ارزیابی عملکرد سیاست خصوصی سازی از طریق شاخص های مالی/ عملیاتی شرکت های واگذار شده
محورهای موضوعی : آینده پژوهی
اکبر کمیجانی
1
(ندارد)
مهری رحیمی فر
2
(ندارد)
کلید واژه:
چکیده مقاله :
به دنبال مطرح شدن موضوع عدم کارایی های ناشی از فعالیت مجموعه بنگاه ها و شرکت های دولتی در اقتصاد کشور، در ایران نیز همچون دیگر کشورها، سیاست خصوصی سازی به عنوان یکی از راه حل های بهبود عملکرد مدنظر تصمیم گیران قرار گرفت. خط مشی های قانون برنامه اول توسعه و تبصره 32 این قانون به عنوان اولین رهنمودهای حقوقی، قانونی و سیاستی در زمینه تعیین و تکلیف وضعیت مالی، عملیاتی شرکت های دولتی نقطه آغازی برای بررسی و مطالعه تصمیم گیری، ارزیابی و اولویت بندی در واگذاری شرکت های دولتی قرار گرفت. مطالعه در خصوص اقدامات انجام شده از سوی دستگاه های واگذار کننده سهام و عوامل تصمیم گیر نشان می دهد که اهداف اصلی و اولیه خصوصی سازی در بسیاری موارد فراموش شده و یا تحت الشعاع اهداف فرعی قرار گرفته است. طی سال های اجرایی سیاست خصوصی سازی، عمدتأ سازمان صنایع ملی ایرا، سازمان گسترش و نو سازی صنایع ایران و بانک صنعت و معدن سهام شرکت های تحت پوشش و تابعه خود را به فروش رسانده اند که حتی در برخی موارد فروش سهام در حدی صورت گرفته است که مدیریت و یا مالکیت شرکت به بخش خصوصی انتقال یافته باشد. در این مقاله که به تحلیل خرد عملکرد شرکت های واگذار شده پرداخته شده است، حتی الامکان سعی گردیده تا ابعاد مختلف واگذاری با رعایت روش های مختلف واگذاری (بورس، مزایده و مذاکره)، عرضه کنندگان مختلف سهام (سازمان های متولی امر واگذاری) و درصد سهام واگذار شده ( شرکت هایی در نمونه مورد بررسی واقع شده اند که تمامأ و یا بیش از 50 درصد سهام آنها به بخش خصوصی واگذار شده است) مورد توجه قرار گیرد. در واقع در تحلیل خرد سیاست خصوصی سازی کوشش شده است تا اثرات اجرای سیاست خصوصی سازی با استفاده از برخی شاخص های مالی/ عملیاتی در شرکت های واگذار شده از جمله شاخص های سوداوری عملکرد (نسبت سود به فروش)، فروش سالانه و سود سرانه، درصد استفاده از ظرفیت های اسمی و تحلیل مقایسه ای آنها طی سال های قبل و بعد از اجرای سیاست واگذاری، چگونگی دستیابی به اهداف اساسی خصوصی سازی (از جمله ارتقاء کارایی فعالیت های واگذار شده، بهبود شیوه های مدیریت و حضور مؤثرتر بخش خصوصی در تداوم فعالیت ها) مورد تحلیل قرار گیرد. متدولوژی بکار گرفته شده در این مقاله انتخاب یک نمونه از میان شرکت های واگذار شده و ارزیابی عملکرد این شرکت ها طی سال های پی از خصوصی سازی از طریق شاخص مذکور می باشد. در مجموع نتایج بدست آمده نشان می دهد که شاخص سودآوری و فروش در اکثر شرکت های واگذار شده از روند صعودی و مثبت برخوردار بوده که البته افزایش سطح عمومی قیمت ها طی سال های اجرای سیاست خصوصی سازی در بروز این پدیده بی تأثیر نبوده است. شاخص اشتغال در اغلب شرکت های واگذار شده (به روش مذاکره و مزایده) افزایش یافته است و همچنین شاخص سودآوری عملکرد (نسبت سود به فروش) در اغلب شرکت های نمونه مورد بررسی تحت هر یک از روش های واگذار اعم از بورس و یا مزایده (مذاکره) از روند افزایشی طی سال های پس از واگذاری برخوردار بوده است .
Due to the inefficiency emerging from the public owned enterprises activities, privatization was implemented as an instrument to improve the economic performance of the public enterprises in Iran. The policies designed in the first five year plan and its 32 note have been considered as first legal, lawful, policy orientation guidances to examine the financial and operational profile of the public enterprises in order to rank them for privatization purposes. An initial survey on the process of undertaken steps indicates that the main goals of privatization have neglected or undershadowed by considering the secondary objectives. During the years of the privatization policy implementation, some organizations such as the Iran National Industries Organization, Iran Development and Renovation Industries Organization, and Mining and Industrial Bank have succeeded to supply the equities of their offiliated companies, even though in some cases due to the low presentation of equities, there has been some obstacles for the fully transfer of ownership or management of the public enterprises to the private sector. This article focuses on the microeconomic performance of the transferred companies with great emphasis on different ways of privatization: including stock exchane, auction and negotiations, the organization in charge of privatization and the amount of transferred shares. It is noteworthy that our sample includes public enterprises sold with more than 50 percent in the form of equities or wholly transferred to the private sector. In this approach, some attempts have been made to analyze the privatization performance by implementing financial/ operational indices including profit to sale ratio, per capita sale, per capital profit, the capacity utilization ratio and comparative analysis of them during the pre and post privatization years. Also, the process is evaluated by measuring the overall efficiency improvement, management enhancement and effective participation of the private sector in economic activities. The methodology used in this article is to choose a sample among the transferred enterprises and evaluate their performances during the post privatization years by the above mentioned indices. In short, the results imply that profitability indices in most transferred enterprises enjoyed an increasing trend during the post privatization years, mainly due to the overall price increase, amongst other sources. Also, the employment rate in most transferred companies through auction and negotiation has increased rapidly. In addition profit to sale ratio in all alternatives methods of transfer experienced an upward trend during the post privatization years.