اسدی توسی، علی بن احمد. 1354. گرشاسب‌نامه. به اهتمام حبیب یغمایی. چ1. تهران: چاپ تهران.

ایونس، ورونیکا. 1381. اساطیر هند. ترجمة باجلان فرخی. چ 2. تهران: اساطیر.

بووار، سیمون دو. 1385. جنس دوم. ترجمة قاسم صنعوی. تهران : طوس.

بیلسکر، ریچارد. 1387. اندیشه‌های یونگ. ترجمة حسین پاینده. چ 2.‌ تهران: آشیان.

پورداود، ابراهیم. 1384. گات‌ها. تهران: اساطیر.

ـــــــــــــ . 1377. یشت‌ها. چ 1. تهران: اساطیر.

حافظ. 1369. دیوان. به کوشش محمد قزوینی و قاسم غنی. چ24. تهران : زوّار.

رستگار فسایی، منصور. 1385. حافظ و پیدا و نهان زندگی. چ 1. تهران: سخن.

رضایی، مهدی. 1383. آفرینش و مرگ در اساطیر. چ 2. تهران: اساطیر.

روتِون، کنت نولز. 1385. اسطوره. ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‌پور. چ 2. تهران: مرکز.

ستاری، جلال. 1386. سیمای زن در فرهنگ ایران. چ 2. تهران: مرکز.

سیاسی،‌ علی‌اکبر. 1354. نظریه‌های شخصیّت. چ 2. تهران: دانشگاه تهران.

فردوسی. 1374. شاهنامه. به تصحیح ژول مول. چ 2. تهران: بهزاد.

فریدا، فوردهام. 1374. مقدمه‌ای بر روان‌شناسی یونگ. ترجمة حسین یعقوب‌پور. چ 1. تهران: اوجا.

کزّازی، میرجلال‌الدین. 1385 الف. نامة باستان. چ 1. تهران: سمت.

ـــــــــــــــــــ . 1385ب. رویا، حماسه، اسطوره. چ 3. تهران: مرکز.

گرین، ویلفرد. 1385. مبانی نقد ادبی. ترجمة فرزانه طاهری. چ 1. تهران: نیلوفر.

گیلانی، سیداشراف‌الدین. 1363. متن کامل نسیم شمال. به کوشش حسین نمینی. چ 2.‌ تهران: فروزان.

لاهیجی، شهلا. 1371. شناخت هویت زن ایرانی. چ 1. تهران: روشنگران.

مزداپور، کتایون. 1382. گناه ویس. چ 1. تهران: اساطیر.

نظامی. 1380. لیلی و مجنون. به کوشش سعید حمیدیان. چ 1. تهران: قطره.

واحددوست، مهوش. 1383. رویکردهای علمی به اسطوره‌شناسی. تهران: سروش.

ولی، عبدالوهاب. 1369. حیات اجتماعی زن در تاریخ ایران. چ 1. تهران:‌ امیرکبیر.

هال، جیمز. 1374. فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب. ترجمة رقیه بهزادی. چ 1. تهران: مؤسسة فرهنگ‌ معاصر.

هندرسن، جوزف لوئیس. 1386. انسان و اسطوره‌هایش. ترجمة حسن اکبریان طبری. چ 1. تهران: دایره.

هینلز، جان. 1386. شناخت اساطیر ایران. ترجمة ژاله آموزگار، احمد تفضلی. چ 2. تهران: چشمه.

یونگ، کارل گوستاو. 1385. روح و زندگی. ترجمة لطیف صدقیانی. چ 1. تهران: جامی.

ــــــــــــــــ . 1386. انسان و سمبلهایش. ترجمة محمود سلطانیه. چ 4. تهران: جامی.

References

Āmoozgār, Zhāleh. (1995/1374H). Tārikh-e asātiri-e Iran. 2^nd ed. Tehran: Samt.

Asadi Toosi, Ali Ibn Ahmad. (1975/1354H). Garshāsb Nāmeh. With the efforts of Habib Yaghmāyi. 1^st ed. Tehran: Chāp-e Tehran.

Bilsker, Richard. (2008/1387H). Andishe-hāye Yung (On Jung). Tr. by Hossein Pāyandeh. 2^nd ed. Tehran: Āshiān.

Ferdowsi. (1995/1374H). Shāhnāmeh. Ed. by Julius von Mohl. 2^nd ed. Tehran: Behzād.

Fordham, Frieda. (1967/1346H). Moqaddameh-ī bar Ravān shenāsi-e Yung (An Introduction to Jung’s Psychology). Tr. by Hossein Ya’ghub Pour. 1^st ed. Tehran: Ojā.

Gilāni, Seyyed Ashraf-od Din. (1984/1363H). Matn-e Kāmel-e Nasim-e Shomāl. With the efforts of Hossein Namini. 2^nd ed. Tehran: Foroozān.

Guerin, Wilfred L. (2006/1385H). mabāni-ye Naghd-e Adabi. Tr. by Farzāneh Tāheri. 1^st ed. Tehran: Niloofar.

Hāfez. (1990/1369H). Divān. With the efforts of Mohammad Ghazvini and Ghāsem Ghani. 24^th ed. Tehran: Zavvār.

Hall, James. (1995/1374H). Farhang-e Negāre’ī-ye Namādhā dar Honar-e Shargh va Gharb (Illustrated Dictionary of Symbols in Eastern and Western Art). Tr. by Roghayyeh Behzādi. 1^st ed. Tehran: Moassese-ye Farhang-e Moāser.

Henderson, Joseph Lewis. (2007/1386H). Ensān va Ostoore-hāyash (Ancient Myths and Modern Man). Tr. by Hasan Akbariān Tabari. 1^st ed. Tehran: Dāyereh.

Hinnells, John R. (2007/1386H). Shenākht-e Asātir-e Iran (Persian Mythology). Tr. by Zhāleh Āmoozgār and Ahmad Tafazzoli. 2^nd ed. Tehran: Cheshmeh.

 

Ions, Veronica. (2002/1381H). Shenākht-e Asātir-e Hend (Indian Mythology). Tr. by Bājlān Farrokhi. 2^nd ed. Tehran: Asātir.

Jung, Carl Gustav. (2006/1385H). Rooh va Zendegi. Tr. by Latif Sadaghiāni. 1^st ed. Tehran: Jāmi.

 

--------. (2007/1386H). Ensan va Sambol-hāyash (Man and his Symbols). Tr. by Mahmood Soltāniyyeh. 4^th ed. Tehran: Jāmi.

 

Kazzāzi, Mir Jalāloddin. (2006/1385H). A. Nāme-ye Bāstān. 1^st ed. Tehran: Samt.

--------. (2006/1385H). B. Roya, Hemāse, Ostooreh. 3^rd ed. Tehran: Markaz.

Lāhidji, Shahla. (1992/1371H). Shenākht-e Hoviat-e Zan-e Irani. 1^st ed. Tehran: Roshangarān.

Mazdāpour, Katayoon. (2003/1382H). Gonāh-e Vīs. 1^st ed. Tehran: Asātir.

Nezāmi Ganjavi. (2001/1380H). Leili va Majnoon. With the efforts of Saeed Hamidiān. 1^st ed. Tehran: Ghatreh.

Pourdavood, Ebrahim. (2005/1384H). gatha-hā. Tehran: Asātir.

--------. (1998/1377H). Yasht-hā. 1^st ed. Tehran: Asātir.

Rastegār Fasāyi, Mansoor. (2006/1385H). Hāfez va Peida va Nahan-e Zendegi. 1^st ed. Tehran: Sokhan.

Rezāyi, Mehdi. (2004/1383H). Āfarinesh va Marg dar Asātir. 2^nd ed. Tehran: Asātir.

Ruthven, Kenneth Knowles. (2006/1385H). Ostureh (Myth). Tr. by Abolghasem Esma’eel Pour. 2^nd ed. Tehran: Markaz.

Sattāri, Jalāl. (2007/1386H). Simā-ye Zan dar Farhang-e Iran. 2^nd ed. Tehran: Markaz.

Siasi, Aliakbar. (1975/1354H). Nazariye-hāye Shakhsiat. 2^nd ed. Tehran: Tehran University Press.

Simone De Beauvoir. (2006/1385H). jense Dovom (La Deuxiems sexe/ The Second Sex). Tr. by Ghāsem San’avi. Tehran: Toos.

Vāhed Doost, Mahvash. (2004/1383H). Rooykard-hāye Elmi be Ostooreh Shenāsi. Tehran: Sorush.

Vali, Abd-ol Vahāb. (1990/1369H). Hayāt-e Ejtemā’ī-e Zan dar Tārikh-e Iran. 1^st ed. Tehran: Amir Kabir.