انتخاب بهینه سناریو آینده پژوهی حرفه حسابرسی با رویکرد گراندد تئوری

محورهای موضوعی : آینده پژوهی

امیرحسین بهرامیان ¹ (دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، پردیس بین الملل دانشگاه آزاد اسلامی واحد قشم)
بیژن عابدینی ² (استادیار ُ دانشکده مدیریت و حسابداری ُ دانشگاه هرمزگان)
محمدحسین رنجبر ³ (دانشیار گروه حسابداری و مدیریت، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس)
فائق احمدی ⁴ (استادیار گروه حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قشم)

تاریخ دریافت : 1399/01/25 تاریخ پذیرش : 1399/11/03 تاریخ انتشار : 1402/06/01

کلید واژه: کلمات کلیدی: گراندد تئوری, چرخه‌های تجاری, حسابرسی, IFRS,

چکیده مقاله :

وضعیت آینده هر پدیده‌ای تابع عوامل و شــرایط متعددی اســت. آینده حرفه حسابرســی نیز از این قاعده مستثنی نیست. آینده حرفه حسابرســی تا حد زیادی متأثر از تغییر فضای تجارت جهانی و جهانی‌سازی، درک نیاز حسابرسان و ذینفعان به ارائه خدمات نوین مالی و مشــاوره‌ای و تحول‌های ایجاد شــده در زمینه‌های را شــاید بتوان از اصلی‌ترین عوامل مؤثر بر آینده حرفه حسابرســی به شــمار آورد.روش: این تحقیق بر اساس هدف در دسته تحقیقات کاربردی می‌باشد. نمونه تحقیق حاضر 16 نفر از متخصصان و خبرگان در زمینه حسابرسی است. جهت مدل‌سازی با استفاده از روش گراندد تئوری و تحلیل شبکه (ANP) اقدام به تدوین مدل اولیه نموده و در نهایت بر اساس روش حداقل مربعات جزیی (PLS)، مدل بهینه تحقیق تعیین گردید. از نرم افزارهای متلب 2018 و Smart PLS استفاده شد.یافته‌ها: نتایج روش FANP بیانگر این واقعیت است که از 101 متغیر موثر بر آینده حسابرسی 66 عامل برتر شناسایی و اولویت‌بندی شدند. بر اساس نتایج حاصله به ترتیب عوامل جایگاه اجتماعی، ناکارامدی دوره‌های آموزشی حرفه‌ای داخلی و ورود دولت به عرصه تدوین مقررات گزارشگری مالی بالاترین تأثیر را بر آینده حسابرسی دارند. بر اساس سناریوسازی در تدوین مدل بهینه، در مدلی که الزامات IFRS و چرخه‌های تجاری به صورت تعدیل‌کننده وارد مدل شدند، مدل از دقت بالاتری برخوردار بود تا مدلهایی که این متغیرها به صورت توضیحی یا میانجی در مدل در نظر گرفته شده بودند.

چکیده انگلیسی:

The future of “auditing” like any other phenomena depends on a range of variables: conditions such as forthcoming development in international trade globalization understanding needs of auditors and stakeholders for modern financial services and consulting as well as developments in information technology, could all have their own effects. Methodology:This research lies in the application research category seeking to show practical problems in “auditing”. Sample is comprised of 16 experts and professional auditors. In the absence of a previous model for such research, factors affecting the further of auditing were considered.Technically, grounded theory and analytic network process (ANP) have been untiled. To achieve this objection, a primary model was developed; ultimately using partial least square regression, an optimum model was evolved.Findings:For the first time as adomestic research, endeavor was made to grade sixty six relatively more important factors out of one hundred and one variables affecting future of auditing through a systematic review of the relevant elements.Based on the results found, social status, infective training and educational courses and government intervention in setting financial reporting regulations, have highest effects on auditing.Furthermore, based on the scenario-making for the optimum model, a model which utilized IFRS requirements and business cycles as a modifying element was found to be more effective as compared to the model using such factors as explanatory or intermediaries in the model.

متن کامل:



انتخاب بهینه سناریو آینده پژوهی حرفه حسابرسی با رویکرد گراندد تئوری ¹

 

 

 

 

 

 

 

چکیده:

وضعیت آینده هر پدیده‌ای تابع عوامل و شــرایط متعددی اســت. آینده حرفه حسابرســی نیز از این قاعده مستثنی نیست. آینده حرفه حسابرســی تا حد زیادی متأثر از تغییر فضای تجارت جهانی و جهانی‌سازی، درک نیاز حسابرسان و ذینفعان به ارائه خدمات نوین مالی و مشــاوره‌ای و تحول‌های ایجاد شــده در زمینه‌های را شــاید بتوان از اصلی‌ترین عوامل مؤثر بر آینده حرفه حسابرســی به شــمار آورد.

روش: این تحقیق بر اساس هدف در دسته تحقیقات کاربردی می‌باشد. نمونه تحقیق حاضر 16 نفر از متخصصان و خبرگان در زمینه حسابرسی است. جهت مدل‌سازی با استفاده از روش گراندد تئوری و تحلیل شبکه (ANP) اقدام به تدوین مدل اولیه نموده و در نهایت بر اساس روش حداقل مربعات جزیی (PLS)، مدل بهینه تحقیق تعیین گردید. از نرم افزارهای متلب 2018 و Smart PLS استفاده شد.

یافته‌ها: نتایج روش FANP بیانگر این واقعیت است که از 101 متغیر موثر بر آینده حسابرسی 66 عامل برتر شناسایی و اولویت‌بندی شدند. بر اساس نتایج حاصله به ترتیب عوامل جایگاه اجتماعی، ناکارامدی دوره‌های آموزشی حرفه‌ای داخلی و ورود دولت به عرصه تدوین مقررات گزارشگري مالی بالاترین تأثیر را بر آینده حسابرسی دارند. بر اساس سناریوسازی در تدوین مدل بهینه، در مدلی که الزامات IFRS و چرخه‌های تجاری به صورت تعدیل‌کننده وارد مدل شدند، مدل از دقت بالاتری برخوردار بود تا مدل‌هایی که این متغیرها به صورت توضیحی یا میانجی در مدل در نظر گرفته شده بودند.

 

کلمات کلیدی: گراندد تئوری، حسابرسی، IFRS، چرخه‌های تجاری

 

---

[1]  مقاله حاضر از رساله امیرحسین بهرامیان با استاد راهنمایی دکتر محمدحسین رنجبر تحت عنوان طراحی مدل ‌آینده پژوهی حرفه حسابرسی مبتنی بر الزامات IFRS و چرخه‌های تجاری، با بکارگیری رویکردهای تحلیلی و مبانی فلسفی استخراج شده است.

1- مقدمه

پیشرفت‌هاي سریع فعالیت‌هاي واحدهاي انتفاعی در دهه‌هاي اخیر، همراه با پیچیدگی سیستم‌هاي اطلاعاتی، لزوم تهیه و ارائه اطلاعات مالی مربوط و قابل اعتماد را تشدید کرده است.

یکی از مهم‌ترین الزامات حاکم بر تهیه و ارائه اطلاعات مالی با ویژگی‌هاي مزبور، تدوین استانداردهاي حسابداري و رعایت آن‌ها در عمل است. استانداردهاي حسابداري ضوابطی است که واحدهاي اقتصادي باید در فرآیند شناخت، اندازه‌گیري و انتقال اطلاعات مالی به استفاده‌کنندگان رعایت کنند. ‌این استانداردها معیاري براي سنجش کیفیت ارائه ‌صورت‌هاي مالی محسوب می‌شوند. وقتی که ‌صورت‌هاي مالی براساس استانداردهاي حسابداري تهیه شده باشد، می‌توان گفت ‌صورت‌هاي مالی به نحو مطلوب تهیه و ارائه شده‌اند. تدوین استانداردهاي حسابداري بر سه عامل شرایط سیاسی، وضعیت اقتصادي و مهم‌تر از همه بر تئوري حسابداري مبتنی است. تئوري حسابداري را می‌توان مجموعه‌اي هماهنگ از فرضیات قابل آزمون، مفاهیم و اصول عملی دانست که ساختار کلی لازم را براي پژوهش در ماهیت حسابداري ‌ایجاد می‌کند. به‌رغم تنوع رویکردها براي تدوین تئوري حسابداري، هدف مشترك، تدوین چارچوب نظري است براي آن چه حسابداران انجام می‌دهند، یا انتظار می‌رود که انجام دهند.‌ این چارچوب داراي سیستم مرتبطی از هدف‌ها و فرضیات است که به تدوین استانداردهاي هماهنگ براي بیان ماهیت، عملکرد و حیطه ‌صورت‌هاي مالی و تکنیک‌هاي تهیه آن کمک می‌کند. به بیان دیگر، فرآیند تدوین استانداردها باید بر تئوري پذیرفته شده حسابداري مبتنی باشد؛ بنابراین تأمین نیازهاي اطلاعاتی استفاده‌کنندگان، نیازمند اطلاعات مربوط و قابل اتکا است و براي ‌‌این امر به استانداردهایی در حسابداري نیازمند هستیم که بر اصول و ضوابطی مبتنی باشد که ‌‌این اصول و ضوابط به اندازه کافی روشن و همسان باشند؛ به گونه‌اي که امکان استفاده از ‌این استانداردها براي همگان امکان‌پذیر باشد. از طرف دیگر؛ استفاده از روش‌هاي مناسب و اعمال کنترل‌هاي داخلی مناسب نیز براي استقرار ‌‌این استانداردهاي همسان ضروري به نظر می‌رسد (رحیمیان و همکاران، 1394).

عموماً در هر مبحثی سه دسته چالش وجود دارد. پيشران‌هاي تغيير، چالش‌هاي سازمانی و وظایفی که بر دوش حسابرسان قرار دارد. پیشران‌های تغییر عبارتند از تغییرات اقتصادی، محیطی و جغرافیای سیاسی، پیشرفت تکنولوژی و تغییرات جمعیت شناختی و.... چالش‌های سازمانی عبارتند از ضرورت شناسایی و واکنش موثر و مداوم در برابر تهدیدها، چالش‌ها و فرصت‌ها به صورت خلاقانه و زیرکانه، جمع‌آوری اطلاعات از اقیانوس داده‌ها و ارائه‌‌ آن‌ها به تصمیم‌گیرندگان، ضرورت بهبود ارزش‌گذاری‌ها، مدیریت و توسعه دارایی‌های نامشهود و.... در نهایت وظایفی که بر دوش حسابرسان قرار دارد که عبارتند از توسعه نقش رهبری به منظور تلاش برای مدیریت ریسک، نقش اصلی در توسعه‌ای نده‌نگرانه و امکانات مدیریت عملکرد و مدیریت مالی خلاقانه و صحیح، توسعه نقش حسابرسی در حوزه سرمایه ساختاری و روابط انسانی و ... در نتیجه تعیین سهم اثرگذاری و نحوه اثرگذاری هر یک از‌‌ این چالش‌ها در طراحی مدل ‌آینده حسابرسی از نقش بسزایی برخوردار است. بر‌این اساس تدوین یک مدل که بتواند چالش‌های پیشروی حرفه حسابرسی را در ‌آینده نزدیک به درستی ترسیم نماید از ضرورت بالایی برخوردار خواهد بود. لازم بذکر است در کنار سایر عوامل شرایط محیطی نیز بر ‌‌آینده حرفه حسابرسی موثر است. با توجه به آنچه تشریح گردید در دهه‌های اخیر، تغییرات اساسی در عملکرد حسابرسی و نقش حسابرسان در دنیای مالی و حسابداری رخ داده است که نشان می‌دهد حسابرسان ممکن است مناسب و مفید بودن فعالیت‌شان را برای مدیریت و سایر استفاده‌کنندگان از اطلاعات تهیه شده به وسیله آن در آینده از دست بدهند. به همین دلیل مسئله اصلی تحقیق حاضر شناسایی مدل ‌آینده‌پژوهی حرفه حسابرسی با تأکید بر شاخص‌های الزامات ¹IFRS و چرخه‌های تجاری است؟

با توجه به اطلاعات جمع‌آوری شده توسط محقق تا کنون در تحقیقات داخلی تحقیق جامعی در زمینه آینده‌پژوهی حرفه حسابرسی انجام نشده است و اکثریت تحقیقات انجام شده در راستای آینده‌پژوهی حرفه حسابداری یا حسابداری مدیریت می‌باشد. در ضمن لازم بذکر است در تحقیقات مذکور صرفاً به بررسی برخی شاخص‌های درون یا برون سازمانی بر آینده پژوهی ‌این حرفه‌ها تأکید شده است. در حالی که در تحقیق حاضر برای اولین بار در سطح تحقیقات داخلی سعی خواهد شد با تدوین یک مدل بر اساس دیدگاه نظر خبرگان و بومی‌سازی مدل مذکور برای شرایط خاص حرفه حسابرسی در ‌ایران چالش‌های پیشروی ‌این حرفه به درستی نمایش داده شود.

2-مبانی نظری

طی چند دهه گذشته که ارتباط حسابرسان با دنیای بین‌المللی حسابرسی در حد دسترسی محدود به کتاب و امثال آن بود و خبری از حضور موسسات و حسابرسان حرفه‌ای بین المللی در کشورمان نبود، به تدریج تغییرات زیادی در تمام شئون حرفه‌ای رخ داد؛ اما حسابرسان در همان مسیری که بودندبه راه خود ادامه دادن و به تدریج از تحولات روز آمد حرفه حسابرسی فاصله گرفتند و در ‌این مدت در سایر کشورهای دنیا، حرفه همسو با تحولات و تغییرات مفاهیم نظری، علمی، تکنولوژی و متدها و روش‌ها تغییر و تکامل یافت و با مقتضیات دنیای مدرن هماهنگ شد. اکنون که با فضای پس از تحریم مواجه شده‌ایم و صحبت از استقرار IFRS و حضور سرمایه‌گذاران خارجی است الزاماً نه فقط نمی‌توان نسبت به ‌این تفاوت‌ها بی‌تفاوت ماند بلکه باید در رفع تفاوت‌ها با حسابرسان خارجی و حسابرسی بین‌المللی را امری موکول به آینده نماییم، با حضور حسابرسان خارجی باید حسابرسان داخلی همانند نرم افزار‌های جهانی، روش‌های بین‌المللی و تکنولوژی‌های معاصر حسابرسی جهانی، حسابرسی نمایند وگرنه بازار حسابرسی به طور کلی از دسترس حسابرسان ‌ایرانی خارج خواهد شد. در نتیجه سوال ‌این است که آیا صنعت حسابرسی می‌تواند جهانی شود؟ (بیکهوس و همکاران، 2014).

از یک طرف سرعت تغییر و دگرگونی‌ها در پدیده‌های علمی، اجتماعی و فرهنگی به گونه‌ای است که سازمان‌ها را با مشکل جدید روبه‌رو کرده است. مدیران سازمان‌ها، در گذشته با برنامه‌ریزی سنتی و برنامه‌ریزی راهبردی، می‌کوشیدند دگرگونی‌ها را به نفع سازمان مهار کنند؛ اما اکنون محیط پرتلاطم و نامطمئن، ناکامی برنامه‌ها را رقم می‌زند. یکی از دانش‌های جدید و مفید برای هدایت سازمان‌ها، «آینده پژوهی» است. در آیندة پژوهی، مدیران اندیشمند با تحلیل رویدادها و به کارگیری خلاقیت و نبوغ، از‌اینده آگاهی می‌یابند. ‌‌این آگاهی به صورت ‌آیندة محتمل، آیندة ممکن و ‌آیندة مطلوب می‌تواند دریچه‌ای از ‌‌آیندة، پیش روی مدیران بگشاید تا آنان با شکل دادن سناریوها و طرح‌های متعدد، حرکت سازمان را بهتر مدیریت کنند (منطقی، 1390).

از طرف دیگر لازمه رقابت و موفقیت شرکت‌ها در دنیای رقابتی و پر شتاب کنونی، تصمیم‌گیری صحیح بر مبنای اطلاعات صحیح، دقیق، مربوط، قابل اتکا و به موقع است (باباجانی و همکاران، 1397). پیشرفت‌هاي سریع فعالیت‌هاي واحدهاي انتفاعی در دهه‌هاي اخیر، همراه با پیچیدگی سیستم‌هاي اطلاعاتی، لزوم تهیه و ارائه اطلاعات مالی مربوط و قابل اعتماد را تشدید کرده است.

آینده‌پژوهی، به معنای پیش‌بینی روندهای ‌آینده، به جای حدس و گمان، بر پایه‌ی روش‌های علمی است.‌اینده‌ی حسابرسی را نمی‌توان در خلاء و بدون توجه به عوامل محیطی پیش‌بینی کرد. بررسی پیشینه‌ی حسابرسی و استنتاج منطقی از آن نشان می‌دهد که مجموعه‌ای از علل و عوامل در دور تسلسلی بر هم اثر متقابل دارند و بر بنگاه‌ها و نیازهای اطلاعاتی‌‌ آن‌ها اثر می‌گذارند که در پیش‌بینی وضعیت حسابداری در هر جامعه باید مدنظر قرار گیرد. ‌این عوامل عبارتند از عوامل سیاسی و قانونی، عوامل اقتصادی و اجتماعی و عوامل فرهنگی و تکنولوژیکی که هر یک به سهم خود بر آینده حسابرسی تأثیرگذار هستند (ملک آرایی، 1388). عوامل متعددی بر آینده حرفه حسابرسی مهم هستند که در دو دسته کلی به عوامل درونی و بیرونی قابلیت تقسیم‌بندی دارند. نمودار شماره (1)، نیز ‌این فرآیند را نمایش داده است.

نمودار شماره 1: عوامل موثر بر آینده حسابرسی

 

---

[1]  International Financial Reporting Standards

 

مأخذ: بیکهوس و همکاران (2014)

جدول شماره 1: عوامل موثر بر آینده حسابرسی

زیرعامل‌ها	عامل	ردیف
الف) میزان تراکم در سمت عرضه خدمات اعتباربخشی و مشاوره‌ای ب) میزان تخصص‌گرایی حرفه حسابرسی و اهمیت حضور متخصصان در مؤسسه‌های حسابرسی	ساختار حرفه‌ای حسابرسان	1
الف) سهم حسابرسان از بازارهای مشترک (همچون خدمات مدیریتی و خدمات مربوط به فناوری اطلاعات) ب) رشد و توسعه بازار خدمات حسابرسی (اعم از خدمات حسابرسی و سایر خدمات مشاوره‌ای مرتبط)	بازار خدمات حسابرسی (خدمات اعتباربخشی و مشاوره‌ای)	2
الف) حوزه و گستره خدمات ب) ارزش افزوده‌ ایجاد شده به واسطه دریافت خدمات حسابرسی (اعتباربخشی)	خدمات حسابرسی (اعتباربخشی)	3
الف) حوزه و تنوع خدمات مشاوره‌ای ب) میزان ارتباط زمینه‌هایی که در آن‌ها خدمت حسابرسی و سایر خدمات مشاوره‌ای ارائه می‌شود. ج) محدودیت‌های موجود در راستای ارائه خدمات مشاوره‌ای (حاکم بر مؤسسه‌های حسابرسی)	خدمات مشاوره‌ای	4
الف) قابل مذاکره بودن مبلغ حق الزحمه حسابرسی ب) میزان و مبلغ حق الزحمه خدمات مشاوره‌ای	حق الزحمه حسابرسان	5
الف) کیفیت زنجیره تأمین خدمات حسابرسی (اعتباربخشی و مشاوره‌ای) ب) تنوع راه‌کارهای تأمین سرمایه	ساختار مشتریان	6
الف) پتانسیل بالقوه زیان دیده شرکت‌ها  ب) شفافیت معاملات تجاری (شفافیت فضای تجاری)	پیچیدگی معاملات و روابط تجاری	7
الف) انتظارها نسبت به عملکرد حسابرسان ب) چگونگی ارتباط خدمات حسابرسی و مشاوره‌های قابل ارائه	میزان اطمینان و اعتماد ذینفعان به حسابرسان	8
الف) شدت قوانین و مقررات حاکم بر حسابرسان (تراکم، سرعت تغییر و…) ب) حوزه و میزان جرائم و تعهدهای ناشی از تخطی از آن	قوانین و مقررات حاکم بر حرفه حسابرسی	9
الف) شدت قوانین و مقررات حاکم بر مشتریان (تراکم، سرعت تغییر و ...) ب) تنوع و گوناگونی قوانین و مقررات	قوانین و مقررات حاکم بر مشتریان	10
الف) وظایف و حوزه مسئولیت‌ها ب) تأثیر و نفوذ در تدوین سیاست‌های کلان حرفه حسابرسی	وضعیت نظارت حرفه‌ای	11
الف) امنیت در محیط فناوری اطلاعات (محرمانگی اطلاعات) ب) افزایش اثربخشی به کارگیری فناوری اطلاعات در صنعت و تجارت	محیط فناوری اطلاعات	12
الف) تغییر و تحول ساختارهای اقتصادی ب) رشد اقتصادی	توسعه اقتصادی	13
الف) وضعیت دسترسی به نیروی انسانی مناسب ب) موقعیت‌های کاری مناسب	بازار کار	14
الف) وضعیت فرایند جهانی‌سازی ب) ساختارهای قالب و پذیرفته شده اقتصادی	محیط سیاسی	15

 

        3- پیشینه تحقیق

در ادامه به نتایج برخی تحقیقات صورت گرفته در راستای آینده پژوهشی حسابرسی پرداخته خواهد شد.

باباجانی و همکاران (1397)؛ به بررسی آینده پژوهی حسابداری مدیریت از منظر علم و فناوری اطلاعات پرداختند. روش پژوهش بر مبنای هدف کاربردی، بر مبنای روش جمع‌آوری داده توصیفی-پیمایشی و بر مبنای نوع داده، ترکیبی است و پیشران‌های‌اینده ‌ساز تأثیرگذار بر حسابداری مدیریت در حوزه علم و فناوری اطلاعات در 20 سال‌اینده با استفاده از روش‌های پانل خبرگان، پرسش‌نامه باز، مصاحبه و دلفی فازی طی سال‌های 95-96 شناسایی شدند. برای انتخاب خبرگان از استادان و متخصصان دانشگاه در‌‌ایران، از روش نمونه‌گیری قضاوتی و گلوله برفی استفاده گردید و نمونه‌گیری تا اشباع نظری ادامه یافت. نتایج نشان داد وضعیت حسابداری مدیریت مطلوب نمی‌باشد و مطابق با نظر خبرگان توسعه نرم‌افزارها و سیستم‌های حسابداری هوشمند مهم‌ترین پیشران تاثیرگذار خواهد بود و دلالت بر‌این موضوع دارد که در‌اینده، فناوری در سیستم‌های حسابداری نفوذ کرده و سیستم‌های حسابداری هوشمند خواهند شد؛ همچنین هوشمندی کسب و کار نیز در جایگاه دوم قرار دارد و گسترش استفاده از فناوری‌های ‌شخصی و رایانش ابری در کسب‌وکارها به طور مساوی در رتبه سوم قرار دارند.

رودپشتی و همایونی راد (1395)؛ دریافتند فناوری اطلاعات در‌اینده به عنوان یک تسهیل‌کننده، کاتالیزور، محرک یا عامل بهبود در جهت همگرایی حسابداری مدیریت با حسابداری مالی بکار گرفته می‌شود.‌این همگرایی در حوزه فنی شامل یکپارچه‌سازی عمدی سیستم‌های اطلاعاتی و نرم‌افزاری و ترکیب روش‌ها و استانداردها است. همگرایی در حوزه فنی و تکنولوژی جلوتر از دامنه رفتاری و سازمانی است. فناوری اطلاعات نقش مهم و یا حتی در برخی موارد نقش تعیین‌کننده در فرآیند همگرایی‌ایفا می‌کند.

معین الدین و همکاران (1390)؛ در تحقیقی تحت عنوان «شناسایی و رتبه‌بندی چالش‌های حسابرسی با استفاده از تکنیک‌های AHP و TOPSIS»، ابتدا چالش‌های حسابرسی با نظرات کارشناسان و حسابرسان شناسایی و به صورت درخت سلسله مراتبی را ارائه نمودند. در تحقیق مذکور برای رتبه‌بندی چالش‌های حسابرسی از تکنیک‌های AHP و TOPSIS استفاده شده است. در راستای رتبه‌بندی شاخص‌ها از پرسشنامه‌ای مبتنی بر مقایسات زوجی به عنوان داده‌های تکنیک AHP و همچنین ماتریس ویژه‌ای برای گردآوری داده‌های تکنیک TOPSIS استفاده شده است. برای پردازش داده‌های مذکور نرم‌افزار Expert Choice برای تحلیل داده‌های AHP و از نرم افزار Excel برای محاسبات روش ¹TOPSIS استفاده شده است. چالش‌های مناقصه و استعلام، عدم ثبات درآمدی و آموزش کم و رابطه سالاری و پیوند طبقاتی به عنوان مهم‌ترین چالش‌های حسابرسی شناخته شدند و پیشنهادهایی جهت بهبود ارائه شد.

کنچل و همکاران (2019)؛ در زمینه‌ آینده حسابرسی در زمینه ارائه خدمات مالی به ‌این نتیجه رسید که آنچه بیش از هر عاملی توانایی تغییر در فرآیند صنعت حسابرسی را دارد اصطکاک‌های ناشی از انتظارت مشتریان از‌ این صنعت تحت تأثیر قرار می‌دهد چراکه تغییر سریع در فرآیند معاملات مالی و بین المللی بر فرآیند عملکرد صنعت حسابرسی موثر است.

اوتو و الیاس (2017)؛ پژوهشی تحت عنوان حرفه‌ای حسابرس و بحران‌‌‌‌های مالی در کشور نیجریه انجام دادند‌.‌ در ‌‌این پژوهش 270 حسابرس حرفه‌ای مشارکت داشتند و نتایج مشخص ساخت‌‌، علل فردی و اجتماعی از جمله مهم‌ترین دلایل تقویت حرفه‌ای حسابرسان محسوب‌ می‌شوند که‌ می‌تواند با پیشگیری از فساد‌‌‌‌های سازمان یافته و واسطه‌گری‌،‌ بحران‌‌‌‌های‌اینده‌‌این حرفه را تا حدی کاهش داد.‌ 

 آندریاس و همکاران (2016)‌؛ علل تأثیرگذار بر ‌آینده حرفه‌ای حسابرسان را با هدف ارتقای کیفیت حسابرسی بررسی نمودند‌‌.‌ جامعه‌ی آماری تحقیق حسابرسان دولتی کشور اندونزی هستند و ابزار جمع‌آوری داده‌‌‌‌های تحقیق پرسشنامه‌ می‌باشد‌.‌ تعداد مشارکت‌کنندگان در ‌این تحقیق 119 نفر بودند‌‌.‌ نتایج تحقیق ‌ایشان نشان داد که‌‌ وجود ویژگی‌‌هایی همچون استقلال‌،‌ بی‌طرفی‌،‌ تجربه و مهارت بر آینده حرفه‌ای حسابرسان تأثیر گذارند و ‌این موضوع باعث ارتقای کیفیت حسابرسی‌ می‌گردد‌.

ژیداس و همکاران (2014)؛ معتقدند تغییرات‌‌ آینده در حسابداری مدیریت در حوزه‌های سیستم حسابداری مدیریت، تکنولوژی، عملکرد و مهارت‌های حسابداران مدیریت اتفاق خواهد افتاد.

ویپو (2014)؛ نشان داد مهم‌ترین مانع پیشرفت و تأثیرگذار بر تغییر نقش حسابداران مدیریت در آینده، برنامه تغییر نقش سازمانی می‌باشد و برنامه به‌روزرسانی در تغییر شکل نقش سازمانی حسابداران مدیریت موفق نبوده است. در نهایت نیز مدل تغییر چند وجهی جدید حسابداری مدیریت با سه وجه سطح سازمانی، سطح‌پذیرندگان تغییر و ذینفعان تغییر و هر کدام در پنج طبقه شامل مشوق‌ها، تسهیل‌کننده‌ها، کاتالیزور‌ها، مومنتوم و رهبران است و موانع را نیز در سه طبقه اشتباه‌کنندگان، تعلل‌کنندگان (اهمال‌کنندگان) و تأخیرکنندگان ارائه نمود‌ه‌اند. 

سوالات و فرضيه‏هاي تحقیق

با توجه به ‌اینکه در روش تحقیق حاضر از روش گراندد تئوری استفاده خواهد شد در تحقیق حاضر نیازی به تدوین فرضیات تحقیق نخواهد بود بر این اساس سوالات تحقیق حاضر به شرح ذیل است:

مهم‌ترین شاخص‌های موثر بر ‌آینده حرفه حسابرسی جهت طراحی مدل کدامند؟

مدل آینده پژوهی حرفه حسابرسی در ایران چگونه است؟

 

---

[1]  Technique for Order of Preference by Similarity to Ideal Solution

4- روش تحقیق

در تحقیق حاضر جهت دستیابی به اهداف و نتایج سوالات تحقیق از چهار تکنیک گراندد تئوری، مصاحبه اکتشافی، ANP و مدل حداقل مربعات جزیی استفاده خواهد شد. دوره زمانی تحقیق حاضر بازه زمانی 1399- 1398 است. جامعه تحقیق شامل تمامی متخصصان و خبرگان در زمینه حسابداری و حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ‌ایران است. نمونه اول تحقیق که شامل 16 نفر از متخصصان و خبرگان در زمینه حسابداری و حسابرسی خواهد بود. از‌‌ این 16 خبره جهت تدوین مدل اولیه با استفاده از روش گراندد تئوری بهره گرفته خواهد شد. تکنیک نمونه‌گیری در‌ این حالت روش نمونه‌گیری گلوله برفی خواهد بود. نمودار فرآیند انجام تحقیق در نمودار شماره (2)، ارائه شده است: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نمودار شماره 2: فرآیند انجام تحقیق

در ادامه هر یک از مراحل انجام تحقیق و روش مورد نظر جهت انجام آن ارائه شده است:

الف: کدگذاری گراندد

ﮔﺮاﻧﺪد ﺗﺌﻮری ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺳﺎﺧﺖ یک ﻧﻈﺮﯾﻪی ﻣﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺪون از ﻃﺮﯾـــﻖ ﮔـــﺮدآوری ﺳﺎزﻣﺎن ﯾـــﺎﻓﺘﻪی داده و ﺗﺤﻠﯿـــﻞ اﺳـــﺘﻘﺮایی ﻣﺠﻤـــﻮﻋﻪ داده ﮔﺮدآوری ﺷﺪه ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﺎﺳﺦﮔﻮیی ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎی ﻧﻮﯾﻦ در زﻣﯿﻨﻪﻫﺎیی ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﻣﺒﺎنی ﻧﻈﺮی ﮐﺎفی ﺑﺮای ﺗﺪوﯾﻦ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻓﺮﺿﯿﻪ و آزﻣﻮن آن ﻫﺴﺘﻨﺪ. واژه‌ی ﮔﺮاﻧﺪد در ﮔﺮاﻧﺪد ﺗﺌﻮری ﻧﺸﺎنگر آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺗﺌﻮری ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ روش ﺗﺪوﯾﻦ میﺷﻮد ﺑﺮ زﻣﯿﻨﻪای ﻣﺴﺘﻨﺪ از دادهﻫﺎی واقعی ﺑﻨﯿﺎد ﻧﻬﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ (گلاسر، 2005).

ب-فرآیند تحلیل شبکه‌ای

فرآیند تحلیل شبکه‌اي، یک تئوری ریاضی است که به طور سیستماتیک با انواع وابستگی‌ها سر‌وکار داشته و به طور موفقیت‌آمیزی در زمینه‌های گوناگون به‌کار گرفته شده است (کیانی و سالاری، 1390).‌ این روش از سوي ساعتی توسعه یافت تا اولویت‌هایی را براي تصمیم‌ها فراهم آورد بدون آن که فرضیاتی درباره رابطه سلسله مراتبی یک سویه میان سطوح تصمیم انجام گیرد (اصغرپور، 1387). روش ANP¹ براساس تحليل مغز انسان براي مسايل پيچيده با ساختار غيررده‌اي و به منظور اصلاح روش ²AHP ارايه شده است (ولی سامانی و دلاور، 1389). در‌این روش براي مدل کردن مسئله شبکه‌اي که گره‌هاي موجود در اين شبکه معادل هدف، معيارها و گزينه‌ها است، رسم مي‌شود. بردارهاي جهت‌داري که اين گره‌ها را به‌هم وصل مي‌کنند، نشان‌دهنده جهت اثر گره‌ها بر يکديگر است (صادق عمل‌نیک و همکاران، 1389). فرآيند تجزيه و تحليل شبكه‌اي مسئله تصميم‌گيري را با به‌كارگيري ديدگاه سيستمي توأم با بازخورد مدل‌سازي مي‌كند (شفابخش و همکاران، 1391).

 

5- مدلسازی و برآورد مدل

این بخش از سه قسمت اصلی تشکیل شده است. در قسمت اول ابتدا اقدام به ارائه نتایج خروجی گراندد تئوری خواهیم نمود. خروجی این روش تعیین شاخص‌های مهم بر اساس نظر خبرگان است. در قسمت دوم نتایج روش ANP خواهد شد، خروجی این روش اولویت‌بندی مهم‌ترین شاخص‌های موثر بر آینده حسابرسی است.

روش گراندد تئوری³

با تعمیم نتایج نمودار شماره (1) و جدول شماره (1)، تعیین مدل نظری این تحقیق ﺑﺎ روش ﮐﯿﻔﯽ و روﯾﮑﺮد ﮔﺮاﻧﺪد ﺗﺌﻮري اﻧﺠﺎم ﺷﺪ. ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ‌ﮔﯿﺮي ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ ﺷﺮوع و ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ‌ﮔﯿﺮي ﻧﻈﺮي اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ. ﺟﻤﻊآوري و ﺗﺤﻠﯿﻞ داده‌ﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﻤﺰﻣﺎن اﻧﺠﺎم ﺷﺪ. دو روش ﺑﺮاي ﺟﻤﻊ آوري داده‌‌ﻫﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ: ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ‌ﻫﺎي ﻧﯿﻤـﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺮداري. داده‌ﻫﺎ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ 16 ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ کارشناس و خبره فعال در بخش حسابرسی ﮔﺮدﯾﺪ. ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎ ﺑﺎ ﺳﺆاﻻت ﮐﻠﯽ و ﺳﺎده ﺷﺮوع و ﺑﻪ ﺳﻤـﺖ ﺳﺆاﻻت ﺟﺰﺋﯽﺗﺮ ﭘﯿﺶ رﻓﺖ و ﻫﺮ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺣﺪود 30 ﺗﺎ 40 دﻗﯿـﻘﻪ ﻃﻮل ﮐﺸﯿﺪ. ﺗﻤﺎم ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ‌ﻫﺎ دﺳﺖ ﻧﻮﯾﺲ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﺸﺎرﮐﺖ‌ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن رﺳﯿﺪ. داده‌ﻫﺎي ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﻫﺮ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺟﻬﺖ ﮐﺪﮔﺬاري ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻮﺷﺘﺎري درآﻣﺪ و ﺑﻪ روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪاي ﻣﺪاوم ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ.

ﺑﻌﺪ از ﻫﺮ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻣﺘﻮن از ﮐﻠﯿﻪ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎ ﺧﻂ ﺑﻪ ﺧﻂ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪ و ﺑﻪ ﮐﺮات ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﺷﺪ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﮐﻠﻤﺎت ﯾﺎ ﻋﺒﺎرات ﮐﻠﯿﺪي ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺘﻦ ﯾﺎ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻘﻖ ﮐﺪﮔﺬاري اﻧﺠﺎم ﮔﺮدﯾﺪ. ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮐﺪﮔﺬاري ﺑﺎز، ﻣﺤﻮري و اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﺑﺮ روي داده‌‌ﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ. در ﻃﻮل ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ، روشﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي اﻃﻤﯿﻨﺎن از ﺻﺤﺖ و ﭘﺎﯾﺎﯾﯽ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. ﺗﻤﺎس و ارﺗﺒﺎط ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﺪت ﻣﺤﻘﻖ ﺑﺎ ﻣﺤﻞﻫﺎي ﺗﺤﻘﯿﻖ، ﻣﺴئوﻟﯿﻦ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ و ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن، ﺑﻪ ﺟﻠﺐ اﻋﺘﻤﺎد ﻣﺸﺎرﮐﺖ‌ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن و ﻧﯿﺰ ﺑﻪ درك ﻣﺤﯿﻂ ﭘﮋوﻫﺶ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻘﻖ ﮐﻤﮏ ﮐﺮد. ﺑﺮاي ﺗﺄﯾﯿﺪ ﺻﺤﺖ دادهﻫﺎ و ﮐﺪﻫﺎ از ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﺷﺮﮐﺖ‌ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻌﺪ از ﮐﺪﮔﺬاري ﻣﺘﻦ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ‌ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪه ﺷﺪ ﺗﺎ از ﺻﺤﺖ ﮐﺪﻫﺎ و ﺗﻔﺎﺳﯿﺮ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد. ﮐﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﺷﺮﮐﺖ‌ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ دﯾﺪﮔﺎه آﻧﺎن ﻧﺒﻮد، اﺻﻼح ﺷﺪ. اﯾﻦ روش ﯾﮑﯽ از وﺟﻮه ﻣﺜﻠﺚ‌‌ﺳﺎزي ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﻋﺘﺒﺎر دروﻧﯽ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﯽﮔﺮدد.

ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪه ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻏﻨﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﮐﻤﮏ ﻧﻤﻮد. ﺑﺎ ﺗﻠﻔﯿﻖ دادهﻫﺎ و اﻧﺠﺎم ﮐﺪ ﮔﺬاريﻫﺎي ﻣﺤﻮري و اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ، ﻣﻮاﻧﻊ و ﻣﺸﮑﻼت زﻧﺎن در ﻗﺎﻟﺐ 16 ﻃﺒﻘﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ اﺳﺘﺨﺮاج ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ در اداﻣﻪ ﺗﺸﺮﯾﺢ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ. ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﮐﺪﮔﺬاري ﻣﺤﻮري ﻧﻬﺎﯾﺘﺎً در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮐﺪﮔﺬاري اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮ اﺻﻠﯽ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪ. بر اساس مبانی نظری و مطالعات تجربی خارجی و داخلی ابتدا شاخص‌های ذیل می‌توانند بر آینده حسابرسی موثر باشد. متغیرهای تحقیق حاضر در دو دسته متغیر وابسته و مستقل قابلیت تقسیم‌بندی دارد. بر اساس مدل مفهومی که در بخش پیشین ارائه شده، متغیرهای وابسته و مستقل تحقیق به شرح ذیل می‌باشند.

جدول شماره 2: شاخص‌های تحقیق

حوزه	متغیر مکنون	متغیرهای غیر مکنون	رفرنس
عوامل محیطی	عوامل اقتصادی (C1)	تورم (X1)	زین الدین و سلیمان 2016، پورحیدری، 1390، بیکهوس و همکاران 2014، ملک آرایی 1388
		رکود و رونق (X2)
		محدودیت سیستم بانکی (X3)
		عمق بازار مالی (X4)
		بازار کار (وضعیت دسترسی به نیروی انسانی مناسب، موقعیت‌های کاری مناسب) (X5)
		ترکیب بودجه مصوب دولت (مالیات و درآمد نفتی) (X6)
		کسری مداوم در تراز تجاری (X7)
		دستوری بودن نرخ بهره و منفی بودن نرخ بهره واقعی (X8)
		وابستگی بالا به درآمدهای نفتی (تک محصولی بودن) (X9)
		توسعه و رشد اقتصادی (X10)
	عوامل سیاسی (C2)	تحریم‌ها (X11)	زین الدین و سلیمان 2016، بیکهوس و همکاران 2014، ملک آرایی 1388
		عضویت در پیمان‌های اقتصادی (X12)
		میزان و ماهیت دخالت دولت در اقتصاد؛ (X13)
		ورود دولت به عرصه تدوین مقررات گزارشگري مالی (X14)
		وضعیت فرآیند جهانی‌‌سازی (ساختارهای قالب و پذیرفته شده اقتصادی) (X15)
		میزان دخالت دولت به عرصه نظارت حرفه‌ای (میزان استقلال واقعی تشکیلات حرفه‌ای) (X16)
		پاسخگویی نهادهای دولتی (X17)
		حکمرانی خوب، فساد و جناح‌بندی سیاسی (X18)
		ترکیب فعالیتهای اقتصادی (خصوصی-دولتی-شبه دولتی) (X19)
		امنیت اجتماعی، سیاسی و اقتصادی (X20)
	عوامل فرهنگی(C3)	سطح فرهنگ سازمانی (X21)	بیکهوس و همکاران 2014، منطقی 1390، ملک آرایی 1388
		خصوصیات فردی حسابرسان (دانش باوری، خودباوری، هدفمندی، تلاش و پشتکار) (X22)
		اعتقادات و باورهای دینی و اخلاقی (X23)
		شکاف فرهنگی بین نسلی (X24)
		سطح فرهنگ نوآورانه (X25)
		سطح فرهنگ حمایتی (X26)
	عوامل اجتماعی(C4)	تغییرات جنسیتی جمعیت (X27)	زین الدین و سلیمان 2016، بیکهوس و همکاران 2014، منطقی 1390، ملک آرایی 1388
		ترکیب هرم سنی(X28)
		رشد جمعیت (X29)
		افزایش شکاف در طبقات اجتماعی جامعه (X30)
		سهم نهادینه شدن حسابداری اجتماعی در سازمان‌ها (X31)
		امید به زندگی (X32)
		سطح تحصیلات و مهارت جامعه (X33)
		سطح دانش و سواد مالی جامعه (X34)
	کیفیت تحصیلات و مهارت جامعه حسابرسان(C5)	نامناسب بودن سیستم آموزش دانشگاهی (X35)	بیکهوس و همکاران 2014
		نامناسب بودن سیستم آموزش حرفه‌ای (X36)
		کاربردی نبودن دوره‌های آموزشی حرفه‌ای بین المللی (X37)
		قطع ارتباط با موسسات بزرگ بین‌المللی و مجامع حرفه‌ای (X38)
		ناکارامدی دوره‌های آموزشی حرفه‌ای داخلی (X39)
		عدم نیازسنجی بازار (نبود تناسب بین دانش و مهارت مورد نیاز حرفه) (X40)
عوامل درون سازمانی	رقابت در حرفه(C6)	اندازه موسسات حسابرسی (X41)	بیکهوس و همکاران 2014
		ادغام موسسات حسابرسی (X42)
		نحوه کنترل و ارزیابی کیفیت کارهای حسابرسی و رتبه‌بندی آن‌‌ها (X43)
		بازارهای رقابتی مرتبط (X44)
		ساختار رقبا (X45)
		میزان انعطاف‌پذیری حسابرسان در گزارشگری حسابرسی (X46)
		حق الزحمه حسابرسان (X47)
	الزامات IFRS (C7)	الزام اجرای استانداردهای  IFRS(X48)	ربیعی 1396، بیکهوس و همکاران 2014، فرانکو و همکاران 2011، کیم و همکاران 2013، بارث و همكارانش 2013
		مغایرت‌های استاندارهای بین‌المللی با قوانین مالیاتی (X49)
		آشنایی و اموزش حسابرسان با استانداردهای  IFRS(X50)
		آشنایی و اموزش مدیران مالی با استانداردهای  IFRS(X51)
		موضوعیت برخی از استانداردهای بین‌المللی در ‌ایران (X52)
		محدودیت‌های ناشی از الزامات ارزشیابی در IFRS با توجه به شرایط تورمی در‌ ایران (X53)
		منافع اجرای استانداردهای IFRS در شرایط فعلی (X54)
		مغایرت‌های استانداردهای بین‌المللی با استاندارهای موجود (X55)
	قوانین و مقررات (C8)	شرایط احراز عنوان حسابدار رسمی (X56)	ربیعی 1396، بیکهوس و همکاران 2014،فرانکو و همکاران 2011، کیم و همکاران 2013، بارث و همكارانش 2013
		شرایط تشکیل موسسات حسابرسی (X57)
		مقررات مربوط به سازمان بورس و اوراق بهادار (X58)
		حوزه و میزان جرائم و تعهدهای ناشی از تخطی از آن (X59)
		قوانین و مقررات حاکم بر حرفه حسابرسی (شدت قوانین و مقررات حاکم بر حسابرسان «تراکم، سرعت تغییر و ...» (X60)
		اخلاق حرفه‌ای (X61)
		قوانین و مقررات حاکم بر بانک‌ها و موسسات مالی، بیمه و شرکت‌های سرمایه‌گذاری (X62)
		قوانین و مقررات حاکم بر مشتریان (X63)
		وضعیت نظارت حرفه‌ای (X64)
	فناوری اطلاعات(C9)	عدم وجود نرم افزارها و سیستم‌های پیشرفته حسابرسی (X65)	لودوی و همکاران 2011، کافساک و همکاران 2011، زین الدین و سلیمان 2016، بیکهوس و همکاران 2014، باباجانی و همکاران 1397، رودپشتی و همایونی راد 1395، ژیداس و همکاران 2014
		اعتقاد به رویکرد سنتی و بی‌اعتمادی به روش‌های نوین (پیکره مسن در حوزه تصمیم‌گیری) (X66)
		رویکردهای سنتی در اجرای روش‌های حسابرسی و حق الزحمه خدمات حسابرسی (X67)
		امنیت سیستم‌های فناوری (X68)
		فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی (X69)
	ذینفعان(C10)	میزان مالکیت عمومی در برابر مالکیت خصوصی شرکت‌ها (X70)	بیکهوس و همکاران 2014، ویپو 2014، ربیعی 1396
		تعداد مؤسسات تجاري خانوادگی (X71)
		میزان اتکای اعتباردهندگان و سازمان مالیاتی به گزارش‌های حسابرسی (X72)
		قابل اتکا بودن گزارش‌های مالی حسابرسی شده برای سرمایه‌گذاران بالفعل و بالقوه (X73)
		میزان اطمینان و اعتماد ذینفعان به حسابرسان (X74)
	ویژگی‌های حسابرس(C11)	شهرت و خوشنامی (X75)	ربیعی 1396
		جنسیت (X76)
		سن (X77)
		جایگاه اجتماعی (X78)
		جایگاه سازمانی (X79)
		استقلال (X80)
		آموزش ضمن خدمت (حرفه‌ای بودن) (X81)
		تحصیلات (X82)
		خصوصیات اخلاقی و روانی (X83)
		تردید حرفه‌ای (X84)
		تجربه (X85)
	مشتریان(C12)	تعداد مشتریان (X86)	بیکهوس و همکاران 2014
		تنوع (عادی، VIP، خاص) مشتریان (X87)
		ماهیت یا حوزه فعالیت (حقوقی، حقیقی یا دولتی و خصوصی) مشتریان (X88)
		حجم کار مشتریان (X89)
		وضعیت مشتریان در فرآیند جهانی‌سازی (X90)
		ساختار قانونی مشتریان (X91)
		وضعیت عضویت مشتریان در بازارهای سرمایه (X92)
		تغییر یا عدم تغییر دوره‌ای حسابرس (X93)
		میزان وابستگی درآمد حسابرس به مشتری خاص یا گروهی از مشتریان (X94)
		پیچیدگی معاملات و روابط تجاری (پتانسیل بالقوه زیان دیده شرکت‌ها - شفافیت معاملات تجاری شفافیت فضای تجاری) (X95)
		وضعیت و کیفیت سیستم کنترل‌های داخلی و حسابرسی داخلی (X96)
		پایبندی مشتریان به ارزش‌ها و هنجارها (X97)
		صلاحیت و شایستگی مشتریان (X98)
		صلاحیت نهادهای ناظر بر مشتریان (X99)
		چگونگی ارتباط فی مابین نهادهای ناظر (نظارتی) و حسابرسان (X100)
		چگونگی ارتباط بین مشتریان و حسابرسان (X101)
حرفه حسابرسی	ساختار حرفه‌ای حسابرسان	میزان تراکم در سمت عرضه خدمات اعتباربخشی و مشاوره‌ای	بیکهوس و همکاران 2014
		میزان تخصص‌گرایی حرفه حسابرسی و اهمیت حضور متخصصان در مؤسسه‌های حسابرسی
	بازار خدمات حسابرسی (خدمات اعتباربخشی و مشاوره‌ای)	سهم حسابرسان از بازارهای مشترک (همچون خدمات مدیریتی و خدمات مربوط به فناوری اطلاعات)
		رشد و توسعه بازار خدمات حسابرسی (اعم از خدمات حسابرسی و سایر خدمات مشاوره‌ای مرتبط(
	تنوع خدمات حرفه‌ای ارائه شده (حسابرسی داخلی و مشاوره)
	موانع و محدودیت عضویت در حرفه حسابرسی	-
	خدمات حسابرسی (اعتباربخشی)	حوزه و گستره خدماتی ارزش افزوده‌‌ایجاد شده به واسطه دریافت خدمات حسابرسی (اعتباربخشی)
	خدمات مشاوره‌ای	حوزه و تنوع خدمات مشاوره‌ای
		میزان ارتباط زمینه‌هایی که در آن‌ها خدمت حسابرسی و سایر خدمات مشاوره‌ای ارائه می‌شود.
		محدودیت‌های موجود در راستای ارائه خدمات مشاوره‌ای (حاکم بر مؤسسه‌های حسابرسی)
	کیفیت گزارشگری مالی	-
	موارد ارجاعی به حسابرسان	-
	موارد ارجاعی به مشاوران	-
	وظایف حرفه‌ای حسابرسان	-
	مسئولیت‌های حسابرسان	-
	حق الزحمه مشاوران	-
	مدت زمان فرآیند حسابرسی	-

روش ⁴FANP

ازآنجا كه خبرگان مختلف ترجيحات مختلفي دارند؛ لذا ‌شاخص‌های مختلف براي شناسایی عوامل موثر بر آینده حسابرسی داراي اهميت يكساني نيست، بنابراين براي تعيين ترجيحات خبرگان و كاهش ابهام و عدم اطمينان، جهت اولویت‌بندی شاخصهای عوامل موثر بر آینده حسابرسی ازFANP استفاده شد. نسبت‌‌‌‌هاي مورد استفاده براي اولویت‌بندی عوامل موثر بر آینده حسابرسی مورد نظر در جدول شماره (2)، پرداخته خواهد شد. ابتدا میانگین هر شاخص از C1 تا C12 محاسبه خواهد شد. به كمك پرشسنامه توزيع شده جدول ترجيحات خبرگان حاصل شد كه در زير ترجيحات براي نسبت‌‌‌‌هاي گوناگون به صورت مقايسه‌اي ارائه شده است. به علت حجیم بودن حجم محاسبات نتایج 5 شاخص اول (عوامل اقتصادی؛ چرخه تجاری؛ عوامل سیاسی؛ عوامل فرهنگی و عوامل اجتماعی) ارائه شده است.

جدول شماره 3: ماتريس مقايسات زوجي شاخص‌ها نسبت به هم از ديدگاه خبرگان

مطابق روش ANP، ابتدا ارزش تركيبي معيارها با استفاده ازماتريس مقايسات زوجي محاسبه شد كه به صورت زير‌‌‌ مي‌باشد:

 

 

 

 

 

سپس محاسبات مربوط به درجه‌‌ي بزرگي هر يك از ارزش‌هاي تركيبي انجام شد و نتايج به صورت زير حاصل گرديد:

 

 

 

 

 

در نهايت وزن‌‌‌‌هاي غير نرمال (غير به هنجار) هر يك از ‌شاخص‌هاي اصلي محاسبه شد:

 

سپس با استفاده از نرمال‌سازي وزن­هاي نرمال (به هنجار) هر يك از ‌شاخص‌هاي اصلي محاسبه گرديد:

 

در زیر ارزش‌های موزون شده برای هر یک از ‌شاخص‌هاي اصلی، به تفکیک شرکت ارائه می­شود:

جدول شماره 4: ارزش‌هاي موزون شده هر يك از ‌شاخص‌هاي اصلي   

کیفیت تحصیلات و مهارت جامعه حسابرسان(C5)	عوامل اجتماعی(C4)		عوامل فرهنگی(C3)	عوامل سیاسی (C2)		عوامل اقتصادی (C1)	شاخص
(0.14 , 0.15 , 0.20)	(0.14 , 0.15 , 0.20)	(0.14 , 0.33 , 3)		(0.32 , 0.35 , 7)			عوامل اقتصادی (C1)
(0.14 , 0.20 , 0.33)	(0.14 , 0.20 , 0.33)	(0.33 , 1 , 7)			(0.14 , 2.89 , 3.11)			عوامل سیاسی (C2)
(0.14 , 0.33 , 5)	(0.32 , 0.35 , 1)			(0.14 , 1 , 3)		(0.33 , 3 , 7)	عوامل فرهنگی(C3)
(0.90 , 1.13 , 5)		(1 , 2.89 , 3.11)		(3 , 5 , 7)		(5 , 6.89 , 7.11)	عوامل اجتماعی(C4)
	(0.20 , 0.89 , 1.11)	(0.20 , 3 , 7)		(3 , 5 , 7)		(5 , 6.89 , 7.11)	کیفیت تحصیلات و مهارت جامعه حسابرسان(C5)

سوال	عوامل اقتصادی (C1)	عوامل سیاسی (C2)	عوامل فرهنگی(C3)	عوامل اجتماعی(C4)	کیفیت تحصیلات و مهارت جامعه حسابرسان(C5)
تورم (X1)	0.0216	0.0302	0.0307	0.0080	0.0719
رکود و رونق (X2)	0.0292	0.0285	0.0494	0.0841	0.0358
محدودیت سیستم بانکی (X3)	0.0125	0.0360	0.0188	0.0319	0.0659
عمق بازار مالی (X4)	0.0483	0.0360	0.0223	0.1001	0.0125
(وضعیت دسترسی به نیروی انسانی مناسب (X5)	0.0125	0.0298	0.0308	0.0660	0.0071
ترکیب بودجه مصوب دولت (مالیات و درآمد نفتی) (X6)	0.0174	0.0359	0.0378	0.0628	0.0726
کسری مداوم در تراز تجاری (X7)	0.0075	0.0318	0.0333	0.0562	-0.0073
دستوری بودن نرخ بهره (X8)	0.0087	0.0324	0.0501	0.0323	0.0472
وابستگی بالا به درآمدهای نفتی (X9)	0.0162	0.0290	0.0408	0.0811	0.0118
توسعه و رشد اقتصادی (X10)	0.1030	0.0254	0.0262	0.1018	0.0103
تحریمها (X11)	0.0140	0.0342	0.0573	0.0267	0.0968
عضویت در پیمانهای اقتصادی (X12)	0.0095	0.0312	0.0260	0.0480	0.0610
میزان و ماهیت دخالت دولت در اقتصاد؛ (X13)	0.0312	0.0268	0.0225	0.0670	0.0173
ورود دولت به عرصه تدوین مقررات گزارشگري (X14)	0.0046	0.0370	0.0340	0.0273	0.0245
وضعیت فرآیند جهانی‌‌سازی (X15)	0.0084	0.0361	0.0162	0.0342	0.0093
میزان دخالت دولت به عرصه نظارت حرفه‌ای (X16)	0.0146	0.0321	0.0194	0.0784	0.0613
پاسخگویی نهادهای دولتی (X17)	0.0229	0.0320	0.0325	0.0085	0.0762
حکمرانی خوب، فساد و جناح‌بندی سیاسی (X18)	0.0310	0.0302	0.0524	0.0891	0.0379
ترکیب فعالیتها (خصوصی-دولتی-شبه دولتی) (X19)	0.0133	0.0382	0.0199	0.0338	0.0699
امنیت اجتماعی، سیاسی و اقتصادی (X20)	0.0512	0.0382	0.0236	0.1061	0.0133
سطح فرهنگ سازمانی (X21)	0.0133	0.0316	0.0326	0.0700	0.0075
خصوصیات فردی حسابرسان  (X22)	0.0184	0.0381	0.0401	0.0666	0.0770
اعتقادات و باورهای دینی و اخلاقی (X23)	0.0080	0.0337	0.0353	0.0596	-0.0077
شکاف فرهنگی بین نسلی (X24)	0.0092	0.0343	0.0531	0.0342	0.0500
سطح فرهنگ نوآورانه (X25)	0.0172	0.0307	0.0432	0.0860	0.0125
سطح فرهنگ حمایتی (X26)	0.1092	0.0269	0.0278	0.1079	0.0109
تغییرات جنسیتی جمعیت (X27)	0.0148	0.0363	0.0607	0.0283	0.1026
ترکیب هرم سنی(X28)	0.0101	0.0331	0.0276	0.0509	0.0647
رشد جمعیت (X29)	0.0331	0.0284	0.0239	0.0710	0.0183
افزایش شکاف در طبقات اجتماعی جامعه (X30)	0.0049	0.0392	0.0360	0.0289	-0.0260
سهم نهادینه شدن حسابداری اجتماعی (X31)	0.0089	0.0383	0.0172	0.0363	0.0099
امید به زندگی (X32)	0.0155	0.0340	0.0206	0.0831	0.0650
سطح تحصیلات و مهارت جامعه (X33)	0.0186	0.0260	0.0264	0.0069	0.0618
سطح دانش و سواد مالی جامعه (X34)	0.0251	0.0245	0.0425	0.0723	0.0308
نامناسب بودن سیستم آموزش دانشگاهی (X35)	0.0108	0.0310	0.0162	0.0274	0.0567
نامناسب بودن سیستم آموزش حرفه‌ای (X36)	0.0415	0.0310	0.0192	0.0861	0.0108
کاربردی نبودن دوره‌های آموزشی بین المللی (X37)	0.0108	0.0256	0.0265	0.0568	0.0061
قطع ارتباط با موسسات بزرگ بین‌المللی (X38)	0.0150	0.0309	0.0325	0.0540	0.0624
ناکارامدی دوره‌های آموزشی حرفه‌ای داخلی (X39)	0.0065	0.0273	0.0286	0.0483	0.0063
عدم نیازسنجی بازار  (X40)	0.0075	0.0279	0.0431	0.0278	0.0406

در نهايت با استفاده از رويكرد ANP عوامل موثر بر آینده حسابرسی رتبه‌‌‌‌‌بندي خواهد شد كه در جدول شماره (5)، آورده شده است: 

---

[1]  Analytic Network Process

[2]  Analytic Hierarchy Process

[3]  Grounded theory

[4]  Fuzzy Analytic Network Process

 

جدول شماره 5: رتبه‌‌‌‌‌بندي متغیرهای موثر بر آینده حسابرسی

نام متغیر	امتياز نهايي	نام متغیر	امتياز نهايي	نام متغیر	امتياز نهايي
تورم (X1)	0.6048	نحوه کنترل و ارزیابی کیفیت کارهای حسابرسی و رتبه‌بندی آن‌‌ها (X43)	0.4883	تجربه (X85)	0.7934
رکود و رونق (X2)	0.5350	بازارهای رقابتی مرتبط (X44)	0.2473	تعداد مشتریان (X86)	0.4294
محدودیت سیستم بانکی (X3)	0.4263	ساختار رقبا (X45)	0.3334	تنوع (عادی، VIP، خاص) مشتریان (X87)	0.7091
عمق بازار مالی (X4)	0.3191	میزان انعطاف‌پذیری حسابرسان در گزارشگری حسابرسی (X46)	0.6109	ماهیت یا حوزه فعالیت (حقوقی، حقیقی یا دولتی و خصوصی) مشتریان (X88)	0.4893
بازار کار (وضعیت دسترسی به نیروی انسانی مناسب، موقعیت‌های کاری مناسب) (X5)	0.7147	حق الزحمه حسابرسان (X47)	0.3191	حجم کار مشتریان (X89)	0.5418
ترکیب بودجه مصوب دولت (مالیات و درآمد نفتی) (X6)	0.5042	الزام اجرای استانداردهای  IFRS(X48)	0.8136	وضعیت مشتریان در فرآیند جهانی‌سازی (X90)	0.3754
کسری مداوم در تراز تجاری (X7)	0.3894	مغایرت‌های استاندارهای بین‌المللی با قوانین مالیاتی (X49)	0.4901	ساختار قانونی مشتریان (X91)	0.4089
دستوری بودن نرخ بهره و منفی بودن نرخ بهره واقعی (X8)	0.1464	آشنایی و اموزش حسابرسان با استانداردهای  IFRS(X50)	0.4933	وضعیت عضویت مشتریان در بازارهای سرمایه (X92)	0.2788
وابستگی بالا به درآمدهای نفتی (تک محصولی بودن) (X9)	0.2311	آشنایی و اموزش مدیران مالی با استانداردهای  IFRS(X51)	0.4308	تغییر یا عدم تغییر دوره‌ای حسابرس (X93)	0.6279
توسعه و رشد اقتصادی (X10)	0.4289	موضوعیت برخی از استانداردهای بین‌المللی در ‌ایران (X52)	0.2507	میزان وابستگی درآمد حسابرس به مشتری خاص یا گروهی از مشتریان (X94)	0.7002
تحریم‌ها (X11)	0.7102	محدودیت‌های ناشی از الزامات ارزشیابی در IFRS با توجه به شرایط تورمی در‌ ایران (X53)	0.4108	پیچیدگی معاملات و روابط تجاری (پتانسیل بالقوه زیان دیده شرکت‌ها - شفافیت معاملات تجاری شفافیت فضای تجاری) (X95)	0.5728
عضویت در پیمان‌های اقتصادی (X12)	0.4038	منافع اجرای استانداردهای IFRS در شرایط فعلی (X54)	0.4002	وضعیت و کیفیت سیستم کنترل‌های داخلی و حسابرسی داخلی (X96)	0.4982
میزان و ماهیت دخالت دولت در اقتصاد؛ (X13)	0.7985	مغایرت‌های استانداردهای بین‌المللی با استاندارهای موجود (X55)	0.3045	پایبندی مشتریان به ارزش‌ها و هنجارها (X97)	0.2092
ورود دولت به عرصه تدوین مقررات گزارشگري مالی (X14)	0.8142	شرایط احراز عنوان حسابدار رسمی (X56)	0.5329	صلاحیت و شایستگی مشتریان (X98)	0.4076
وضعیت فرآیند جهانی‌‌سازی (ساختارهای قالب و پذیرفته شده اقتصادی) (X15)	0.4378	شرایط تشکیل موسسات حسابرسی (X57)	0.4903	صلاحیت نهادهای ناظر بر مشتریان (X99)	0.2634
میزان دخالت دولت به عرصه نظارت حرفه‌ای (میزان استقلال واقعی تشکیلات حرفه‌ای) (X16)	0.6634	مقررات مربوط به سازمان بورس و اوراق بهادار (X58)	0.5702	چگونگی ارتباط فی مابین نهادهای ناظر (نظارتی) و حسابرسان (X100)	0.2154
پاسخگویی نهادهای دولتی (X17)	0.4184	حوزه و میزان جرائم و تعهدهای ناشی از تخطی از آن (X59)	0.2942	چگونگی ارتباط بین مشتریان و حسابرسان (X101)	0.7703
حکمرانی خوب، فساد و جناح‌بندی سیاسی (X18)	0.3316	قوانین و مقررات حاکم بر حرفه حسابرسی  (X60)	0.7222
ترکیب فعالیتهای اقتصادی (خصوصی-دولتی-شبه دولتی) (X19)	0.6035	اخلاق حرفه‌ای (X61)	0.5802
امنیت اجتماعی، سیاسی و اقتصادی (X20)	0.2350	قوانین و مقررات حاکم بر بانک‌ها و موسسات مالی، بیمه و شرکت‌های سرمایه‌گذاری (X62)	0.2204
سطح فرهنگ سازمانی (X21)	0.5284	قوانین و مقررات حاکم بر مشتریان (X63)	0.3334
خصوصیات فردی حسابرسان (X22)	0.2164	وضعیت نظارت حرفه‌ای (X64)	0.5969
اعتقادات و باورهای دینی و اخلاقی (X23)	0.4777	عدم وجود نرم افزارها و سیستم‌های پیشرفته حسابرسی (X65)	0.4183
شکاف فرهنگی بین نسلی (X24)	0.3002	اعتقاد به رویکرد سنتی و بی‌اعتمادی به روش‌های نوین (پیکره مسن در حوزه تصمیم‌گیری) (X66)	0.5632
سطح فرهنگ نوآورانه (X25)	0.4893	رویکردهای سنتی در اجرای روش‌های حسابرسی و حق الزحمه خدمات حسابرسی (X67)	0.3535
سطح فرهنگ حمایتی (X26)	0.4064	امنیت سیستم‌های فناوری (X68)	0.5611
تغییرات جنسیتی جمعیت (X27)	0.1385	فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی (X69)	0.3371
ترکیب هرم سنی(X28)	0.2208	میزان مالکیت عمومی در برابر مالکیت خصوصی شرکت‌ها (X70)	0.3612
رشد جمعیت (X29)	0.4056	تعداد مؤسسات تجاري خانوادگی (X71)	0.1982
افزایش شکاف در طبقات اجتماعی جامعه (X30)	0.4705	میزان اتکای اعتباردهندگان و سازمان مالیاتی به گزارش‌های حسابرسی (X72)	0.3308
سهم نهادینه شدن حسابداری اجتماعی در سازمان‌ها (X31)	0.6987	قابل اتکا بودن گزارش‌های مالی (X73)	0.3004
امید به زندگی (X32)	0.3032	میزان اطمینان و اعتماد ذینفعان به حسابرسان (X74)	0.2316
سطح تحصیلات و مهارت جامعه (X33)	0.5341	شهرت و خوشنامی (X75)	0.4061
سطح دانش و سواد مالی جامعه (X34)	0.6604	جنسیت (X76)	0.5823
نامناسب بودن سیستم آموزش دانشگاهی (X35)	0.7104	سن (X77)	0.2145
نامناسب بودن سیستم آموزش حرفه‌ای (X36)	0.7315	جایگاه اجتماعی (X78)	0.8932
کاربردی نبودن دوره‌های آموزشی حرفه‌ای بین المللی (X37)	0.6211	جایگاه سازمانی (X79)	0.6044
قطع ارتباط با موسسات بزرگ بین‌المللی و مجامع حرفه‌ای (X38)	0.5254	استقلال (X80)	0.3744
ناکارامدی دوره‌های آموزشی حرفه‌ای داخلی (X39)	0.8267	آموزش ضمن خدمت (حرفه‌ای بودن) (X81)	0.7434
عدم نیازسنجی بازار (نبود تناسب بین دانش و مهارت مورد نیاز حرفه) (X40)	0.6164	تحصیلات (X82)	0.5209
اندازه موسسات حسابرسی (X41)	0.4137	خصوصیات اخلاقی و روانی (X83)	0.3622
ادغام موسسات حسابرسی (X42)	0.3062	تردید حرفه‌ای (X84)	0.3064

 

بر اساس روش FANP اقدام به اولویت‌بندی شاخص‌های موثر بر آینده حسابرسی نمودیم. بر اساس این روش یک سوم شاخصهای غیرموثر حذف شدند. متغیرهای حذف شده، متغیرهای X90، X80، X83، X70، X67، X69، X45، X63، X18، X72، X4، X47، X84، X42، X55، X32، X73، X24، X59، X92، X99، X52، X44، X20، X74، X9، X28، X62، X22، X100، X77، X97، X71، X8 و X27 بودند که کم‌ترین امتیاز را از میان متغیرهای موثر بر آینده حسابرسی دریافت کردند. در ادامه مدل‌های تحقیق با حذف متغیرهای مذکور برآورد می‌گردند. جهت اطمینان از صحت مراحل اجرایی در اولویت‌بندی متغیرهای موثر بر آینده حسابرسی اقدام به برآورد مدل در هر دو حالت با حضور یا عدم حضور متغیرهای حذف شده نمودیم.

نتایج روش حداقل مربعات جزیی

در این بخش لازم است اقدام به تدوین مدل بهینه بنماییم. برای همین لازم است مدل اولیه را رسم نموده و در نهایت بر اساس نتایج مدل دلفی و فازی نوع 2، الکتره نوع سه اقدام به تدوین مدل نهایی نماییم. در نهایت پس از تعیین مدل، اقدام به بررسی و صحت مدل بر اساس روش معادلات ساختاری نماییم. برای اطمینان از روایی پرسشنامه تدوین شده از راهنمایی­ها و نظرات اساتید و متخصصان مختلف، بالاخص استاد راهنما استفاده گردیده است. همچنین از ضریب آلفای کرونباخ و پایایی مرکب نیز برای ارزیابی پایایی پرسشنامه استفاده گردیده است (جدول شماره 6).

جدول شماره 6: شاخص روایی و پایایی

شاخص	آلفا کرونباخ	بار عاملی	آلفا کرونباخ	بار عاملی
	حذف متغیرها		حضور همه متغیرها
عوامل اقتصادی	0.785	0.913	0.766	0.902
چرخه تجاری	0.892	0.893	0.798	0.835
عوامل سیاسی	0.873	0.935	0.842	0.843
عوامل فرهنگی	0.936	0.898	0.735	0.638
عوامل اجتماعی	0.826	0.834	0.714	0.629
کیفیت تحصیلات و مهارت جامعه حسابرسان	0.847	0.807	0.727	0.718
رقابت در حرفه	0.791	0.901	0.695	0.742
الزامات IFRS	0.879	0.793	0.724	0.696
قوانین و مقررات	0.783	0.827	0.594	0.709
فناوری اطلاعات	0.884	0.859	0.825	0.738
ذینفعان	0.919	0.927	0.804	0.831
ویژگی‌های حسابرس	0.904	0.934	0.919	0.934
مشتریان	0.865	0.918	0.865	0.918
حرفه حسابرسی	0.858	0.898	0.731	0.692
عوامل درون سازمانی	0.834	0.938	0.689	0.794
عوامل برون سازمانی	0.755	0.833	0.708	0.725

 

با توجه به اینکه میزان ضرایب آلفای کرونباخ بالای 7/0 و شاخص بار عاملی بالای 3/0 است، در نتیجه شاخص‌های تحقیق از روایی و پایایی بالایی برخوردار است. پس از بررسی روایی و پایایی پرسشنامه اقدام به برآورد مدل تحلیل مسیر خواهیم نمود. با توجه به اینکه مدل مشخصی در تحقیق وجود ندارد، در 3 حالت جداگانه اقدام به برآورد مدل نمودیم.

نمودار شماره 4: مدل‌های مختلف ارتباط بین متغیرها¹

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شاخص‌های نیکویی برازش

یک از اهداف اصلی در استفاده از مدلسازی معادلات ساختاری، شناخت میزان همخوانی بین داده‌های تجربی با مدل مفهومی و نظری است. برای شناخت میزان همخوانی داده‌های تجربی و مدل مفهومی از شاخص‌‌ها و معیارهایی استفاده می‌شود که به آن‌ها شاخص‌های نیکویی برازش می‌گویند. در مدل‌سازی معادلات ساختاری از شاخص‌های متفاوتی برای حصول اطمینان از نیکویی برازش مدل استفاده می‌شود. در جدول شماره (7)؛ مهم‌ترین شاخص‌های نیکویی برازش مدل‌های مختلف ارائه شده است.

جدول شماره 7: شاخص‌های نیکویی برازش مدل

شاخص	میزان	نتیجه	رتبه	مدل
GFI	0.62	نامطلوب	3	اول	حذف متغیرها
RMSEA	0.091	نامطلوب
GFI	0.83	نسبتاً مطلوب	2	دوم
RMSEA	0.059	نسبتاً مطلوب
GFI	0.89	مطلوب	1	سوم
RMSEA	0.011	مطلوب
GFI	0.57	نامطلوب	3	اول	حضور همه متغیرها
RMSEA	0.136	نامطلوب
GFI	0.69	نسبتاً مطلوب	2	دوم
RMSEA	0.119	نسبتاً مطلوب
GFI	0.71	مطلوب	1	سوم
RMSEA	0.074	مطلوب

 

---

[1]   در مدل اول متغیرهای الزامات IFRS و چرخه تجاری متغیرهای توضیحی در نظر گرفته شده‌اند. در مدل دوم به عنوان متغیر تعدیل‌گر و در مدل سوم به عنوان متغیر میانجی در نظر گرفته شده‌اند.

 

با توجه به مطلوب بودن شاخص‌های نیکویی برازش مدل مشاهده‌‌‌‌‌ می‌گردد مدل برآوردی از سطح مطلوبی (¹GFI بالای 70 درصد و ²RMSEA زیر 8 درصد) از این شاخص‌‌ها برخوردار است. در نتیجه نتایج تحقیق از اتکای بالایی برخوردار است. بر اساس نتایج مشاهده می‌گردد مدل سوم (در حالتی که الزامات IFRS و چرخه تجاری به صورت متغیر تعدیل گر در مدل لحاظ شده اند) از دقت بالاتری برخوردار است در نتیجه در صورت ارائه فرضیات و توسعه نتایج تحقیق در تحقیقات آتی می‌توان از مدل سوم بهره گرفت؛ همچنین نتایج برآورد مدل در حالتی که تمامی متغیرهای بدون اولویت‌بندی در مدل وارد شده‌اند، موجب کاهش دقت مدل گردیده‌اند، در نتیجه حذف متغیرهای غیر مهم و اولویت‌بندی متغیرهای موثر بر آینده حسابرسی موجب افزایش دقت و کارایی مدل شده است. بر این اساس میتوان بیان داشت که حذف متغیرهای غیر مرتبط تر و اولویت‌بندی متغیرها در تحقیق حاضر از لحاظ آماری دارای توجیه است.

6-نتیجه گیری و پیشنهادات تحقیق

ترسیم گزینه‌های محتمل برای آینده و بررسی شرایط و ویژگی‌‌های آن ایــن امکان را در اختیار اســتفاده‌کنندگان پژوهش قرار می‌دهد تا خود را به منظور رویارویی و مقابله با تهدیدهای پیشرو و همچنین بهره‌برداری از فرصت‌هــای آینده آماده سازند؛ اما در ادامه، پژوهش یادشده میتوانــد به مراجع حرفه‌ای و مؤسســه‌های حسابرسی به منظــور جهت‌دهی بــه تغییرهای در حال تحقق و دســتیابی به آینده مطلوب و موردنظر تا حد چشــم‌گیری یــاری رساند. با توجه به اینکه مدل خاصی در رابطه با تحقیق حاضر وجود نداشت در تحقیق حاضر اقدام به مدل‌سازی عوامل موثر بر آینده حسابرسی نمودیم. جهت دست یافتن به این هدف از روش گراندد تئوری و تحلیل شبکه (ANP) اقدام به تدوین مدل اولیه تحقیق نمودیم و در نهایت بر اساس روش حداقل مربعات جزیی (³PLS)، مدل بهینه تحقیق از میان حالت‌های مختلف تعیین گردید. نتایج تحقیق از روش FANP  بیانگر این واقعیت است که از 101 متغیر موثر بر آینده حسابرسی 66 عامل برتر شناسایی و اولویت‌بندی شدند. بر اساس نتایج حاصله به ترتیب عوامل جایگاه اجتماعی، ناکارامدی دوره‌های آموزشی حرفه‌ای داخلی و ورود دولت به عرصه تدوین مقررات گزارشگري مالی بالاترین تأثیر را بر آینده حسابرسی دارند. همچنین بر اساس سناریوسازی در تدوین مدل بهینه، در مدلی که الزامات IFRS و چرخه‌های تجاری به صورت تعدیل کننده وارد مدل شدند، مدل از دقت بالاتری برخوردار بود تا حالت‌هایی که این متغیرها به صورت عامل توضیحی یا میانجی در مدل در نظر گرفته شده بودند. هدف تحقیق حاضر پاسخ دهی به سوالاتی است که در بخش سوالات و پیشینه تحقیق مطرح گردید.

مهم‌ترین شاخص‌های موثر بر ‌آینده حرفه حسابرسی جهت طراحی مدل کدامند؟

پاسخ: بر اساس نتایج حاصله از روش گراندد تئوری متغیرهای عوامل اقتصادی؛ چرخه تجاری؛ عوامل سیاسی؛ عوامل فرهنگی؛ عوامل اجتماعی؛ کیفیت تحصیلات و مهارت جامعه حسابرسان؛ رقابت در حرفه؛ الزامات IFRS؛ قوانین و مقررات؛ فناوری اطلاعات؛ ذینفعان؛ ویژگی‌های حسابرس و مشتریان مهمترین متغیرهای موثر بر آینده رشته حسابرسی است.

مدل آینده پژوهی حرفه حسابرسی در ایران چگونه است؟

پاسخ: در حالتی که متغیر الزامات IFRS و چرخه تجاری به عنوان متغیر تعدیلگر در مدل لحاظ شوند مدل آینده حسابرسی از دقت بالاتری برخوردا است.

نتایج تحقیق حاضر در راستای نتایج تحقیقات باباجانی و همکاران 1397، رودپشتی و همایونی راد 1395، معین الدین و همکاران 1390، کنچل و همکاران 2019، اوتو و الیاس 2017، آندریاس و همکاران        2016، ژیداس و همکاران 2014 می‌باشد.

 

 

 

 

منابع و ماخذ

آری‌نپور، آرش. (1393). بررسی تأثیر به‌کارگیري استانداردهاي بین‌المللی گزارشگري مالی بر روي مقایسه‌پذیري ‌صورت‌هاي مالی. دو ماهنامه حسابرس. شماره 73. ص 79-72. 

استانداردهاي بین‌المللی گزارشگري مالی، IFRS، سازمان بورس و اوراق بهادار.

آشنایی با بنیاد IFRS (1396)، خبرنامه هفتگی افق حسابرسی. شماره 29. ص 6-9 

اصغرپور، م. (1387). تصمیم‌گیری‌های چند معیاره، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ ششم.

آقایی قهی، علیرضا. (1390). فرصت‌ها و چالش‌هاي به کارگیري استاندارهاي بین‌المللی گزارشگري مالی. آفتاب آنلاین.

امید پورحیدری؛ داریوش عالی‌پور، (1390). پژوهش‌های حسابداری مالی، بررسی ارتباط بین داده‌های حسابداری با چرخه‌های تجاری در بورس اوراق بهادار تهران، مقاله 1، دوره 3، شماره 2، صفحه 1-16

بزرگ اصل موسی. (1394). براي گذار به استانداردهاي بین‌المللی شتاب زده عمل نکنیم، ماهنامه حسابدار. شماره 284. ص 34-32. 

پرتوي، ناصر؛ کدیور، مهدي. (1394). چارچوب نظري گزارشگري مالی، از آغاز تا امروز دانش و پژوهش حسابداري، شماره 41. 

جعفر باباجانی، فرخ برزیده، عبدالخالق خنکا، (1397)،‌‌ آینده‌پژوهی حسابداری مدیریت: از منظر علم و فناوری اطلاعات، فصلنامـه علمي پژوهشـي حسابداري مديريت، سال يازدهم/ شماره سي و هشتم

حدادي فرزانه. (1395). الزامات گزارشگري مالی در اصول راهبري شرکت‌ها. فصلنامه حسابدار رسمی. شماره 32. ص 73-83 

حساس یگانه یحیی، رضا قنبریان. (1394). پیآمدهاي پذیرش استانداردهاي بین‌المللی گزارشگري مالی. ماهنامه حسابدار. شماره 284. ص 27-20. 

حسنی القار مسعود، طاوسی سمانه، طاوسی محمدرضا. (1391). حسابداري بین المللی، هماهنگ‌سازي استانداردها و مدل‌هاي عمده آن. همایش ملی حسابداري و حسابرسی زاهدان.

حیدر الربیعی، (1396)، استانداردهاي بین‌المللی گزارشگري؛ مزایا و معایب به‌کارگیري آن‌ها، راهبردهاي حسابداري سال اول، شماره دوم، صص76-102

رحيمي، س. و عشقي، ك. (1387). تعيين تركيب بهينة منابع انرژي ايران، با استفاده از فرآيند تحليل شبكه‌اي، فصلنامة مطالعات اقتصاد انرژي، سال پنجم، شماره 18، صص 160- 123.

رحیمیان نظامالدین، مجدي اوغولبیک محمود، مالکی علیرضا. (1394). ضرورت به کارگیري استانداردهاي بین‌المللی گزارشگري مالی در‌‌ایران و جنبه‌هاي مثبت آن. دو ماهنامه حسابرس شماره 80. ص 142- 138.

رهنمای رودپشتی، فریدون؛ همایونی راد، راحله؛ (1395). تأثیر فناوری اطلاعات بر همگرایی حسابداری مدیریت و حسابداری مالی. مجله حسابداری مدیریت، سال نهم، شماره 30، صص 97-114

صحت، س. و پريزادي، ع. (1388). به‌كارگيري تكنيك فرآيند تحليل شبکه‌اي در تحليل نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهديد، (مطالعه موردي شركت سهامي بيمه ايران)، نشريه مديريت صنعتي، دوره 1، شماره 2، صص120-105.

صراف فاطمه، هاشمی‌نازنین. (1391). چارچوب مفهومی‌حسابداري با نگرش اطلاعاتی. نشریه مطالعات حسابداري و حسابرسی. شماره 2 

عبدالهپورمحمد. (1380). نگاهی به چارچوب نظري هیئت استانداردهاي حسابداري مالی دوماهنامه حسابرسی. سال سوم. شماره 13. ص 58.

فرجی سبكبار، ح.؛ نصیری، ح.؛ حمزه، م.؛ طالبی، س. و رفیعی، ی. (1389). سنجش ميزان پايداري نواحي روستايي بر مبناي مدل تحليل شبكه، با استفاده از تكنيك بردا، مطالعه موردي نواحي روستايي شهرستان فسا، پژوهش‌هاي جغرافياي انساني، شماره 72، صص 156- 135.

قبدیان بشیر، محمودي مهدي. (1395). آشنایی با استانداردهاي بین‌المللی گزارشگري مالی (IFRS)، روزنامه دنیاي اقتصاد. شماره 3921 

قدسی‌پور، س. (1389). فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر، چاپ هشتم.

کردستانی غلامرضا، آقا کاظم شیرازي سمانه. (1394). سیر تحول در چارچوب نظري گزارشگري مالی بخش عمومی، رویکرد حسابداري تعهدي و اثر شرایط اقتصادي بر آن فصلنامه حسابدار رسمی. شماره 31. ص 68-61.

محمدي‌پور رحمتاله، شرفی احسان، رضائی جواد، مرادي میثم. (1393). ‌‌ایدئولوژي همسان‌سازي استانداردهاي حسابداري. سومین همایش ملی سالیانه علوم مدیریت نوین. گرگان، انجمن علمی ‌و حرفه‌اي مدیران و حسابداران گلستان، دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد علی آباد کتول.

محمدي‌پور رحمت‌اله، شرفی احسان، رضائی جواد، مرادي میثم، (1393)، ‌‌ایدئولوژي همسان‌سازي استانداردهاي حسابداري. سومین همایش ملی سالیانه علوم مدیریت نوین. گرگان، انجمن علمی و حرفه‌اي مدیران و حسابداران گلستان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علی آباد کتول

معاونت برنامه‌ریزی و امور اقتصادی. (1385). برنامه عملیاتی توسعه اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی استان خراسان جنوبی.

ملک آرایی، نظام­الدین. (1388). عوامل و مولفه­های تأثیرگذار بر‌اینده­ی حسابداری. دوره جدید، شماره 8. صص 1-2.

منطقی محسن، (1390)،‌‌اینده پژوهی؛ ضرورت آیندة مطالعات فرهنگی و علمی، اسلام و پژوهش‌های مدیریتی سال اول تابستان 1390 شماره 1

میرزاپور مریم. (1393). اهمیت و چالش‌هاي به کارگیري استانداردهاي بین‌المللی گزارشگري مالی. دوماهنامه حسابرس. شماره 73. ص 51-46 

نخعی کمال‌آبادی، ع.؛ امیرآبادی، م. و محمدی‌پور، ه. (1389). انتخاب استراتژی بهینه بر اساس تحلیل SWOT و روش فرآیند تحلیل شبکه‌ای، فصلنامه مدیریت صنعتی دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، سال پنجم، شماره 11.

نودهی, ابوالفضل و مجید اشرفی، (۱۳۹۶). ‌آینده حسابرسی و حسابرس‌اینده، همایش ملی حسابداری و مدیریت تکنیک‌های نوین، چالش‌ها و راه‌کارها، علی آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علی آباد کتول

Backhaus K., H.J. Kirsch, and Ch. Rossinelli, 2014, Future Perspectives on Auditing Profession, World Congress of Accountants,

Barth, M., Landsman, W., Lang, M., Williams, C., 2012. Are IFRS-based and US GAAP- based accounting amounts comparable? Journal of Accounting and Economics 54(1), 68-93.

Chen, C.-W., Collins, D. W., Kravet, T. D., Mergenthaler, R. J., 2014. Financial statement comparability and the efficiency of acquisition decisions. Working paper, University of Iowa.

De Franco, G., Kothari, S. P., Verdi, R. S., 2011. The benefits of financial statement comparability. Journal of Accounting Research 49(4), 895-931.

DeFond, M., Hu, X., Hung, M., Li, S., 2011. The impact of mandatory IFRS adoption on foreign mutual fund ownership: The role of comparability. Journal of Accounting and Economics 51(3), 240-258.

Glaser, B. (2005). The grounded theory perspective III: Theoretical coding, Sociology Press. Mill Valley, CA.

Gong, G., Li, L. Y., Zhou, L., 2013. Earnings non-synchronicity and voluntary disclosure. Contemporary Accounting Research 30(4), 1560-1589.

Kim, S., Kraft, P., Ryan, S., 2013. Financial statement comparability and credit risk. Review of Accounting Studies 18(3), 783-823.

Lang, M., Maffett, M., Owens, E., 2010. Earnings comovement and accounting comparability: The effects of mandatory IFRS adoption. Working paper, University of North Carolina at Chapel Hill.

Liljander, K.; Polsa, P., & Van Riel, A. (2009). Modeling consumer responses to an apparel store band: store image as a risk reducer, Journal of Retailing and Consumer Services, 16, 281-290

Voipio. J. (2014). Management Accountant's Modern Role and Barriers to Role Change – Case Tech Inc. Master’s Thesis of Accounting. Department of Accounting Aalto University School of Business.

Wen Wu, S. (2010). Linking bayesian networks and PLS path modeling for causal analysis. Export Systems with Applications, 37, 134-139.

Wixom, B. H., & Watson, H. J. (2001). A empirical investigation of the factors affecting data warehousing success. MIS Quarterly, 25(1), 17-41.

Xydias-Lobo. M., Tilt. C., Forsaith. D (2014) The Future of Management Accounting: A South Australian Perspective. Journal of Management Accounting Research. Vol. 2 · Number 1. Pp 55-69.

Zainuddin, Z. N; Sulaiman, S. (2016), Challenges Faced by Management Accountants in The 21st Century. Procedia Economics and Finance vol. 37:466 – 4

 

---

[1]  Goodness-of-fit indices

[2]  Root Mean Square Error Of Approximation

[3]  Partial least squares

 

1

 

---