آینده‌پژوهی تجارت الکترونیک در بخش صادرات محصولات کشاورزی ایران با رویکرد سناریو‌نویسی

محورهای موضوعی : آینده پژوهی

افشین بزی ¹ , سامره شجاعی ² , علیرضا اسفندیاری مقدم ³ , روح الله سمیعی ⁴

1 - گروه کارآفرینی، واحد علی آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی، علی آباد کتول، ایران .
2 - گروه مدیریت، واحد علی آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی، علی آباد کتول، ایران.
3 - گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران
4 - گروه مدیریت ،واحد علی آباد کتول ،دانشگاه آزاد اسلامی،علی آباد کتول ،ایران

تاریخ دریافت : 1402/03/15 تاریخ پذیرش : 1402/06/16 تاریخ انتشار : 1403/06/03

کلید واژه: تجارت الکترونیک, صادرات, محصولات کشاورزی, آینده‌پژوهی, سناریو‌نویسی,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: مطالعه حاضر در حوزه علم آینده‌پژوهی می‌باشد و در آن، سناریو‌ها توصیف‌های چالش برانگیز از آینده‌های ممکن بوده که با فراهم کردن امکان نگریستن به آینده می‌توانند برای توسعه تجارت الکترونیک در بخش کشاورزی به کار گرفته شوند. پژوهش حاضر، با هدف آینده‌پژوهی تجارت الکترونیک در بخش صادرات محصولات کشاورزی ایران با رویکرد سناریو‌نویسی انجام شده است. روش‌ها: جامعه آماری این پژوهش شامل خبرگان دانشگاهی و خبرگان صنعت می‌باشند. مدل پیشنهادی پژوهش، پس از انجام مصاحبه و جلسات کارشناسی با خبرگان پژوهش؛ تدوین شده است. پس از توزیع 200 پرسشنامه در بین جامعه آماری پژوهش، در نهایت حجم نمونه این پژوهش برابر است با 186 نفر از خبرگان در دسترس و متمایل به همکاری که با ترکیبی از دو روش نمونه‌گیری غیراحتمالی هدفمند و نمونه‌گیری گلوله برفی انتخاب شدند. اطلاعات جمع‌آوری شده جهت ارائه الگویی به منظور آینده‌پژوهی تجارت الکترونیک در بخش صادرات محصولات کشاورزی ایران با رویکرد سناریو‌نویسی، به کمک نرم افزار سناریو ویزارد مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها و نتیجه‌گیری: نتایج نشان می‌دهد که دو سناریو می‌توان برای آینده‌پژوهی تجارت الکترونیک در بخش صادرات محصولات کشاورزی ایران، در نظر گرفت که در سناریوی اول متغیرهای توجه به فرصت‌ها و تهدیدهای محیطی کسب ‌وکار و در سناریوی دوم متغیرهای بهبود انعطاف‌پذیری و مقیاس‌پذیری و افزایش بهره‌‌وری سازمان، بیشترین تأثیر را بر آینده تجارت الکترونیک در بخش صادرات محصولات کشاورزی دارند.

چکیده انگلیسی:

Background and Objective: The current study is in the field of futurology and in it, the scenarios are challenging descriptions of possible futures that can be used for the development of electronic commerce in the agricultural sector by providing the possibility of looking into the future. The current research was conducted with the aim of studying the future of e-commerce in Iran's agricultural products export sector with a scenario writing approach. Methods: The statistical population of this research includes academic experts and industry experts. The proposed research model, after conducting interviews and expert meetings with research experts; It has been edited. After distributing 200 questionnaires among the statistical population of the research, the sample size of this research is equal to 186 experts who are available and willing to cooperate, who were selected by a combination of two non-probability targeted sampling methods and snowball sampling. The collected information was analyzed with the help of scenario wizard software to provide a model for the future research of electronic commerce in Iran's agricultural products export sector with a scenario writing approach. Findings and Conclusion: The results show that two scenarios can be considered for the future research of e-commerce in Iran's agricultural products export sector. The organization has the greatest influence on the future of e-commerce in the export sector of agricultural products.

متن کامل:



فصلنامه آینده پژوهی مدیریت سال سی و پنجم/ شماره 138/ پاییز 1403

 

آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك در بخش صادرات محصولات كشاورزي ايران

با رويكرد سناريو‌نويسي

 

افشین بزی

        دکترای کارآفرینی، گروه کارآفرینی، واحد علی آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی، علی آباد کتول، ایران

 

سامره شجاعی

        استادیار گروه مدیریت، واحد علی آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی، علی آباد کتول، ایران.  (نویسنده مسئول)

[e-mail]

 

علیرضا اسفندیاری مقدم

استاد گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.

روح ا... سمیعی

استادیار گروه مدیریت، واحد علی آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی، علی آباد کتول، ایران

 

                                                                      تاریخ دریافت: 15/3/1402 تاریخ پذیرش: 16 /6/1402 

 

چکیده

زمینه و هدف: مطالعه حاضر در حوزه علم آینده‌پژوهی می‌باشد و در آن، سناريو‌ها توصيف‌هاي چالش برانگيز از آينده‌هاي ممكن بوده که با فراهم كردن امكان نگريستن به آينده مي‌توانند براي توسعه تجارت الكترونيك در بخش كشاورزي به كار گرفته شوند. پژوهش حاضر، با هدف آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك در بخش صادرات محصولات كشاورزي ايران با رويكرد سناريو‌نويسي انجام شده است.

روش‌ها: جامعه آماري اين پژوهش شامل خبرگان دانشگاهی و خبرگان صنعت مي‌باشند. مدل پيشنهادي پژوهش، پس از انجام مصاحبه و جلسات كارشناسي با خبرگان پژوهش؛ تدوين شده است. پس از توزيع 200 پرسشنامه در بين جامعه آماري پژوهش، در نهايت حجم نمونه اين پژوهش برابر است با 186 نفر از خبرگان در دسترس و متمايل به همكاري كه با تركيبي از دو روش نمونه‌گيري غيراحتمالي هدفمند و نمونه‌گيري گلوله برفي انتخاب شدند. اطلاعات جمع‌آوري شده جهت ارائه الگويي به منظور آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك در بخش صادرات محصولات كشاورزي ايران با رويكرد سناريو‌نويسي، به كمك نرم افزار سناریو ویزارد مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت.

یافته‌ها و نتیجه‌گیری: نتایج نشان مي‌دهد كه دو سناريو مي‌توان براي آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك در بخش صادرات محصولات كشاورزي ايران، در نظر گرفت که در سناریوی اول متغيرهاي توجه به فرصت‌ها و تهديدهاي محيطي كسب ‌وكار و در سناریوی دوم متغيرهاي بهبود انعطاف‌پذيري و مقياس‌پذيري و افزايش بهره‌‌وري سازمان، بیشترین تأثیر را بر آینده تجارت الکترونیک در بخش صادرات محصولات کشاورزی دارند.

واژگان كليدي: تجارت الكترونيك، صادرات، محصولات كشاورزي، آينده‌پژوهي، سناريو‌نويسي

 

 

 

1. مقدمه

در جهان امروز فناوری اطلاعات و ارتباطات يكي از منابع اصلي توسعه به شمار مي‌رود و از مهم‌ترين شاخص‌هاي توسعه يافتگي، توانايي توليد و استفاده از اطلاعات در هر جامعه است. به عبارت ديگر اطلاعات شاخص قدرت است و مهم‌ترين عاملي كه تمايز ميان جوامع مختلف را تعيين مي‌كند؛ ميزان اطلاعاتي است كه آن كشور توليد مي‌كند و يا به كار مي‌گيرد. فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان بهترين ابزار براي پراكنش اطلاعات و ارتباطات نامبرده مي‌شود، هيچ يك از فعاليت‌هاي امروزي، بدون به كارگيري و استفاده از آن در جهان انجام نخواهد شد (حسيني، 1388). از سويي، تجارت الكترونيك سريع‌‌ترين بخش روبه رشد در برخي كشورهاي توسعه يافته در 10 سال اخير بوده است. دلايل بسياري براي رشد ناگهاني اين بخش در كشورهاي درحال توسعه مانند ايران وجود دارد كه مي‌توان سبك زندگي شلوغ، نرخ سواد كامپيوتر بالا، گروه‌هاي درآمدي بالا، خط مشي‌هاي تبادل آسان و آزمايشي، در دسترس بودن بازخورد محصولات، برگشت نقدي، اعتبار يا خريد و تحويل نقد را برشمرد(ورما¹ و همكاران، 2015). اهمیت تجارت الکترونیک این روزها بر کسی پوشیده نیست و این اهمیت تنها به دلیل رشد سریع آن نیست بلکه به دلیل اینست که اساساً آینده کسب و کارها بستگی به بازاریابی دارد(حیدرزاده و همکاران، 1401). در اين بين بخش كشاورزي نيز به شدت تحت تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات قرار گرفته است و توجه به آن در بخش كشاورزي مورد تائيد همه مي‌باشد. به عبارت بهتر، فناوری اطلاعات و ارتباطات يك خط مشي كارآمد و رقابت‌پذير را براي تجارت الكترونيك خلق كرده است. در واقع تجارت الكترونيك نه تنها باعث كاهش هزينه‌ها و تسهيل تجارت مي‌شود همچنين باعث تغيير در روش‌هاي فروش محصولات مي‌شود همچنين با حذف واسطه‌ها در بهره‌وري مؤثر مي‌باشد. به همين منظور توجه به تجارت الكترونيك در بخش صادرات محصولات كشاورزي مي‌تواند ضروري قلمداد گردد و به عنوان راهكاري در افزايش بهره‌وري عنوان شود (حسيني، 1388). توسعه صادرات غير نفتي يك ضرورت است و بدين طريق مي‌توان درآمدهاي ارزي را افزايش مي‌دهد و در نتيجه، اجراي برنامه‌هاي توسعه اقتصادي را كه متضمن هزينه‌هاي ارزي است، ممكن مي‌سازد. ولي در ايران معمولاً زماني به رشد و توسعه غيرنفتي توجه مي‌شود كه صادرات نفت خام و درآمدهاي فروش آن دچار ركود شده باشد. تجربه گذشته در ايران در زمينه افت وخيز در درآمدهاي ارزي ايجاب مي‌كند كه سياست‌گذاري‌هايي در افزايش صادرات غيرنفتي و به ويژه صادرات محصولات كشاورزي انجام پذيرد (فرهمند و همكاران، 1391). بخش کشاورزی یکی از بخش‌های مهم و توانای اقتصاد کشور است که تأمین‌کننده بیش از یک‌چهارم از تولید ناخالص داخلی، یک‌چهارم از اشتغال، 85 درصد از نیازهای غذایی، حدود 27 در از صادرات غیرنفتی و بیش از 90 درصد از مواد خام مرتبط با کشاورزی است(مولایی و همکاران، 1401). از منظر روش‌شناسي، روش‌هاي مختلفي براي آينده‌پژوهي و شناخت آينده وجود دارد كه در اين مقاله روش سناريونويسي به منظور درك بهتر الزامات آينده تجارت الكترونيك در بخش صادرات محصولات كشاورزي معرفي مي‌شود. بدين ترتيب، سناريو پردازي، يك رويكرد شناخته شده براي انديشيدن پيرامون آينده‌هاي ممكن مي‌باشد. سناريو‌ها توصيف‌هاي باوركردني و چالش برانگيز از آينده‌های ممكن مي‌باشد. سناريو‌ها توصيف‌های باوركردني و چالش برانگيز از آينده‌هايي متفاوت هستند كه براي ايجاد آمادگي در مورد آنچه در آينده روي خواهد داد، ارائه مي‌شوند و با فراهم كردن امكان نگريستن به آينده مي‌توانند براي توسعه تجارت الكترونيك در بخش كشاورزي به كار گرفته شوند(انزمن² و همکاران، 2011). پس از بررسي مباني نظري پژوهش و مرور پيشينه تحقيق مشخص گرديد كه مهم‌ترين مسائل موجود در اين پژوهش را مي‌توان پيچيدگي و ابهام در حوزه تصميم‌گيري آينده تجارت الكترونيك در بخش صادرات محصولات كشاورزي بر اساس آينده‌پژوهي عواملي مؤثر بر آينده تجارت الكترونيك در بخش صادرات محصولات كشاورزي؛ تعيين ميزان اهميت هر يك از عوامل مؤثر بر آينده تجارت الكترونيك در بخش صادرات محصولات كشاورزي؛ شناسايي و تدوين مهم‌ترين سناريوهاي پيش روي تجارت الكترونيك در بخش صادرات محصولات كشاورزي؛ تحليل نتايج هريك از سناريوهاي پيش روي تجارت الكترونيك در بخش صادرات محصولات كشاورزي؛ اشاره نمود. از طرفي، به دليل نبود يك مدل به‌منظور ارائه توصيه‌هايي به مديران براي تصميم‌‌گيري در مورد آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك در بخش صادرات محصولات كشاورزي ايران با رويكرد سناريو‌نويسي، مي‌توان به بيان مسئله پژوهش حاضر، اقدام نمود. پرسش‌های اصلي تحقيق عبارت است از:

چه عواملي بر آينده تجارت الكترونيك در بخش صادرات محصولات كشاورزي مؤثر هستند؟

ميزان اهميت هر يك از عوامل مؤثر بر آينده تجارت الكترونيك در بخش صادرات محصولات كشاورزي چقدر است؟

مهم‌ترين سناريوهاي پيش روي تجارت الكترونيك در بخش صادرات محصولات كشاورزي كدام است؟

نتايج هريك از سناريو‌ها چيست؟

 

2. روش تحقيق، جامعه آماری و حجم نمونه

تحقيق حاضر با توجه به هدف آن، از نوع تحقيقات كاربردي است، زيرا در جهت دستيابي به اطلاعاتي در مورد آينده تجارت الکترونیک در بخش صادرات محصولات كشاورزي بوده و براي سازمان‌هاي متولي اين موضوع در زمينه تصميم‌گيري، مفيد خواهد بود. روش انجام پژوهش، نظري و اكتشافي است؛ بنابراين به دنبال كشف انواع آينده پيش روي تجارت الکترونیک در بخش صادرات محصولات كشاورزي است. از لحاظ مبناي پژوهشي نيز اين تحقيق از نوع كيفي محسوب مي‌گردد و مبتني بر آينده‌پژوهي بر اساس روش سناريونويسي به روش "گروه آينده" انجام مي‌گيرد. در اين مطالعه روش "گروه آينده" به عنوان متدولوژي محوري سناريونويسي انتخاب شده است. لذا بعضي تعابير نظير "همبستگي بين متغيرها" در اين روش شناسي فاقد معنا خواهند بود. در "روش گروه آينده" پس از تعيين معيارهاي كليدي، فضاي سناريوهاي ممكن بر اساس فرض تأثیر متقابل و متعامل عوامل مذكور ساخته مي‌شود. جامعه آماری پژوهش شامل فعالان حوزه تجارت الکترونیک و صادركنندگان محصولات كشاورزي مي‌باشد كه با مفاهيم و ادبيات مربوط به پاسخگويي آشنايي داشته باشند. از آنجايي كه خبرگان، افراد مطلع از موضوع و صادركنندگان داراي تأثيرات اجتماعي و علمي برابر نیستند در نتيجه داراي شانس يكسان براي انتخاب شدن نیستند، لذا حجم نمونه اين پژوهش برابر است با 186 نفر از خبرگان در دسترس و متمايل به همكاري كه با تركيبي از دو روش نمونه‌گيري غيراحتمالي هدفمند و نمونه‌گيري گلوله برفي انتخاب شده‌اند.

 

---

[1]   .Verma

[2]  .Enzmann

 

 

نمودار 1. فرآيند تحقيق (منبع: پژوهش حاضر)

 

 

3. مبانی نظری

تجارت الكترونيكي تعاريف گوناگوني دارد كه بيشتر آن‌‌ها مبتني بر تجربه‌هاي گذشتگان در استفاده از تجارت الكترونيكي بوده است. كميسيون اروپايي در سال 1997 تجارت الكترونيكي را به اين شكل تعريف كرد: "تجارت الكترونيكي بر پردازش و انتقال الكترونيك داده‌ها، شامل متن، صدا و تصوير مبتني است." تجارت الكترونيكي فعاليت‌هاي گوناگوني از قبيل مبادله الكترونيك كالا‌ها و خدمات، تحويل فوري مطالبات ديجيتال، انتقال الکترونیکی وجوه، مبادله الکترونیکی سهام، بارنامه الکترونیکی، طرح‌هاي تجاري، بازاريابي مستقيم و خدمات پس از فروش را در بر مي‌گيرد(صالحی، 1392). تجارت الكترونيكي به مفهوم انجام الكترونيكي فرآيندهايي مي‌باشد كه با هدف مبادله پول، كالا، خدمات و اطلاعات صورت مي‌گيرد(جعفرنژاد و همكاران، 1388). در اين نوع تجارت، تسهيل فرآيندهاي تجاري، حذف فرآيندهاي تجاري و بي مورد در انجام امور بازرگاني، كاهش هزينه‌ها از طريق بهبود و افزايش هماهنگي، كاهش هزينه‌هاي اداري به ويژه هزينه مكاتبات، بهبود دسترسي به بازار و افزايش تنوع براي مشتريان به بازار و افزايش تنوع براي مشتريان و صرفه جويي در وقت به علت سرعت بالاي تبادل اطلاعات از بارز‌ترين مزايا محسوب مي‌شوند(رادفر و قضاتي، 1393). در تعريف ديگر آمده است: هر شكلي از مبادلۀ تجاري را كه در آن، طرفين ذينفع به جاي تبادلات فيزيكي يا تماس مستقيم فيزيكي، به صورت الكترونيكي تعامل مي‌كنند تجارت الكترونيك مي‌نامند كه تفاوت اساسي آن با تجارت سنتي در نحوة تبادل اطلاعات است. در تجارت سنّتي، اطلاعات از طريق ارتباطات چهره به چهره و يا حداكثر به وسيلۀ تلفن و سيستم پستي انتقال پيدا مي‌كند؛ ولي در تجارت الكترونيكي، اين فرآيند توسط شبكه‌هاي كامپيوتري صورت مي‌پذيرد(مشبكي و همكاران، 1389).

تلاش براي رسيدن به اهداف چشم انداز ۲۰ ساله و ايجاد ظرفيت‌هاي جديد در جهت توسعه صادرات غيرنفتي همواره از جمله راهبردهاي بلند مدت كشور در عرصه اقتصاد در طول سال‌هاي اخير بوده است. هرچند كه در طول برنامه‌هاي اول، دوم و سوم توسعه اقتصادي كشور، وضعيت صادرات غيرنفتي ايران از رقم پيش‌بيني شده كم‌تر بود، اما در سال نخست چهارمين برنامه توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي كشور اين ميزان از رقم پيش‌بيني شده نيز فراتر رفت(سعيداردكاني و صيادي تورانلو، 1391). در حقيقت، بخش كشاورزي يكي از بخش‌هاي مهم اقتصادي است و بررسي ارتباط ميان عوامل مؤثر بر صادرات اين بخش از اهميت زيادي برخوردار است و اين بخش علاوه بر تأمین امنيت غذايي نقش موثري در توسعه اقتصادي اشتغال و صادرات غيرنفتي كشور دارد. بخش كشاورزي بطور متوسط 17درصد از توليد ناخالص و 23/5 درصد ازاشتغال و تأمین كننده بيش از80 درصد غذاي جامعه توسط اين بخش تأمین مي‌شود(آهني و همكاران، 1395). صادرات بخش كشاورزي سهم قابل توجهي از صادرات غيرنفتي را به خود اختصاص داده و از جايگاه ارزآوري بالايي برخوردار است. لذا، تكيه بر توسعه و گسترش صادرات بخش كشاورزي مي‌تواند زمينه مناسبي را براي حضور ايران را در بازارهاي جهاني در امر صادرات كالاهاي غيرنفتي فراهم آورد. در اين ميان، بررسي عوامل تاثيرگذار بر توسعه صادرات اين بخش ضروري به نظر مي‌رسد(عبدالرحيميان و خرم، 1395) و (ژو و لي¹، 2018) و (تروارينگ و برناشتاين²، 2018). توانايي‌هاي بالقوه صادرات بخش كشاورزي در ميان محصولات غيرنفتي و پتانسيل مناسب اين بخش در تأمین و تضمين استقلال سياسي كشور ضرورت توجه به اين امر را مشخص مي‌سازد(شفيعي و آقاپورصباغي، 1395). 

از سویی با افزايش تغييرات و دگرگوني‌‌ها در سال‌هاي آخر هزاره دوم و ظهور پياپي مسائل جديد در جامعه جهاني، اتكا به روش‌هاي برنامه‌ريزي مبتني بر پيش‌بيني، جوابگوي نياز مديريت‌هاي كلان كشور‌ها نبود و سايه سنگين عدم قطعيت‌‌ها و ظهور رويدادهاي ناپيوسته و شگفت انگيز، وضعيت را به گونه‌اي دگرگون كرده بود كه پيش‌بيني آينده در دنياي پرتحول براي برنامه‌ريزان، امري مشكل به نظر مي‌رسيد. عدم توانايي در پيش‌بيني دقيق آينده و همچنين پيچيدگي‌هاي ناشي از تغييرات روزافزون باعث شد تا محققان از قابليت‌هاي دانش نوظهور آينده‌پژوهي‌ بهره‌ برده و آينده‌پژوهي‌ را وارد بطن فعاليت‌هاي برنامه‌ريزي و پيش‌بيني تحولات علمي و تكنولوژي‌ بكنند. اين رويكرد در عرصه مطالعات آينده به سرعت در ميان كشور‌ها گسترش يافت و با گذشت كمتر از دو دهه، عرصه‌هاي مختلف علوم را نيز در نورديد. در اين ميان علوم انساني كه مي‌توانست مباني فلسفي و نظري مطالعات آينده را شكل داده و ساير علوم پايه و فني و مهندسي را در دايره شمول آينده‌پژوهي‌هاي خود قرار دهد از موضوع كمي به دور مانده و در حاشيه قرار گرفته است. لذا در اين خصوص تحرك در شاخه‌هاي علوم انساني و تلاش براي هدايت مطالعات كلان آينده ضروري است. از طرف ديگر در عرصه برنامه‌ريزي براي صنايع اصلي كشور به عنوان يكي از شاخه‌هاي اقتصادي پويا كه مي‌توانند مبتني بر پيش‌بيني آينده هم باشند، روش‌هاي مختلفي براي آينده‌پژوهي و شناخت آينده وجود دارد كه در اين مقاله روش سناريوپردازي³ به منظور درك بهتر الزامات آينده استفاده مي‌گردد. سناريو‌پردازي، يك رويكرد شناخته شده براي انديشيدن پيرامون آينده‌هاي ممكن مي‌باشد. سازمانی که از سناریوپردازی برای رسیدن به راهبردهای خود استفاده می‌کند، از بدیل‌های متنوع راهبرد برخوردار است و قادر است از طریق اختیارهای حقیقی بر راهبردهایش به گونه‌ای انعطاف‌پذیر با محیط روبرو شود(صمصامی و همکاران، 1396). تمام رویکردهای سناریو از پنج تا نه مرحله با جزییات تغییر می‌کنند؛ اما فرایند همگی ترتیب مشابهی دارد که این گام‌ها عبارتند از: 1. شناخت مسئله و علامت گذاری محیط آن؛ 2. تشریح موقعیت کنونی و تشخیص عوامل مرتبط؛ 3. دسته‌بندی، ارزیابی و انتخاب المان‌های سناریو؛ 4. تدوین سناریوها؛ 5. تحلیل، تغییر و انتخاب سناریوها؛ 6. حمایت از تصمیم‌گیری(شوارتز⁴، 1996).

 

---

[1]  .Zhu & Li

[2] . Trauring & Bernstein

[3]  .Scenario Planning

[4] . Schwartz

جدول1. متغیرها و شاخص‌های پژوهش

منابع	شاخص‌هاي پژوهش		متغيرهاي پژوهش
(آقا عباسي، 1395)، (آهني و همكاران، 1395)، (عبدالرحيميان و خرم، 1395)، (شفيعي و آقاپورصباغي، 1395)، (فكه، 2018)، (ژو و لي، 2018) و (الباكري و همكاران، 2015)، (چانانا و همكاران، 2012)، (تربك، 2012)	توجه به رسالت و مقصود كسب‌وكار در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك		عوامل سازماني آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك
توجه به نقاط قوت و ضعف داخلي كسب‌وكار در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك
توجه به فرصت‌ها و تهديدهاي محيطي كسب‌وكار در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك
توجه به ابزارها و رويكردهاي برنامه‌‌ريزي استراتژيك تجارت الكترونيك
توجه به تكنيك‌هاي تحليل تجارت در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك
(اگاستام و ولفس لنهر، 2018) و (هارماكوا و واكتر، 2018) و (كارتر، 2018) و (استفانيديس، 2018) و (گلچيني و همكاران، 1396) و (شكوري و همكاران، 1394) و (ميرسپاسي، 1394) و (كيارلي، 2013)	كاهش هزينه‌هاي سازماني		مزاياي آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك
بهبود انعطاف‌پذيري و مقياس پذيري
افزايش بهره‌‌وري سازمان
خدمات سريع‌تر به مشتريان
برقراري روابط با مشتري
(اگاستام و ولفس لنهر، 2018)، (فكه، 2018)، (آقا عباسي، 1395)، (ژو و لي، 2018)، (تروارينگ و برناشتاين، 2018)، (آهني و همكاران، 1395)، (عبدالرحيميان و خرم، 1395)، (شفيعي و آقاپورصباغي، 1395)، (تروارميته و همكاران، 2018)، (كاظمي، 1397)	الف- مشخصات محصول صادراتي		بهبود صادرات محصولات كشاورزي
بسته‌بندي محصول
علامت تجاري محصول
كيفيت محصول
ب- قيمت محصول صادراتي
روش پرداخت
تخفيفات
ج- خدمات به مشتري محصول صادراتي
پاسخ به درخواست مشتري
پيگيري وضعيت سفارش

 

4. يافته‌هاي اصلي پژوهش

بر اساس نظرات و تجربه حرفه‌اي اساتيد دانشگاهي صاحب‌نظر (خبرگان آكادميك) و مديران و سياست‌گذاران سازماني بخش صادرات محصولات كشاورزي ايران و بازيگران عرصه سياست‌گذاري، بازيگران عرصه بازار و بنگاه‏داران و بازيگران عرصه نهادهاي ميانجي (تحقيقات/ آموزش/ نظارت و... )، (خبرگان صنعت)، از منظر اهميت ايده‌آل (To-Be)، مهم‌ترين شاخص‌هاي متغير"عوامل سازماني آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك" عبارتند از "توجه به فرصت‌ها و تهديدهاي محيطي كسب‌وكار در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك" و "توجه به تكنيك‌هاي تحليل تجارت در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك" زيرا از نظر خبرگان درون يك طيف 7 تايي، به ترتيب داراي وزن اهميتي معادل 6.12 و 5.87 محاسبه شده‌اند. از طرفي، مهم‌ترين شاخص‌هاي متغير"مزاياي آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك" عبارتند از "بهبود انعطاف‌پذيري و مقياس‌پذيري" و " افزايش بهره‌‌وري سازمان" زيرا از نظر خبرگان درون يك طيف 7 تايي، به ترتيب داراي وزن اهميتي معادل 5.98 و 5.93 محاسبه شده‌اند. به علاوه، مهم‌ترين شاخص‌هاي متغير "بهبود صادرات محصولات كشاورزي" يعني الف- مشخصات محصول صادراتي داراي وزن اهميتي معادل 5.56؛ ب- قيمت محصول صادراتي داراي وزن اهميتي معادل 5.97؛ ج- خدمات به مشتري محصول صادراتي داراي وزن اهميتي معادل 5.48 تعيين گرديد. با تحليل جداول بالا، مشخص گرديد كه در حالي كه وضعيت عملكردي (As-Is) شاخص‌هاي مذكور به شرح ذيل محاسبه شده است: توجه به فرصت‌ها و تهديدهاي محيطي كسب‌وكار در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك داراي وزن وضعيتي (عملكردي) معادل 4.11؛ توجه به تكنيك‌هاي تحليل تجارت در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك داراي وزن وضعيتي (عملكردي) معادل 4.97 به عنوان شاخص‌هاي متغير"عوامل سازماني آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك"؛ بهبود انعطاف‌پذيري و مقياس پذيري داراي وزن وضعيتي (عملكردي) معادل 4.69، افزايش بهره‌‌وري سازمان داراي وزن وضعيتي (عملكردي) معادل 4.47 به عنوان شاخص‌هاي متغير"مزاياي آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك"؛ الف- مشخصات محصول صادراتي داراي وزن وضعيتي (عملكردي) معادل 5.04، ب- قيمت محصول صادراتي داراي وزن وضعيتي (عملكردي) معادل 4.38، ج- خدمات به مشتري محصول صادراتي داراي وزن وضعيتي (عملكردي) معادل 4.71 به عنوان شاخص‌هاي متغير"بهبود صادرات محصولات كشاورزي" بسيار داراي وضعيت عملكردي ضعيفي هستند.

در اينجا پس از انجام مصاحبه و جلسات كارشناسي با خبرگان پژوهش، مشخص گرديد كه مهم‌ترين شاخص‌هاي متغير"عوامل سازماني آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك" عبارتند از "توجه به فرصت‌ها و تهديدهاي محيطي كسب‌وكار در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك (با كد داده‌اي aa3) " و "توجه به تكنيك‌هاي تحليل تجارت در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك (با كد داده‌اي aa5) "؛ و مهم‌ترين شاخص‌هاي متغير"مزاياي آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك" عبارتند از "بهبود انعطاف‌پذيري و مقياس پذيري (با كد داده‌اي ab2) " و " افزايش بهره‌‌وري سازمان (با كد داده‌اي ab3) "؛ همچنين مهم‌ترين شاخص‌هاي متغير"بهبود صادرات محصولات كشاورزي" يعني مشخصات محصول صادراتي(با كد داده‌اي ba) ؛ قيمت محصول صادراتي (با كد داده‌اي bb) ؛ و خدمات به مشتري محصول صادراتي (با كد داده‌اي bc)، به عنوان معيارهاي كليدي آينده‌پژوهي تعيين گرديد. به منظور نهايي سازي مستندات آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك در بخش صادرات محصولات كشاورزي ايران، در اينجا سناريوهاي ممكن ارائه شده و فهرستي از بايد‌ها و نبايد‌ها و نكات اجرايي آن تعيين مي‌گردد. در واقع به منظور گزارش نهايي سناريونويسي، در اينجا اعتبارسنجي تحليل‌هاي انجام شده مهم است. با توجه به آمارهاي مربوط به ناسازگاري محاسبات سناريونويسي، مشخص گرديد كه اعتبارسنجي سناريونويسي در پژوهش حاضر، در سطح عالي قرار دارد زيرا نرخ ناسازگاري كمتر از 0.02 شده و برابر با صفر محاسبه شده است. از طرفي ديگر، علت اصلي تحليل پايايي ابزار گردآوري داده‌هاي اين پژوهش اين است كه ابزار اندازه‌گيري در شرايط يكسان تا چه اندازه نتايج يكساني به دست مي‌دهد و اينكه همبستگي ميان يك مجموعه از پاسخ­ها و مجموعه ديگري از پاسخ­ها در يك آزمون معادل كه به صورت مستقل بر يك گروه آزمودني به دست آمده است، چقدر است. در نهايت آلفاي كرونباخ براي متغيرهاي پژوهش، بيشتر از 0.8 محاسبه شده است، كه نشان مي‌دهد، پايايي ابزار آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك در بخش صادرات محصولات كشاورزي ايران با رويكرد سناريو‌نويسي، در وضعيت عالي قرار دارد. نتايج مربوط به اعتبارسنجي سناريونويسي نشان مي‌دهد كه داده‌هاي مورد استفاده در پژوهش حاضر و همچنين محاسبات نرم افزار SCENARIO WIZARD از دقت و قابليت آينده‌پژوهي بالايي برخوردارند.

چه عواملي بر آينده تجارت الكترونيك در بخش صادرات محصولات كشاورزي مؤثر هستند؟

نتايج پژوهش حاضر نشان مي‌دهد كه عوامل مؤثر بر آينده تجارت الكترونيك در بخش صادرات محصولات كشاورزي عبارتند از: متغير "عوامل سازماني آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك" در برگيرنده شاخص‌هايي از قبيل: توجه به رسالت و مقصود كسب‌وكار در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك، توجه به نقاط قوت و ضعف داخلي كسب‌وكار در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك، توجه به فرصت‌ها و تهديدهاي محيطي كسب‌وكار در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك، توجه به ابزارها و رويكردهاي برنامه‌‌ريزي استراتژيك تجارت الكترونيك در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك، توجه به تكنيك‌هاي تحليل تجارت در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك؛ و متغير "مزاياي آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك" در برگيرنده شاخص‌هايي از قبيل: كاهش هزينه‌هاي سازماني، بهبود انعطاف‌پذيري و مقياس پذيري، افزايش بهره‌‌وري سازمان، خدمات سريع‌تر به مشتريان، برقراري روابط با مشتري؛ و متغير "بهبود صادرات محصولات كشاورزي" در برگيرنده شاخص‌هايي از قبيل: الف- مشخصات محصول صادراتي (بسته‌بندي محصول، علامت تجاري محصول، كيفيت محصول)، ب- قيمت محصول صادراتي (روش پرداخت، تخفيفات)، ج- خدمات به مشتري محصول صادراتي (پاسخ به درخواست مشتري، پيگيري وضعيت سفارش).

ميزان اهميت هر يك از عوامل مؤثر بر آينده تجارت الكترونيك در بخش صادرات محصولات كشاورزي چقدر است؟

نتايج پژوهش حاضر نشان مي‌دهد كه بر اساس نظرات و تجربه حرفه‌اي اساتيد دانشگاهي صاحب‌نظر (خبرگان آكادميك) و مديران و سياست‌گذاران سازماني بخش صادرات محصولات كشاورزي ايران و بازيگران عرصه سياست‌گذاري، بازيگران عرصه بازار و بنگاه‏داران و بازيگران عرصه نهادهاي ميانجي (تحقيقات/ آموزش/ نظارت و... )، (خبرگان صنعت)، از منظر اهميت ايده‌آل (To-Be)، مهم‌ترين شاخص‌هاي متغير"عوامل سازماني آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك" عبارتند از "توجه به فرصت‌ها و تهديدهاي محيطي كسب‌وكار در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك" و "توجه به تكنيك‌هاي تحليل تجارت در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك" زيرا از نظر خبرگان درون يك طيف 7 تايي، به ترتيب داراي وزن اهميتي معادل 6.12 و 5.87 محاسبه شده‌اند. از طرفي، مهم‌ترین شاخص‌هاي متغير"مزاياي آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك" عبارتند از "بهبود انعطاف‌پذيري و مقياس پذيري" و " افزايش بهره‌‌وري سازمان" زيرا از نظر خبرگان درون يك طيف 7 تايي، به ترتيب داراي وزن اهميتي معادل 5.98 و 5.93 محاسبه شده‌اند. به علاوه، مهم‌ترين شاخص‌هاي متغير"بهبود صادرات محصولات كشاورزي" يعني الف- مشخصات محصول صادراتي داراي وزن اهميتي معادل 5.56؛ ب- قيمت محصول صادراتي داراي وزن اهميتي معادل 5.97؛ ج- خدمات به مشتري محصول صادراتي داراي وزن اهميتي معادل 5.48 تعيين گرديد. با تحليل جداول بالا، مشخص گرديد كه در حالي كه وضعيت عملكردي (As-Is) شاخص‌هاي مذكور به شرح ذيل محاسبه شده است: توجه به فرصت‌ها و تهديدهاي محيطي كسب‌وكار در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك داراي وزن وضعيتي (عملكردي) معادل 4.11؛ توجه به تكنيك‌هاي تحليل تجارت در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك داراي وزن وضعيتي (عملكردي) معادل 4.97 به عنوان شاخص‌هاي متغير"عوامل سازماني آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك"؛ بهبود انعطاف‌پذيري و مقياس پذيري داراي وزن وضعيتي (عملكردي) معادل 4.69، افزايش بهره‌‌وري سازمان داراي وزن وضعيتي (عملكردي) معادل 4.47 به عنوان شاخص‌هاي متغير"مزاياي آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك"؛ الف- مشخصات محصول صادراتي داراي وزن وضعيتي (عملكردي) معادل 5.04، ب- قيمت محصول صادراتي داراي وزن وضعيتي (عملكردي) معادل 4.38، ج- خدمات به مشتري محصول صادراتي داراي وزن وضعيتي (عملكردي) معادل 4.71 به عنوان شاخص‌هاي متغير"بهبود صادرات محصولات كشاورزي" بسيار داراي وضعيت عملكردي ضعيفي هستند.

مهم‌ترين سناريوهاي پيش روي تجارت الكترونيك در بخش صادرات محصولات كشاورزي كدام است؟ نتايج هريك از سناريو‌ها چيست؟

سناريوي اول از آينده: با توجه به وضعيت عملكردي (As-Is) بسيار ضعيف براي متغيرهاي "توجه به فرصت‌ها و تهديدهاي محيطي كسب‌وكار در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك (با كد داده‌ای aa3) " و "توجه به تكنيك‌هاي تحليل تجارت در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك (با كد داده‌ای aa5) " در بررسي عوامل سازماني آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك، مي‌توان پیش‌بینی نمود كه مديران و سياست‌گذاران سازماني بخش صادرات محصولات كشاورزي ايران و بازيگران عرصه سياست‌گذاري، بازيگران عرصه بازار و بنگاه‏داران و بازيگران عرصه نهادهاي ميانجي (تحقيقات/ آموزش/ نظارت و... ) به وضعيت قيمت محصول صادراتي (روش پرداخت، تخفيفات)، در تصميمات راهبردي سازمان، توجه ویژه‌ای خواهند داشت تا به بهبود بخش صادرات محصولات كشاورزي ايران دست يابند زيرا متغيرهاي "توجه به فرصت‌ها و تهديدهاي محيطي كسب‌وكار در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك (با كد داده‌ای aa3) " و "توجه به تكنيك‌هاي تحليل تجارت در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك (با كد داده‌ای aa5) " داراي رابطه مثبت و معناداري بر شاخص‌هاي متغير"بهبود صادرات محصولات كشاورزي" به ويژه "قيمت محصول صادراتي" هستند.

سناريوي دوم از آينده: با توجه به وضعيت عملكردي (As-Is) بسيار ضعيف براي متغيرهاي "بهبود انعطاف‌پذيري و مقياس پذيري (با كد داده‌ای ab2) " و " افزايش بهره‌‌وري سازمان (با كد داده‌ای ab3) " در بررسي مزاياي آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك، مي‌توان آينده‌پژوهي نمود كه مديران و سياست‌گذاران سازماني بخش صادرات محصولات كشاورزي ايران و بازيگران عرصه سياست‌گذاري، بازيگران عرصه بازار و بنگاه‏داران و بازيگران عرصه نهادهاي ميانجي (تحقيقات/ آموزش/ نظارت و... ) به وضعيت مشخصات محصول صادراتي (بسته بندي محصول، علامت تجاري محصول، كيفيت محصول) و خدمات به مشتري محصول صادراتي (پاسخ به درخواست مشتري، پيگيري وضعيت سفارش)؛ در تصميمات راهبردي سازمان، توجه ويژه‌اي خواهند داشت تا به بهبود بخش صادرات محصولات كشاورزي ايران دست يابند زيرا متغيرهاي "بهبود انعطاف‌پذيري و مقياس پذيري (با كد داده‌اي ab2) " و " افزايش بهره‌‌وري سازمان (با كد داده‌اي ab3) " داراي رابطه مثبت و معناداري بر شاخص‌هاي متغير"بهبود صادرات محصولات كشاورزي" به ويژه "مشخصات محصول صادراتي" و "خدمات به مشتري محصول صادراتي" هستند.

سناريوي تركيبي پژوهش: با توجه به به وجود ارتباط بسيار معنادار بين متغيرهاي پژوهش، زيرا از آنجايي كه علامت ضريب همبستگي، شيب خط رگرسيون است، بين " توجه به فرصت‌ها و تهديدهاي محيطي كسب‌وكار در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك" و "افزايش بهره‌وري سازمان" رابطه مثبت و بسيار معناداري وجود دارد، زيرا ضريب همبستگي بين آنها برابر با 0.801 محاسبه شده، بين "توجه به تكنيك‌هاي تحليل تجارت در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك" و "قيمت محصول صادراتي" رابطه مثبت و بسيار معناداري وجود دارد، زيرا ضريب همبستگي بين آنها برابر با 0.646 محاسبه شده، در ادامه بين "خدمات به مشتري محصول صادراتي" و "توجه به فرصت‌ها و تهديدهاي محيطي كسب‌وكار در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك" رابطه مثبت و نسبتاً معناداري وجود دارد، زيرا ضريب همبستگي بين آنها برابر با 0.456 محاسبه شده، و بين "توجه به تكنيك‌هاي تحليل تجارت در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك" و "برقراري روابط با مشتري" رابطه مثبت و معناداري وجود دارد، زيرا ضريب همبستگي بين آنها برابر با 0.697 محاسبه شده، است. از طرفي، بين "خدمات به مشتري محصول صادراتي" و "مشخصات محصول صادراتي"به عنوان مهم‌ترين شاخص‌‌هاي صادرات محصولات كشاورزي رابطه مثبت و معناداري وجود دارد، زيرا ضريب همبستگي بين آنها برابر با 0.890 محاسبه شده، و بين "قيمت محصول صادراتي" و "كاهش هزينه‌هاي سازمان" رابطه مثبت و نسبتاً معناداري وجود دارد، زيرا ضريب همبستگي بين آنها برابر با 0.571 محاسبه شده، و بين "بهبود انعطاف‌پذيري و مقياس پذيري" و "افزايش بهره‌وري سازمان" رابطه مثبت و بسيار معناداري وجود دارد، زيرا ضريب همبستگي بين آنها برابر با 0.889 محاسبه شده است. در نهايت بين "بهبود انعطاف‌پذيري و مقياس‌پذيري" و " مشخصات محصول صادراتي " رابطه مثبت و نسبتاً معناداري وجود دارد، زيرا ضريب همبستگي بين آنها برابر با 0.501 محاسبه شده، و بين "خدمات به مشتري محصول صادراتي" و "افزايش بهره‌وري سازمان" رابطه مثبت و نسبتاً معناداري وجود دارد، زيرا ضريب همبستگي بين آنها برابر با 0.530 محاسبه شده است. بنابراين مي‌توان نتيجه‌گيري كرد كه با "آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك"، مي‌توان صادرات محصولات كشاورزي كشور را به صورت جامعي اثربخش نمود.

 

5. بحث و نتيجه‌گيري 

يكي از مهم‌ترين نتايج پژوهش " آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك در بخش صادرات محصولات كشاورزي ايران با رويكرد سناريو‌نويسي با استفاده از SCENARIO WIZARD" عبارت است از اينكه خروجي نرم افزار SCENARIO WIZARD نشان مي‌دهد كه دو سناريو مي‌توان براي آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك در بخش صادرات محصولات كشاورزي ايران، در نظر گرفت:

سناريوي اول از آينده: با توجه به وضعيت عملكردي (As-Is) بسيار ضعيف براي متغيرهاي "توجه به فرصت‌ها و تهديدهاي محيطي كسب‌وكار در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك (با كد داده‌ای aa3) " و "توجه به تكنيك‌هاي تحليل تجارت در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك (با كد داده‌ای aa5) " در بررسي عوامل سازماني آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك، مي‌توان پیش‌بینی نمود كه مديران و سياست‌گذاران سازماني بخش صادرات محصولات كشاورزي ايران و بازيگران عرصه سياست‌گذاري، بازيگران عرصه بازار و بنگاه‏داران و بازيگران عرصه نهادهاي ميانجي (تحقيقات/ آموزش/ نظارت و... ) به وضعيت قيمت محصول صادراتي (روش پرداخت، تخفيفات)، در تصميمات راهبردي سازمان، توجه ويژه‌اي خواهند داشت تا به بهبود بخش صادرات محصولات كشاورزي ايران دست يابند زيرا متغيرهاي "توجه به فرصت‌ها و تهديدهاي محيطي كسب‌وكار در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك (با كد داده‌اي aa3) " و "توجه به تكنيك‌هاي تحليل تجارت در آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك (با كد داده‌اي aa5) " داراي رابطه مثبت و معناداري بر شاخص‌هاي متغير"بهبود صادرات محصولات كشاورزي" به ويژه "قيمت محصول صادراتي" هستند.

سناريوي دوم از آينده: با توجه به وضعيت عملكردي (As-Is) بسيار ضعيف براي متغيرهاي "بهبود انعطاف‌پذيري و مقياس پذيري (با كد داده‌اي ab2) " و " افزايش بهره‌‌وري سازمان (با كد داده‌اي ab3) " در بررسي مزاياي آينده‌پژوهي تجارت الكترونيك، مي‌توان گفت كه مديران و سياست‌گذاران سازماني بخش صادرات محصولات كشاورزي ايران و بازيگران عرصه سياست‌گذاري، بازيگران عرصه بازار و بنگاه‏داران و بازيگران عرصه نهادهاي ميانجي (تحقيقات/ آموزش/ نظارت و... ) به وضعيت مشخصات محصول صادراتي (بسته‌بندي محصول، علامت تجاري محصول، كيفيت محصول) و خدمات به مشتري محصول صادراتي (پاسخ به درخواست مشتري، پيگيري وضعيت سفارش)؛ در تصميمات راهبردي سازمان، توجه ويژه‌اي خواهند داشت تا به بهبود بخش صادرات محصولات كشاورزي ايران دست يابند زيرا متغيرهاي "بهبود انعطاف‌پذيري و مقياس‌پذيري (با كد داده‌اي ab2) " و " افزايش بهره‌‌وري سازمان (با كد داده‌اي ab3) " داراي رابطه مثبت و معناداري بر شاخص‌هاي متغير"بهبود صادرات محصولات كشاورزي" به ويژه "مشخصات محصول صادراتي" و "خدمات به مشتري محصول صادراتي" هستند.

با توجه به مطالب مذكور، مهم‌ترين توصيه‌ها و پيشنهادات را مي‌توان اين چنين بيان نمود:

- تلاش براي متمايز ساختن محصول و شركت؛

- توليدات انعطاف پذير به جاي توليدات انبوه؛

- سرعت و نوآوري در ارائه خدمات بهتر و بيشتر؛

- بازارگرايي و توجه به نياز‌ها و خواسته‌هاي روز بازار محصولات کشاورزی؛

- تلاش براي ايجاد ارزش افزوده بيشتر نسبت به محصولات رقبا؛

- توجه به تشكل‌گرايي و هم‌گرائي در بازار؛

- ارتباط نزديك و دائمي با توزيع ‌كنندگان و مشتريان؛

- توجه به تحقيق و بررسي بازار محصولات کشاورزی به شكل‌هاي مختلف؛

- حضور هدفمند در نمايشگاه‌های محصولات کشاورزی و انجام تبليغات هدفمند؛

- توجه به خدمات فراگير(خدمات قبل از فروش، خدمات در جريان فروش و خدمات بعد از فروش)؛

- مطالعه جدي در مورد بهره‌وري و مديريت كيفيت و استانداردهاي بين‌المللی؛

- آشنايي و استفاده از تكنيك‌هاي مدرن فروش از جمله E-Commerce ؛

- استفاده از قدرت روابط عمومي خود براي ايجاد ارتباط با مقامات و تصميم گيرندگان و هسته‌هاي قدرت؛

- حساس شدن به عوامل محيطي و برون سازمانی؛

- مديريت و واكنش سريع در مقابل عملكرد رقبا؛

 

منابع

آقا عباسي، ناصر( ۱۳۹۵). تأثیر اعتبارات بانك كشاورزي بر صادرات محصولات كشاورزي (پسته، زعفران، خرما)، سومين كنفرانس جهاني مديريت، اقتصاد حسابداري و علوم انساني در آغاز هزاره سوم، شيراز، با همكاري مشترك دانشگاه علمي كاربردي آذين شوشتر- دانشگاه زرقان-واحد پژوهش دانش پژوهان همايش آفرين.

آهني، الهه؛ دهمرده قلعه نو، نظر(۱۳۹۵). بررسي تأثیر نرخ ارز و توليد ناخالص داخلي درتوسعه صادرات محصولات كشاورزي استان خراسان جنوبي طي سال‌هاي 1394-1385، اولين همايش ملي پژوهشي توسعه و ترويج در كشاورزي،منابع طبيعي و محيط زيست ايران، كرمان، همايش گستران.

جعفرنژاد، احمد؛ سجادي نيا، علي(1388). بررسي موانع و ارائه راهكارهاي بكارگيري تجارت الكترونيكي در زمينه توسعه صادرات فرش دستباف ايران، فصلنامه پژوهشنامه بازرگاني، شماره 52، صص: 3-18.

حسيني، ميرعبداله؛ حسيني، ميرقادر.(1388). تجربيات منتخبي از كشورهاي موفق در توسعه صادرات. فصلنامه بررسي‌هاي بازرگاني، دوره جديد - 7 ، شماره 34، صص: 2-8.

حیدرزاده، کامبیز؛ کوکبی، راضیه؛ خیری، بهرام(1401). ارائه مدلی برای بازاریابی درونگرا و برونگرا در بازاریابی دیجیتال، فصلنامه آینده پژوهی مدیریت، دوره 33، شماره 129، صص: 24-42.

رادفر، رضا؛ قضاتي، حميد(1393). امكان سنجي استقرار تجارت الكترونيكي در صنعت توليد ماشين آلات سنگين و ارائه راهكارهاي بهبود (تحقيق موردي: شركت هپكو)، اولين كنفرانس بين المللي اقتصاد، مديريت، حسابداري و علوم اجتماعي، رشت، 31 خرداد 1393.

سعيد اردكاني، سعيد؛ صيادي تورانلو، حسين(1391). تحليل چالش‌‌ها و راه كارهاي توسعه صادرات غيرنفتي مطالعه موردي: صنايع نساجي استان يزد. نشريه مديريت فرهنگ سازماني، دوره 10، شماره 2 ، صص: 109 - 127.

شفيعي، آسيه؛ محمد آقاپورصباغي(۱۳۹۵). عوامل مؤثر بر صادرات محصولات كشاورزي ايران كاربرد الگوي جاذبه، چهارمين كنفرانس بين المللي پژوهش‌های كاربردي در علوم كشاورزي، تهران، موسسه آموزش عالي نيكان.

شكوري، شهرام؛ بنيادي نائيني، علي(1394). سناريوپردازي آينده صنعت نرم افزارهاي كاربردي در ايران با رويكرد آينده‌پژوهي، فصلنامه مديريت توسعه تكنولوژي، دوره سوم، شماره3، صص: 111- 138.

صالحی، اعظم(1392). موانع و چالش‌های تجارت الکترونیک در ایران، مجموعه مقالات دومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت، کارآفرینی و توسعه اقتصادی، انتشارات: جباری، تهران.

صمصامی، فردیس؛ خدادادحسینی، سید حمید؛ کردنائیج، اسداله؛ آذر، عادل(1396). انعطاف‌پذیری راهبردی: از تحلیل مفهومی تا الگوی فرایندی، فصلنامه چشم انداز مدیریت بازرگانی، دوره شانزدهم، شماره 1(پیاپی 29)، صص: 13-32.

عبدالرحيميان، محمد حسين؛ خرم، مژده(۱۳۹۵). شناسايي و رتبه بندي عوامل مؤثر بر صادرات محصولات كشاورزي، با استفاده از تكنيك TOPSIS، سومين كنفرانس بين المللي اقتصاد، مديريت، حسابداري با رويكرد ارزش آفريني، شيراز، موسسه آموزشي مديران خبره نارون.

فرهمند، كاظم؛ دانشور كاخكي، محمود؛ شاهنوشي، ناصر؛ قاسمي، وحي؛ همتي كاخكي، عباس(1391). بررسي عوامل مؤثر بر توسعه بازار زعفران با استفاده از روش دلفي فازي، فصلنامه اقتصاد كشاورزي، جلد6، شماره3، صص: 97-119.

كاظمي، سولماز(۱۳۹۶). تأثیر تجارت الكترونيك در توسعه صادرات محصولات كشاورزي، هشتمين كنفرانس بين المللي حسابداري و مديريت و پنجمين كنفرانس كارآفريني و نوآوري‌هاي باز، تهران، شركت همايشگران مهر اشراق.

گلچيني، سحر؛ خضرنژاد، بخشان؛ عبودي، ادریس(۱۳۹۶). آسيب شناسي برنامه‌ريزي منطقه‌اي سنتي– لزوم بكارگيري روش‌هاي آينده پژوهي با تاكيد بر سناريونويسي، سومين همايش بين المللي معماري عمران و شهرسازي در آغاز هزاره سوم، تهران.

مشبكي، اصغر؛ سرفراز، اميرهمايون؛ زارع، حبيب؛ شهريان، محمدعلي(1389). تحليل موانع به كارگيري تجارت الكترونيكي در صنايع غذايي ايران (مطالعه موردي: صنايع غذايي استان يزد)، فصلنامۀ علمي پژوهشي كاوش‌هاي مديريت بازرگاني، سال دوم (پاييز و زمستان 1389 )، شماره 4، صص: 74-91.

مولایی، بابک؛ زمانی مقدم، افسانه؛ حاجی علی اکبری، فیروزه(1401). ارائه مدل چهاربعدی جهت تقویت بازاریابی الکترونیکی صنایع تبدیلی آینده در افق چشم انداز 1404 (با تمرکز بر آمیخته بازاریابی الکترونیکی استان زنجان)، فصلنامه آینده پژوهی مدیریت، دوره 33، شماره 129، صص: 1-23.

ميرسپاسي، نيلوفر؛ رجبي فرجاد، حاجيه(1394). بررسي ميزان تأثير مؤلفه‌هاي فرهنگي بر تقاضاي بيمه عمر با تاكيد بر آينده نگري مورد مطالعه: بيمه مركزي ايران، فصلنامه آينده‌پژوهي مديريت، سال 26، شماره 103، صص: 15-26.

Aggestam, Filip & Bernhard Wolfslehner. (2018). deconstructing a complex future: Scenario development and implications for the forest-based sector. Journal of Forest Policy and Economics, Volume 94, September 2018, PP. 21-26

Al-Bakri, Anas A. & Katsioloudes, Marios I., (2015),"The factors affecting e-commerce adoption by Jordanian SMEs", journal of Management Research Review, Vol. 38 Iss 7. pp. 726-749.

Carter, Jeremy G. (2018). Urban climate change adaptation: Exploring the implications of future land cover scenarios. Journal of Cities, Volume 77, July 2018, PP. 73-80.

Chanana, Nisha. Goele, Sangeeta. (2012). Future of E-Commerce in India, International Journal of Computing & Business Research, Proceedings of ‘I-Society 2012’ at GKU, Talwandi Sabo Bathinda (Punjab). ISSN (Online): 2229-6166.

Ciarli, T., Coad, A., & Rafols, I. (2013). Quantitative analysis of technology futures. Part I: Techniques, contexts, and organisations. NESTA Report. Brighton: SPRU, University of Sussex.

Enzmann DR, Beauchamp NJ, Norbash A. “Scenario Planning”. Journal of the American College of Radiology. 7444; 1(0): 420-9.

Fecke, Wilm. (2018). E-commerce in agriculture – The case of crop protection product purchases in a discrete choice experiment. Journal of Computers and Electronics in Agriculture, Volume 151, August 2018, PP. 126-135.

Harmáčková, Zuzana V. & David Vačkář. (2018). Future uncertainty in scenarios of ecosystem services provision: Linking differences among narratives and outcomes. Ecosystem Services, In press, corrected proof, Available online 23 June 2018.

Schwartz, P. (1996). The Art of the Long View: The Path to Strategic Insight for Yourself and Your Company, 1st ed. Doubleday.

Stefanidis, Konstantinos. (2018). Response of a multi-stressed Mediterranean river to future climate and socio-economic scenarios. Journal of Science of the Total Environment, Volume 627, 15 June 2018, PP. 756-769.

Terbeck, Hendrik. (2014). Delphi-based Scenario & Trend Analysis for the Future of Digital Commerce, MASTER‘S THESIS, School of Management and Governance/NIKOS.

Trauring, E. Shtull & N. Bernstein. (2018). Virtual water flows and water-footprint of agricultural crop production, import and export: A case study for Israel. Science of the Total Environment, Volumes 622–623, 1 May 2018, Pages 1438-1447

Trauring, E. Shtull & N. Bernstein. (2018). Virtual water flows and water-footprint of agricultural crop production, import and export: A case study for Israel. Journal of Science of The Total Environment, Volumes 622–623, 1 May 2018, Pages 1438-1447.

Verma, n., Malhotra, d., Malhotra,m., singh, j. (2015). E-commerce website ranking using Semantic web mining and neural computing, journal of procedia computer science, 45, pp. 42-55.

Zhu, Qian & Yazhuo Li. (2018). Agricultural research recommendation algorithm based on consumer preference model of e-commerce. Journal of Future Generation Computer Systems, Volume 88, November 2018, PP. 151-155.

Journal of Future Studies Management 35th Year, No. 138, Autumn 2024

 

The Future Study of Electronic Commerce in Iran's Agricultural Products Export Sector with a Scenario Writing Approach

 

Afshin Bazi ¹, Samereh Shojaee ²*, Alireza Isfandyari Moghadam ³, Roohalla Samiee4

 

 

 

Abstract

Background and Objective: The current study is in the field of futurology and in it, the scenarios are challenging descriptions of possible futures that can be used for the development of electronic commerce in the agricultural sector by providing the possibility of looking into the future. The current research was conducted with the aim of studying the future of e-commerce in Iran's agricultural products export sector with a scenario writing approach.

Methods: The statistical population of this research includes academic experts and industry experts. The proposed research model, after conducting interviews and expert meetings with research experts; It has been edited. After distributing 200 questionnaires among the statistical population of the research, the sample size of this research is equal to 186 experts who are available and willing to cooperate, who were selected by a combination of two non-probability targeted sampling methods and snowball sampling. The collected information was analyzed with the help of scenario wizard software to provide a model for the future research of electronic commerce in Iran's agricultural products export sector with a scenario writing approach.

Findings and Conclusion: The results show that two scenarios can be considered for the future research of e-commerce in Iran's agricultural products export sector. The organization has the greatest influence on the future of e-commerce in the export sector of agricultural products.

 

Key words: E-Commerce, Export, Agricultural Products, Future Research, Scenario Writing

 

---

[1]  Ph.D. in entrepreneurship, Department of Entrepreneurship, Aliabad Katoul Branch, Islamic Azad University, Aliabad Katoul, Iran.

[2]  Assistant Prof. Department of Management, Aliabad Katoul Branch, Islamic Azad University, Aliabad Katoul, Iran. *(Corresponding Author): [e-mail]

[3]   Prof. Department of Knowledge and Information Science, Hamadan Branch, Islamic Azad University, Hamadan, Iran.

4 Department of Management, Aliabad Katoul Branch, Islamic Azad University, Aliabad Katoul, Iran.

---