تحلیل گفتمان انتقادی در حکایت «درآمدن حمزه در جنگ، بی‌زره» با تکیه بر نظریۀ نورمن فرکلاف

محورهای موضوعی : اسطوره

رقیه موسوی ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه پیام نور واحد تهران جنوب)
علی محمد پشت دار ² (دانشیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه پیام نور واحد تهران جنوب)

تاریخ دریافت : 1398/03/09 تاریخ پذیرش : 1398/12/22 تاریخ انتشار : 1399/04/01

کلید واژه: مثنوی, مولوی, فرکلاف, مرگ اختیاری, تحلیل گفتمان انتقادی,

چکیده مقاله :

تحلیل گفتمان انتقادی، مجموع گفتارها و کنش‌هایی است که به‌ وسیلۀ بازنمودهای ایدئولوژیک یک فرد یا گروه، با نگرشی انتقادی و تحلیلی به قلمروهای گوناگون اجتماعی، فرهنگی و دینی می‌پردازد. در این مقاله حکایت درآمدن حمزه در جنگ، بدون زره از دفتر سوم مثنوی معنوی با تکیه بر نظریة نورمن فرکلاف و در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین بررسی می‌شود. مقاله به روش توصیفی‌ ـ ‌تحلیلی فراهم شده و درصدد است به ساختار صوری و معنایی کلام راوی و مولد گفتمان دست یابد تا از این طریق میزان تسلط او به مخاطب و همچنین نوع تعامل گفتمانی در کنش‌های متقیدانه در قالب پند و موعظه معلوم شود. نتیجه قابل پیش‌بینی این است که مولوی با تکیه بر جمله‌های استوار و متأکد و استعانت از قرآن و آموزه‌های دینی و اخلاقی، در پی تشکیل دایرۀ گفتمانی خاصی است که ژرف‌ساخت آن از عنصر مهم مرگ اختیاری و بی‌ارزش بودن حیات جسمانی خبر می‌دهد.

چکیده انگلیسی:

Critical discourse analysis is an approach that focuses on social, cultural and religious representations to interpret discourses and actions. Based on Norman Fairclough's theory, in the present article, the story of "How Hamza, may God be well-pleased with him, came to battle without a coat of mail" form book 3 of Masnavi Manavi is described in three stages of description, interpretation and explanation. The purpose of the paper is to clarify the formal and semantic structure of the narrator's speech and the generator of discourse by using descriptive-analytical method. It is through this way that the dominance of the narrator over the audience as well as his discursive interaction in the form of preaching are known. The results show that Jalal al-Din Muhammad Rumi, relying on Qur'an and the religious and moral teachings and using firm and emphasizing sentences, forms a special discourse that its deep-structure is "voluntary death and the worthlessness of worldly life".

منابع و مأخذ:

کتابنامه

قرآن کریم.

ایران‌منش، زهرا. 1396. «بررسی تطبیقی حکایتی از مثنوی معنوی (داستان جزع نکردن شیخی بر مرگ فرزندان خود) بر اساس رویکرد فرکلاف». فصلنامة ادبیّات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س13. ش49. صص74ـ49.

پاینده، حسین. 1393. داستان کوتاه در ایران. ج3. چ2. تهران: نیلوفر.

پورنامداریان، تقی. 1392. در سایۀ آفتاب. چ4. تهران: سخن.

حسینی سروری، نجمه. 1393. «تحلیل انتقادی گفتمان قصیده‌ای از سنایی». کهن‌نامۀ ادب فارسی. س5. ش1. صص89ـ67.

شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا. 1389. تازیانه‌های سلوک. تهران: آگه.

شمیسا، سیروس. 1377. معانی. چ5. تهران: میترا.

صفوی، سیّدسلمان. 1386. «ساختار کلی دفتر سوم مثنوی». آینه میراث. ش38. صص180ـ156.

فاولر، راجر و همکاران. 1394. زبان‌شناسی و نقد ادبی. ترجمۀ مریم خوزان و حسین پاینده. چ5. تهران: نشر نی.

فرکلاف، نورمن. 1379. تحلیل انتقادی گفتمان. ترجمۀ فاطمه شایسته‌پیران و همکاران. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.

ماتسون، دونالد. 1392. گفتمان‌های رسانه. ترجمۀ عبدالحسین کلانتری و بهزاد احمدی. تهران: دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه.

محمّدپور، محمّد؛ بازرگان، نوید و امیرحسین ماحوزی. 1394. «تولد ‌آسمانی با ‌مرگ نفسانی، مرگ اختیاری به روایت مثنوی معنوی». فصلنامة ادبیّات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س11. ش39. صص363ـ301.

مولوی، جلال‌الدین محمّد. 1393. مثنوی معنوی. دفتر سوم. تصحیح کریم زمانی. چ27. تهران: اطلاعات.

ناصری، زهره‌سادات و همکاران. 1394. «تحلیل گفتمان انتقادی داستان مرگ بونصر مشکان بر اساس رویکرد نورمن فرکلاف». علم زبان. س3. ش4. صص110ـ86.

هاوکس، ترنس. 1380. استعاره. ترجمۀ فرزانه طاهری. چ2. تهران: نشر مرکز.

همایی، جلال‌الدین. 1369. مولوی چه می‌گوید. ج1. چ7. تهران: هما.

یاحقی، محمّدجعفر و مهدی پرهام. 1387. «طلیعة شعر زهد در زبان فارسی». نامة فرهنگستان. س10، ش2. صص43ـ25.

یارمحمّدی، لطف‌الله. 1391. درآمدی به گفتمان‌شناسی. تهران: هرمس.

یورگنسن، ماریان و لوئیز فیلیپس. 1389. نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمۀ هادی جلیلی. تهران: نشر نی.

English Sources

Fowler, Roger. 1996. Linguistic Criticism. 2^nd edition. Oxford: Oxford University Press.

Fairclough, Norman. 1989. Language and Power. London: Longman.

English Sources

Fowler, Roger. 1996. Linguistic Criticism. 2^nd edition. Oxford: Oxford University Press.

Fairclough, Norman. 1989. Language and Power. London: Longman.

References

Holly Qoran.

Fairclough, Norman. (2000/1379SH). Critical Discourse Analysis. Tr. by Fāteme Šāyeste Pīrān & et al. Tehrān: Center for Media Studies and Research.

Fowler, Roger & et al. (2015/1394SH). Linguistics and Literary Criticism. Tr by Maryam Xūzān & Hosseīn Pāyande. 5^th Ed. Tehrān: Ney Publishing.

Hawks, Trance. (2001/1380SH). Metaphor. Tr. by Farzāne Tāherī. 2^nd ed. Tehrān: Markaz Publishing.

Homāeī, Jalāl al-dīn. (1990/1369SH). Mowlavī Če Mīgūyad. 7^th Ed. Vol.1. Tehrān: Homā.

Hosseinī Sarvarī, Najme. (2014/1393SH). “A Critical Analysis Discourse of the Sanaye's Ode”. Persian Literature Review. Year 5, No.1. Pp.67-89

Irānmaneš, Zahrā. (2017/1396SH).“A Comparative Study of the Mathnawi Spiritual Story of Non bewailing of the Sheikhs on the Death of his Children Based on the Fairclough Approach”. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehrān Branch. Year.13. No.49. Pp.49-74.

Jurgensen, Marian and Louise Phillips. (2010/1389SH). Nazarīye va tahlīl-e raveš dar tahlīl-e goftmān (Theory and Method in Discourse Analysis). Tr. by Hādī Jalīlī. Tehrān: Ney Publishing.

Matson, Donald. (2013/1392SH). Goftmān Hā-ye Resāne. (Media Discourses). Tr. by Abd al-hosseīn Kalāntarī & Behzād Ahmadī. Tehrān: Daftar-e Motāle’āt va Barnāme-rīzī.

Mohammad-pūr, Mohammad; Bāzargān, Navīd & Amīr hosseīn Māhūzī. (2015/1394SH). “Tavallod-e Asmānī bā marg-e Nafsānī be revāyat-e Masnavī-ye ma’navī”. (The Celestial Birth with Arbitrary Death by   Mathnavi’s Narrative”. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehrān Branch. Year 11. No.39. Pp. 301-363.

Mowlavī, Jalāl al-dīn Mohammad. (2014/1393SH). Masnavī Ma’anavī. Corrected by Karīm Zamānī. 27^th ed. Tehrān: Ettelā’at.

Nāserī, Zohreh Sādāt  & et al. (2015/1394SH). “Critical Discourse Analysis of the Story of Bo Nasr Meshkan's Death Based on Norman Fairclough Approach”. Language Science. Year 3. No.4. Pp. 86-110.

Pāyande, Hosseīn. (2014/1393SH). “Dāstān-e Kotah dar Irān”.(Short Story in Iran). 2^nd ed.  3^rd Vol. Tehrān: Nīlūfar.

Pūr nāmdārīān, Taqī. (2013/1392SH). “dar sāye-ye Aftāb”(In the Shade of the Sun). 4^th ed. Tehrān: Soxan.

Safavī, Seyyed Salmān. (2007/1386SH). “Sāxtār-e Kollī-ye Daftar-e Sevvom-e Masnavī”. ‘Ayene-ye Mīrās. No.38. Pp. 156-180.

Šafī'ī Kadkanī, Mohammad Reza (2010/1389SH). Tāzīyāne Hā-ye Solūk. Tehrān: Agāh.

Šamīsā, Cīrūs. (1998/1377SH). Ma’ānī. 5^th ed. Tehrān: Mītrā.

Yāhaqqī, Mohammad Ja’far and Mahdī Parhām. (2008/1387SH)."Talī’e-ye še’r-e zohd dar Irān”(The Dawn of Persian Poetry”. Letter to the Academy.Year10. No.2. Pp.25-43.

Yār mohammadī, Lotfollāh. (2012/1391SH). Dar Amadī be goftmān šenāsī. Tehrān: Hermes.