شناسایی و اولویت بندی مهمترین عوامل تأثیرگذار بر تصمیم گیری مصرف کنندگان در انتخاب کالاهای تولید داخلی با هدف ارائه الگوی مصرفی کالاهای ایرانی (در راستای حمایت از تولید ملی)
محورهای موضوعی : آینده پژوهیفیروزه حاجی علی اکبری 1 , نرگس صدیقیان 2
1 - استادیار ، عضو هیأت علمی و مدیر گروه دکتری مدیریت بازاریابی دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان
firouzehajialiakbari@gmail.com
2 - دانشجوی دکتری مدیریت بازاریابی دانشگاه آزاد واحد زنجان
Sadighiann57@gmail.com
کلید واژه: کالای ایرانی, الگوی مصرفی, رفتار مصرف کننده و تصمیم گیری,
چکیده مقاله :
الگوی مصرفی خانوارها در طول زمان و منبعث از تحولات فرهنگی، اجتماعی ودرآمدی دستخوش تغییر و تحول می شودو انتظار می رود که به تبع آن تولیدکنندگان و برنامه ریزان اقتصادی هماهنگ با بازار حرکت کنند و نیازهای تولیدی،واردات کالا و به طور کلی نوع نگرش به کالاهای مصرفی رادر مجموعه ای واقع بینانه و منطبق با آمار و اطلاعات دقیق ساختارسازی نمایند. هدف اصلی پژوهش حاضر،شناسایی و اولویت بندی مهمترین عوامل تأثیرگذاربر تصمیم گیری مصرف کنندگان در انتخاب کالاهای تولید داخلی با هدف ارائه الگوی مصرفی کالاهای ایرانی در آینده است. روش تحقیق حاضر روش دلفی است،که با انجام مصاحبه بین 34 نفر از مصرف کنندگانی که دانش و آگاهی لازم در مورد محصولات ایرانی و خارجی را داشتند ،متغیرها استخراج شد و بعد از ساختن پرسش نامه وتأیید روایی آن، ومحاسبه میانگین هندسی پر تکرارترین متغیرها احصاء گردید.با استفاده از نرم افزار MICMAC ارزیابی و تجزیه و تحلیل داده ها و مدل نهایی گردیده است.بر اساس مدل نهایی ارائه شده در پژوهش مشخص شد که هفت متغیر در گرایش مصرف کنندگان به سمت استفاده از کالای ایرانی بیشترین تأثیر را دارند که عبارتند از:کیفیت،قیمت،کارکرد محصول،بسته بندی، پشیمانی بعد از خرید(شک و ناراحتی)،طراحی و گارانتی، که تولید کنندگان کالاهای ایرانی می توانند با اولویت دادن به این عوامل در راستای تولید و ورود به بازار، از آنها بهره مند گردند.
The pattern of consumption of households is changing over time through cultural, social and income developments, and it is expected that, as a consequence, producers and economic planners will move in line with the market and meet the needs of production, import of goods and, in general, the kind of attitude to Construct consumer goods in a realistic and consistent manner with accurate statistics and information. The main objective of this study is to identify and prioritize the most important factors influencing consumer decisions in choosing domestic products with the aim of presenting a pattern of consumption of Iranian goods in the future. The research method is Delphi method, which was conducted by interviewing 34 consumers who had the knowledge and knowledge about Iranian and foreign products. The variables were extracted and after making the questionnaire and verifying its validity, and calculating the geometric mean of the most repetitive variables Consensus was made using MICMAC software. Data analysis and analysis were finalized. Based on the final model presented in the study, it was found that seven variables have the most effect on the tendency of consumers to use Iranian goods. Include: quality, price, product function, packaging, regret after purchase (doubts), Design and warranty, which Iranian manufacturers of goods can use to prioritize these factors in the direction of production and market entry.
_||_
شناسایی و اولویت بندی مهمترین عوامل تأثیرگذار بر تصمیم گیری مصرف کنندگان در انتخاب کالاهای تولید داخلی با هدف ارائه الگوی مصرفی کالاهای ایرانی (در راستای سال حمایت از تولید ملی)
چکیده
الگوي مصرفی خانوارها در طول زمان و منبعث از تحولات فرهنگي، اجتماعي ودرآمدي دستخوش تغيير و تحول مي شودو انتظار مي رود كه به تبع آن توليدكنندگان و برنامه ريزان اقتصادي هماهنگ با بازار حركت كنند و نيازهاي توليدي،واردات كالا و به طور كلي نوع نگرش به كالاهاي مصرفي رادر مجموعه اي واقع بينانه و منطبق با آمار و اطلاعات دقيق ساختارسازي نمايند. هدف اصلی پژوهش حاضر،شناسایی و اولویت بندی مهمترین عوامل تأثیرگذاربر تصمیم گیری مصرف کنندگان در انتخاب کالاهای تولید داخلی با هدف ارائه الگوی مصرفی کالاهای ایرانی در آینده است. روش تحقیق حاضر روش دلفی است،که با انجام مصاحبه بین 34 نفر از مصرف کنندگانی که دانش و آگاهی لازم در مورد محصولات ایرانی و خارجی را داشتند ،متغیرها استخراج شد و بعد از ساختن پرسش نامه وتأیید روایی آن، ومحاسبه میانگین هندسی پر تکرارترین متغیرها احصاء گردید.با استفاده از نرم افزار MICMAC ارزیابی و تجزیه و تحلیل داده ها و مدل نهایی گردیده است.بر اساس مدل نهایی ارائه شده در پژوهش مشخص شد که هفت متغیر در گرایش مصرف کنندگان به سمت استفاده از کالای ایرانی بیشترین تأثیر را دارند که عبارتند از:کیفیت،قیمت،کارکرد محصول،بسته بندی، پشیمانی بعد از خرید(شک و ناراحتی)،طراحی و گارانتی، که تولید کنندگان کالاهای ایرانی می توانند با اولویت دادن به این عوامل در راستای تولید و ورود به بازار، از آنها بهره مند گردند.
واژه های کلیدی: کالای ایرانی ،الگوی مصرفی، رفتار مصرف کننده و تصمیم گیری.
· مقدمه
علاوه بر آن که، مصرف به عنوان هدف توليد ، توزيع وسایر فعالیت های اقتصادی مطرح است.در عين حال تغيير هاي آن، تأثير هاي قابل توجهي بر ديگر متغيرهاي كلان اقتصادي مانند سطح توليد، پس انداز، اشتغال، بيكاري، تورم و رشد اقتصادي دارد. در كشورهاي توسعه يافته، الگوي مصرف در گذر زمان بر مبناي الگوي توليد شكل گرفته است.در چنين جوامعي حتي تشويق به مصرف بيشتر،مي تواند به رشد اقتصادي كمك كند،چرا كه مصرف بيشترباعث تقاضاي بيشتر براي كالاهاي ساخت داخلی است و تقاضاي بيشتر باعث تشويق توليدو افزايش اشتغال و در يك كلام رونق اقتصادي است.
يكي از ويژگي كشورهاي در حال توسعه اين است كه الگوي مصرف آنها، با الگوي
توليدشان ناسازگار است . به عبارت ديگر، آنها كالاهايي را مصرف مي كنند كه خود توليد نمي كنند. چنين وضعي باعث مي شودكه دامن زدن به فرهنگ مصرفي، باعث افزايش واردات كالاهاي مصرفي شود و افزايش كالاهاي وارداتي، باعث خروج ثروت و مانع انباشته شدن ثروت براي سرمايه گذاري شود، بنابراين آنچه در نظريه كينزين ها ونئوكينزين ها درباره اثر افزايش مصرف و مخارج مصرفي به صورت تكاثري بر توليدناخالص گفته مي شود در كشورهاي در حال توسعه از جمله ايران مصداق ندارد.
نكته ديگر درباره الگوي مصرف درجامعه ما، فاصله اي است كه الگوي مصرف فعلي با الگوي مصرف مطلوب از ديدگاه اسلامي دارد . مصرف امروز ما با اسراف و ريخت وپاش فراواني در مصرف كالاها و خدمات همراه است . منابع قابل توجهي در کشورمان نه فقط دچار اسراف بلكه دچار اتلاف است .
· بیان مسئله
الگوي مصرف هر جامعه اي نقش برجسته اي در امكان دستيابي آن جامعه به توسعه دارد. بنابراين براي كشوري مانند ايران، كه خواهان توسعه است، الگوي مصرف از اهميت بالايي برخوردار است . الگوي مصرف اگر منطبق بر الگوي توليد جامعه باشد با توسعه سازگار است واگر منطبق بر الگوي توليد نباشد وارداتي شمرده شده و به طورمعمول به صورت عنصر ضد توسعه عمل مي كند.در ایران با وجود محصولات وارداتی و تولید شده در خارج از کشور ،محصولات ایرانی بایستی دارای ویژگی ها و خصوصیاتی باشند که قابلیت رقابت با محصولات وارداتی را داشته باشد و سبب تغییر الگوی مصرفی مصرف کنندگان شوند ،که خود آن سودآوری برای تولید کننده های ایرانی را به دنبال خواهد داشت و در نهایت میزان اعتماد به تولیدات داخلی را افزایش داده و باعث شکوفایی ورونق اقتصادی کشور می شود.
بنا بر توضیحات ارائه شده در بخش های فوق، هدف تحقیق حاضراین است که در ابتدا الگوی مصرف محصولات داخلی مورد بررسی قرار گیرد و در نهایت با استفاده از روش دلفی مدلی جهت بهبود الگوی مصرفی ارائه نماید که ، کاربرد این مدل توسط تولید کنندگان محصولات داخلی و در نظر گرفتن و اولویت بندی متغیرهای مهم منجر به افزایش تمایل مصرف کنندگان به استفاده از کالاهای تولید داخلی شود.
· مروری بر ادبیات تحقیق
Ø رفتار مصرف کننده
رفتار مصرف کننده به معنای مطالعه فرآیندهای مربوط به انتخاب ، خرید ، استفاده ،و یا دور انداختن (کنار گذاشتن) محصولات ، خدمات ،افکار،ویا تجارب از سوی افراد برای برطرف کردن نیازها و امیال است. (سولومون،1392،38)
از آنجا که برخی تصمیمات خرید از تصمیمات دیگر اهمیت بیشتری دارند، از این رو ، مقدار تلاشی که برای هر یک از این تصمیمات صرف می کنیم، متفاوت است. گاه فرآیند تصمیم گیری تقریبا خودکار است ، به نظر می رسد که بر اساس اطلاعات بسیار ناچیزی،تصمیمات ناگهانی می گیریم. در برخی مواقع دیگر، به نظر می رسد که اتخاذ یک تصمیم خرید تبدیل به یک شغل تمام وقت می شود. (همان منبع،388)
خرید یک مصرف کننده ، پاسخی است به یک مسأله ، که با مراحل تصمیم گیری در ارتباط است. مراحل تصمیم گیری عبارتند از: (1) تشخیص مسأله، (2) جستجوی اطلاعات ،(3) ارزیابی گزینه ها ، و(4) انتخاب محصول.
مرحله 1. تشخیص مسأله: تشخیص مسأله زمانی رخ می دهد که ما بین وضعیت کنونی امور و یک وضعیت دیگر، تفاوت قابل ملاحظه ای را شاهد باشیم . ما متوجه می شویم که برای اینکه از اینجا به آنجا برسیم،باید یک مشکل را حل کنیم ، که این مسآله ممکن است کوچک یا بزرگ و ساده یا پیچیده باشد.
تشخیص نیاز به طرق مختلفی روی می دهد. حالت واقعی یک فرد ممکن است در صورتی که یک محصول را تمام کند یا محصولی بخرد که نیازهایش را به طور کامل تأمین نمی کند ، و یا اینکه متوجه شود که نیاز یا خواسته جدید دارد ، کاهش یابد. بر عکس ، تشخیص فرصت زمانی روی می دهد که ما در معرض محصولات متفاوت یا با کیفیت بهتر قرار می گیریم. این امر از آن روی رخ می دهد که شرایط ما تا حدودی تغییر کرده است.
مرحله 2. جستجوی اطلاعات: هنگامی که یک مصرف کننده مسأله ای را تشخیص می دهد ، نیاز به اطلاعات کافی برای حل آن دارد. جستجوی اطلاعات فرآیندی است که از طریق آن محیط را برای داده های مناسب بررسی می کنیم تا یک تصمیم معقول بگیریم. منابع اطلاعاتی به دو نوع تقسیم می شود: داخلی و خارجی. هر کدام از ما در نتیجه تجربیات قبلی و صرف زندگی کردن در یک فرهنگ مصرف کننده ، اطلاعات خاصی از قبل درباره بسیاری از محصولات در حافظه خود داریم.وقتی که یک تصمیم خرید در مقابل ما قرار می گیرد،ابتدا به جستجوی داخلی اقدام می کنیم، یعنی مخازن حافظه خود را بررسی می کنیم و اطلاعات را درباره گزینه های مختلف آن محصول گردآوری می کنیم.
مرحله 3. ارزیابی گزینه ها: بسیاری از تلاشی که برای یک تصمیم خرید به عمل می آوریم ، در مرحله ای اتفاق می افتد که باید دست به کار شویم و واقعا محصولی را از میان چند گزینه انتخاب کنیم. این ممکن است چندان آسان نباشد، جامعه مدرن مصرف کنندگان با انتخابهای فراوانی روبرو است. در برخی موارد ، ممکن است واقعا صدها نام تجاری مختلف یا صدها نوع مختلف از یک نام تجاری وجود داشته باشند و توجه ما را به سوی خودشان جلب کنند.
مرحله 4. انتخاب از میان گزینه ها: زمانی که ما گزینه های مربوط را در یک دسته جمع آوری و ارزیابی کردیم، باید یکی از آنها را انتخاب کنیم. قواعد تصمیم گیری که راهنمای گزینشهای ما است، ممکن است از راهبرد های بسیار ساده و سریع تا فرآیندهای پیچیده که نیاز به توجه و پردازش شناختی زیادی دارند، متغیر باشد . کار مصرف کننده آسان تر نمی شود ، جون مرتب متوجه می شویم که ویژ گی های بیشتر ، وردوی های بیشتری هستند که باید آنها را ارزیابی کنیم.( سولومون،1392،408)
Ø مصرف کالای ایرانی
مسئله ارجحیت مصرف کالاهای ایرانی در مقایسه با کالاهای وارداتی؛از آن جهت که منجر به افزایش رشد اقتصادی، کاهش بیکاری و خود کفایی می شود،همواره مورد توجه بسیاری از اقتصاددانان بوده است. (اکبری و دیگران،1396،3)
در اين ميان يكي از عواملي كه مي تواند نشان دهندة ترجيح مصرف كنندگان به خريد كالاي داخلي يا خارجي باشد، نگرش مصرف كننده است. همان طور كه در ادامه نيز مي آيد، بسيار محتمل است كه عوامل مختلفي از جمله برخي عناصر هويت جمعي، مانند ملي گرايي و جهان وطن گرايي افراد،بر نگرش آنها نسبت به خريد كالاي داخلي مؤثر باشد. اما بايد دانست كل جهان نيز در آغازهزارة سوم با دو جريان عمده ودر عين حال متضاد درارتباط با شكل دهي و معنابخشي به عناصر هويت اجتماعي در فضاي كلان اقتصادي، سياسي و اجتماعي مواجه است كه بر رفتار مصرف كننده نيز سايه افكنده است: يكي ملي گرايي و ديگري جهاني شدن و جهان گرايي.(پور سلیمی و دیگران،1395،3)
دربارة نگرش مصرف كنندگان به محصولات داخلي و خارجي و نحوة تصميم گيري آنها دربارة خريد، دو ديدگاه كلي وجود دارد . ديدگاه اول ، الگوي منطقي پردازش اطلاعات است كه بيان مي كند مصرف كنندگان محصول مورد نياز خود را طي فرايندعقلايي و تحت تأثير مؤلفه هاي شناختي ارزيابي و انتخاب مي كنند .ديدگاه ديگر ،الگوي عاطفي پردازش اطلاعات است كه بيان كنندة انتخاب مصر ف كنندگان تحت تأثير عوامل عاطفي است. در زمينة انتخاب بين محصولات داخلي و خارجي ، عوامل شناختي همچون كيفيت ،
قيمت، ميزان دسترسي، خدمات پس از فروش، موجود بودن قطعات يدكي مي تواند تأثيرگذارباشد؛ اما براي مثال، تعصب هنجاري و اخلاقي دربارة خريد محصولات داخلي به دليل حس ميهن دوستي يا به صورت راديكال تر، ميهن پرستي از جمله عوامل عاطفي هستند كه موجب نگرش مثبت و ترجيح محصولات داخلي نسبت به محصولات خارجي مي شوند.(همان منبع،5)
در كشور ما، حمايت از توليد و مصرف كالاهاي داخلي همواره در اولويت سياست گذاري هاي اقتصادي و بازرگاني قرار داشته است و يكي از شيوه هاي معمول در زمينه تشويق مصرف كالاهاي داخلي، بهره گيري و تهييج احساسات وطن پرستانه و سوق دادن اين احساسات به مصرف كالاهاي داخلي مي باشد.اما علي رغم تأكيد زياد بر نقش احساسات ملي گرايانه در مصرف كالاهاي داخلي،تاكنون اين گرايشات و پيامد هاي آن به طور منسجم و علمي موردسنجش و ارزيابي قرار نگرفته است و ظاهراً برنامه ريزي ها و تبليغات انجام شده در اين زمينه بر اساس شواهد و قراين غير علمي بوده است.اين در حالي است كه در بسياري ازكشورها تحقيقات زيادي در زمينه نقش احساسات ملي گرايانه در خريد و مصرف محصولات داخلي، پيامد هاي مستقيم و غير مستقيم و سنجش اين گرايشات به صورت كمي و علمي انجام
پذيرفته است.(حقیقی و حسین زاده،1387،4)
Ø الگوی مصرف و مولفه های آن
الگوهاي مصرف را نمي توان از نظامهاي ارزشي و هنجاري خواه اجتماعي يا فردي و ياتوأماً كه معرف شخصيت مصرف كننده است،جدا ساخت. مطالعه الگوي مصرف و اصلاح آن نقش اساسي در اقتصاد دارد، چراكه دردنياي امروز مصرف نقش هويت دهنده به افراد داشته و تعديل آن به خواستي جهاني براي رسيدن به جهاني عادلانه تر تبديل شده است(هیلتای،2000،14) به گونه اي كه اصلاح الگوي مصرف، به اصلي ترين هدف اجتماعي و فرهنگي كساني تبديل شده كه دنبال توسعه پايدار و هدف هاي زيست محيطي هستند(یونسکو،2001،122)اگر چه گزينشهاي مصرفي مردم كشورهاي جهان سوم تحت تأثير منابع گوناگون و به خصوص منابع بيگانه هدايت مي شود، اما قطعاً نمايانگر ذهنيت آنان نيز هست . بدون ناديده انگاشتن بعد سودگرايي ( ارضاي نيازهاي رواني ) فرآيندهاي مصرف اجتماعي ، بايد به ابعاد نمادي، يعني معناي اجتماعي آنها نيز توجه داشت. كالاها و خدمات ، مضاف بركيفيت طبيعي شان، داراي علايمي هستند که شاخص قشربندي اجتماعي محسوب مي شوند ؛ در واقع اين علائم كدهاي اصلي جامعه اي است كه فرددرآن زندگي مي كند به همين دليل بررسي دقيق پديده تشكيل الگوهاي مصرف ، توسط شركتهاي فرامليتي اهميت دارد. لذا حوزه مصرف، حوزه اي مهم در تشكيل ذهنيتها و ارزشهاي منبعث از فعاليتهاي شركتهاي فرامليتي است، زيرا نماد مصرف يا كد اشياي مصرف شده نشانه هاي وضع فرهنگي يا هويت فرهنگي اند. افراد با دسترسي يافتن به كالاهاي خاص برطبق موازين و مقياسهاي جامعه نه تنها از منزلت و مقام خود، بلكه از جايگاه ديگران نيز آگاهي مي يابند اشيا با ايفاي يك كاركرد اجتماعي باعث تمايز بين افراد مي شود. در حقيقت تمايز قايل شدن بر حسب اشيا مبين تفاوت اجتماعي است، كه افراد را طبقه بندي كرده و سلسله مراتب اجتماعي را به دنبال دارد. اين بعد نمادي در كليه سطوح جامعه بر طبق كدهاي متفاوت ، مشاهده، و به يك طبقه اجتماعي خاص نيز محدودنمي شود. علاوه براين بايد به مصرف بعد تخيلي نيز افزوده شود ، زيرا به كمك اشياء فرد مي تواند جهاني اسرارآميز را تصور كند . آرزوها به سوي نيازها هدايت شده و در مصرف كالا، برآورده مي شوند. به همين دليل است كه تبليغ كنندگان همواره در تلاش يافتن تصويري هستندتارضايت مصرف كنندگان رادرخريد ومصرف كالاهابه عنوان الگوي رفتاريشان برانگيخته وجلب نمايند بنابراين افراد جامعه مي كوشند تا راهي براي غلبه برمصارف مازاد بيابند وخود را در مسير مصرف بهينه ومعقول جهت ورود به اجتماع و نيل به ارتقاي اجتماعي قرار دهند .الگوي مصرف هر جامعه اي از سه مؤلفه تشكيل شده است:
1. سطح مصرف كالاها و خدمات
2. تركيب كالاها و خدمات مصرفي
3. چگونگي كالاها و خدمات مصرفي
منظور از سطح مصرف (مولفه اول)در سطح خرد و كلان، بخشي از درآمد خانو ار يا جامعه است كه به آن مخارج مصرفي گفته مي شود كه صرف خريد كالاها و خدمات مصرفي مي شود .
سطح مصرف در جامعه افزون بر اينكه متأثر از فرهنگ جامعه است ، تابعي از سطح درآمداست (حال درآمد جاري يا درآمد دائمي يا هر تعريف ديگري كه از درآمد داشته باشيم)البته به طور قطع حداقلي از مصرف مي تواند مستقل فرض شود چرا كه نيازهاي اساسي وفيزيولوژي انسان صرف نظر از سطح درآمد، مي تواند علت پذيرش حداقلي از مصرف شود،در اين وضعيت مصر ف كننده هرچند با فروش ثروت ، مصرف كردن پس انداز يا قرض گرفتن، حداقلي از مصرف را براي رفع نيازهاي فيزيولوژي حياتي خود مي پذيرد.
تركيب كالاهاي مصرفي به صورت مؤلفه دوم الگوي مصرف مطرح است . منظور از آن،اين است كه وزن هر يك از كالاها و خدمات در سبد مصرفي خانوارها و حتي بنگا ه ها ودولت ها چه اندازه است؟ به طور قطع برخي از كالاها سهم بيشتري دارند و برخي سهم كمتري.
در تأثير قيمت هاي نسبي هيچ شكي نيست زيرا قيمت هر كالا، هزينه اي است كه مصرف كننده مي پردازد و اين هزينه، مطلوبيتي است كه مصرف كننده از دست مي دهد در برابر، با به دست آوردن و مصرف كالا، مطلوبيتي به دست مي آورد. مصرف كننده با مقايسه مطلوبيت به دست آمده و آنچه از دست مي دهد درمقايسه آن با كالاها ي ديگر ، تركيبي ازكالاها و خدمات را انتخاب مي كند كه مطلوبيتش را حداكثر مي كند .
مولفه سوم الگوی مصرف ، که آن را" چگونگی مصرف" نام گذاری کردیم ارتباط نزدیکی با مفهوم سبک زندگی دارد که امروزه مطرح می گردد. چگونگی مصرف کالا ، خدمات و محصولات تولیدی،به طور کامل متأثر از سبک وشیوه زندگی است که امروزه به لحاظ تغییر ذائقه ها، فرهنگ ها و هنجارهای جامعه به ویژه با گسترش ارتباطات و جهانی شدن اقتصاد مصداق بارزی پیدا کرده است.(موسایی،1388،12)
· پیشینه تحقیق
تحقیقات زیادی در زمینه موضوعات مورد بررسی قرار گرفته است که به برخی از آنها در جداول زیر اشاره شده است. خلاصه ایی از تحقیقات عبارتند از:
جدول1: خلاصه ایی از تحقیقات انجام شده
سال | نویسندگان | عنوان | نتایج |
1395 | محمد اکبری محمدجواد شریف زاده علی رنجبرکی | ارجحیت مصرف کالای داخلی و نوسانات نرخ ارز( با رویکرد تعادل عمومی پویای تصادفی) | نتایج نشان داد که با وجود ارجحیت در مصرف کالای داخلی، در هنگام بروز تکانه های برون زا، با افزایش نرخ ارز از نوسانات مصرف و تورم کاسته می شود. |
1395 | مجتبی پورسلیمی مجتبی هاشمیان لیلی طباخیان | بررسی تأثیرجهان وطن گرایی بر نگرش نسبت به محصول داخلی به واسطه ملی گرایی مصرف کننده(از دید تئوری هویت اجتماعی) | جهان وطن گرایی مصرف کنندگان بر ملی گرایی مصرفی تأثیر منفی و معناداری دارد و ملی گرایی بر نگرش آنها بر مصرف کالای ایرانی اثر مثبت و معناداری دارد. |
1392 | علی ربیعی مونا نیرومند | الگوی خرید ومصرف کالای ایرانی مشتریان شهری و روستایی کشور | نتایج نشان داد که تفاوت معناداری بین مصرف کالای ایرانی در بین دو گروه مصرف کنندگان شهری و روستایی وجود دارد. |
1388
| محمد حقیقی ماشااله حسین زاده | مقایسه میزان تمایل به مصرف کالاهای داخلی در تهران با سایر مناطق و بررسی پیامدهای آن بر ارزیابی و ترجیح محصولات | نتایج نشان دهنده آن است که مصرف کنندگان با ملی گرایی مصرفی زیاد ارزیابی بهتری از محصولات داخلی دارند ، اما با بررسی های دقیق تر مشخص می شود که این مصرف کنندگان محصولات داخلی را مطلوب تر محصولات خارجی ارزیابی نمی کنند. |
· روش شناسی تحقیق
این تحقیق درطبقه بندی تحقیقات بر اساس هدف از نوع تحقیقات کاربردی است وهمچنین در طبقه بندی تحقیقات براساس چگونگی به دست آوردن داده های مورد نیاز، تحقیق حاضر تحقیق توصیفی- پیمایشی )غیر آزمایشی( می باشد . تحقیق توصیفی درصدد شناخت علمی چگونگی وجود پدیده می باشد.
Ø جامعه و نمونه آماری:
روش دلفی با همکاری افرادی انجام می پذیرد که در موضوع پژوهش دارای دانش و تخصص باشند. این افراد با عنوان پانل دلفی شناخته می شوند( هاسون و همکاران،2000) از آنجایی که روش مورد استفاده در این پژوهش دلفی است که یکی از معتبرترین روش ها در آینده پژوهی است و با در نظر گرفتن مفاهیم پایه و بنیادین این روش، برای انجام پژوهش حاضر 34 نفر از مصرف کنندگانی که دارای ویژگی های زیر بودند را به عنوان نمونه آماری پژوهش در نظر گرفته شد.
ویژگی اول: این افراد (مصرف کنندگان) آگاهی لازم در زمینه محصولات داخلی و خارجی دارند.
ویژگی دوم: این افراد از لحاظ مالی توان خرید محصولات ایرانی و خارجی را دارند.
ویژگی سوم: این افراد در محدوده زمانی پژوهش در دسترس محقق بوده و امکان ارسال پرسشنامه ها در مراحل انجام پژوهش وجود دارد.
Ø ابزارهای تحقیق:
تکنیک دلفی به عنوان يكى از روش هاى مطرح در آينده پژوهى همواره راه گشاى بسيارى از دغدغه هاى آينده است. در اين روش نظرات نخبگان مورد توجه است. حال مسئله اين است كه چگونه آراى اين خبرگان مورد استفاده قرار گيرد و على الخصوص چگونه با تركيب نظرات يك تعداد از خبرگان، بيانيه اى سودمند تدوين شود. از ديدگاه روش دلفى، قضاوت هاى انسانى به مثابه ورودى هايى مشروع و براى انجام پيش بينى ها مى باشند.
با انجام مصاحبه و پرسش سوالات باز و نیمه ساختار یافته ، محقق در صدد استخراج متغیرهای مورد نظر جهت اجرای مرحله بعدی است. استخراج متغیرها بر اساس میزان تکرار و فراوانی متغیرها است. بعد از انجام مصاحبه در نمونه آماری مورد تحقیق و بااستفاده از میانگین هندسی ، متغیرهای نظیر ویژگی های محصول از جمله ؛ کیفیت ،قیمت، دوام و پایداری، طول عمر محصول، شکل و طراحی محصول ؛ بسته بندی و برچسب زنی؛ هویت اجتماعی و پرستیژ محصول و... استخراج گردید.
با توجه به متغیرهای مورد نظر، اولین پرسشنامه به صورت بدون ساختاریا بازپاسخ توزیع می گردد و پس از جمع آوری پرسش نامه ها ،پاسخ ها سازمان دهی،نظرات مشلبه ترکیب،گروه بندی وموضوعات تکراری و حاشیه حذف می شود . نتیجه نهایی، مشخص شدن متغیرهایی است که آن تبدیل به پرسش نامه دوم نیمه ساختار یافته گردید. پس از جمع آوری پرسش نامه های دوم ،و بررسی آنالیز و خلاصه های آماری،مرحله سوم تدوین پرسش نامه انجام گردید.
Ø روش های تجزیه و تحلیل داده ها:
اطلاعات بدست آمده از طریق مصاحبه و پرسش نامه ها را پس از امتیاز دهی به صورت داده های عددی درآورده و به منظور (محاسبه فراوانی، درصد فراوانی،میانگین هندسی و انحراف استاندارد و ترسیم نمودارها و جداول جهت خلاصه سازی و توصیف اطلاعات) از نرم افزارهایspss با تکنیک مناسب استفاده گردید.
به منظور تحلیل استنباطی و ارائه مدل بادر نظر گرفتن متغیرها، از نرم افزار MICMAC استفاده گردید.این نرم افزار جهت انجام محاسبات پیچیده ماتریس متقاطع در آینده پژوهی طراحی شده است. روش این نرم افزار بدین گونه است که ابتدا متغیرها و مولفه های مهم در حوزه مورد نظز شناسایی کرده و سپس آنها را در ماتریسی مانند تحلیل اثرات وارد نموده ومیزان ارتباط میان این متغیرها با حوزه مربوطه تشخیص داده می شود.
· یافته ها و نتایج
در بخش آمار توصیفی، از بین پاسخ دهندگان 9/52 در صد از شرکت کنندگان در پژوهش را زنان و 1/47 درصد از آنها را مردان تشکیل می دهند و بیشترین گروه سنی پاسخ دهندگان مربوط به سن 30 سال می باشد. همچنین درحدود 1/47 درصد از شرکت کنندگان درپژوهش مجرد و 9/52 درصد متاهل می باشند .
با استفاده از روش دلفی و مقایسه زوجی 12 متغير كليدی شناسايی شد، لذا ابعاد ماتريس اثرات متقاطع 12× 12 بود .
در ماتریس، اثرهاي متقابل جمع اعداد سطرهاي هر متغیر به عنوان میزان تاثیرگذاري، و جمع ستونی هر متغیر میزان تاثیرپذیري آن را از متغیرهاي دیگر نشان می‌دهد. نحوة توزیع و پراکنش متغیرها در صفحۀ پراکندگی، حاکی از میزان پایداري یا ناپایداري سیستم است. در روش شناسی و تحلیل میک مک در مجموع دو نوع از پراکنش تعریف شده، که به نام سیستمهاي پایدار و سیستمهاي ناپایدار معروف هستند. در سیستمهاي پایدار، پراکنش متغیرها به صورت L انگلیسی است؛ یعنی برخی متغیرها داراي تاثیرگذاري بالا، و برخی داراي تاثیرپذیري بالا هستند. در سیستم پایدار، در مجموع سه دسته متغیر قابل مشاهده است(ربانی، 1391، 264).
جدول2:ماتریس اثرات مستقیم متغیرها
(0:بی تأثیر/1:تأثیر ضعیف/2:تأثیر متوسط/3:تأثیر قوی)
| قيمت | توصيه | ترجيح | کيفيت | شک ناراحتي | بسته بندي | رضايت | خريداقساط | رسانه مناسب | هزينه خدمات | قيمت نزولي | طراحي | نگرش | تخفيف | رنگ بندي | ارزش | ذهنيت | ظاهرفروشگاه | کارکردمحصول | نام کشورسازنده | هديه | گارانتي |
قيمت | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 3 | 2 | 2 | 2 | 2 | 1 | 2 | 3 | 2 | 3 | 3 | 2 | 2 | 1 | 3 | 2 |
توصيه | 1 | 0 | 1 | 0 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 3 | 2 | 3 |
ترجيح | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 0 | 0 | 1 | 2 | 1 | 2 | 2 | 1 | 1 | 2 | 1 | 2 | 3 | 1 | 1 | 1 |
کيفيت | 1 | 1 | 1 | 0 | 2 | 1 | 1 | 2 | 2 | 2 | 2 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 2 | 2 | 2 | 2 |
شک ناراحتي | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 1 | 2 | 1 | 2 | 0 | 2 | 3 | 0 | 2 |
بسته بندي | 2 | 2 | 2 | 0 | 3 | 0 | 2 | 0 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 |
رضايت | 2 | 0 | 2 | 0 | 0 | 1 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 2 | 0 | 0 | 2 | 3 | 0 | 2 | 1 | 0 | 0 |
خريداقساط | 2 | 1 | 3 | 0 | 1 | 0 | 2 | 0 | 0 | 2 | 1 | 0 | 1 | 2 | 0 | 2 | 2 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
رسانه مناسب | 1 | 1 | 2 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 0 | 3 | 0 | 0 | 0 | 2 | 0 | 0 | 0 | 1 | 0 |
هزينه خدمات | 1 | 0 | 3 | 0 | 0 | 1 | 2 | 1 | 0 | 0 | 1 | 0 | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 |
قيمت نزولي | 1 | 1 | 2 | 0 | 0 | 1 | 2 | 2 | 0 | 1 | 0 | 0 | 2 | 1 | 0 | 2 | 2 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 |
طراحي | 3 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 1 | 2 | 2 | 2 | 0 | 2 | 1 | 2 | 1 | 2 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 |
نگرش | 2 | 2 | 2 | 0 | 2 | 1 | 2 | 2 | 0 | 0 | 0 | 2 | 0 | 1 | 0 | 1 | 1 | 0 | 2 | 0 | 0 | 0 |
تخفيف | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 2 | 1 | 0 | 0 | 2 | 0 | 1 | 0 | 0 | 2 | 3 | 0 | 1 | 0 | 0 | 1 |
رنگ بندي | 1 | 2 | 1 | 1 | 2 | 2 | 2 | 1 | 1 | 1 | 1 | 2 | 2 | 1 | 0 | 2 | 2 | 1 | 1 | 1 | 0 | 0 |
ارزش | 2 | 1 | 2 | 0 | 1 | 1 | 2 | 2 | 0 | 0 | 0 | 1 | 2 | 1 | 0 | 0 | 2 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
ذهنيت | 2 | 1 | 1 | 0 | 1 | 2 | 1 | 2 | 0 | 0 | 0 | 2 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
ظاهرفروشگاه | 1 | 1 | 2 | 0 | 1 | 2 | 2 | 1 | 0 | 2 | 1 | 1 | 2 | 1 | 0 | 1 | 2 | 0 | 1 | 0 | 0 | 1 |
کارکردمحصول | 2 | 1 | 1 | 1 | 3 | 1 | 3 | 2 | 1 | 2 | 2 | 2 | 2 | 1 | 2 | 3 | 1 | 2 | 0 | 2 | 1 | 2 |
نام کشورسازنده | 2 | 1 | 3 | 0 | 3 | 2 | 1 | 1 | 0 | 2 | 1 | 1 | 3 | 1 | 0 | 2 | 2 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
هديه | 2 | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 | 2 | 1 | 0 | 2 | 1 | 1 | 2 | 2 | 0 | 2 | 3 | 1 | 1 | 0 | 0 | 1 |
گارانتي | 2 | 1 | 2 | 0 | 2 | 1 | 3 | 2 | 0 | 3 | 2 | 2 | 3 | 1 | 0 | 3 | 3 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 |
در شکل 1 موقعیت و پراکندگی متغیرها نشان داده شده است همانگونه که ملاحظه می‌شود توزیع متغیرها بصورت قطری از سمت شمال غرب به سمت جنوب شرق کشیده شده است. از وضعیت صفحۀ پراکندگی متغیرهاي تاثیرگذار بر سوق دادن مصرف کنندگان به سمت کالای ایرانی ، مشاهده می‌شودکه سیستم پایدار است. اکثر متغیرها در اطراف محور قطري صفحه، پراکنده هستند. به غیر از مولفه های رسانه مناسب و قيمت، ظاهر فروشگاه، نام کشور سازنده ، هديه ، هزينه خدمات و تخفيف، بقیۀ متغیرها از وضعیت به طورتقریبی مشابهی نسبت به همدیگر برخوردارند که فقط شدت و ضعف آنها با هم متفاوت است.
شکل1.موقعیت و پراکندگی متغیرها در پلان
هر کدام از متغیرها با توجه میزان تاثیر گذاري و پذیري در مکان خاصی در نمودار قرار می گیرند. موقعیت متغیرها در نمودار بیانگر وضعیت آنها در سیستم و نقش آنها در پویایی و تحولات سیستم در آینده است. بطور کلی این متغیرها در چهار دسته طبقه بندي می شوند که در شکل 2 توزیع انها نشان داده شده است:
متغیرهای دو وجهی
| متغیرهای تأثیرگذار |
متغیرهای وابسته
| متغیرهای مستقل |
تأثیرپذیری
شکل 2. پلان تأثیرگذاری وتأثیرپذیری(ربانی 1391)
متغیرهاي تاثیرگذار: این متغیرها بیشتر تاثیرگذار بوده و کم تر تاثیر پذیر می باشند. بنابر این سیستم بیشتر به این متغیرها بستگی دارد. این متغیرها در قسمت شمال غربی نمودار نمایش داده می شوند. متغیرهاي تاثیرگذار، بحرانی ترین مولفه ها می باشند، زیرا تغییرات سیستم وابسته به آنها است و میزان کنترل بر این متغیرها بسیار مهم است. از طرف دیگر، این متغیرها متغیرهاي ورودي محسوب می شوند. در میان این متغیرها، عموما متغیرهاي محیطی دیده می‌شوند، که به شدت بر سیستم تاثیر می گذارند. این متغیرها عموما توسط سیستم قابل کنترل نیستند، زیرا خارج از سیستم قرار دارند و بیشتر به عنوان عواملی از ثبات (اینرسی) عمل می نماید (ربانی، 1391، 265). در این تحقیق بر اساس نتایج بدست آمده متغیرهای" توصيه، بسته بندي، کارکرد محصول، گارانتي، کيفيت و طراحی " به عنوان متغیرهای تاثیر گذار محسوب می‌شوند. این شش متغیر ورودی سیستم به شمار می‌روند.
متغیرهاي دو وجهی ( ناحیه پیوندی) : این متغیرها، همزمان بصورت بسیار تاثیر پذیر و بسیار تاثیرگذار، عمل می‌نمایند. این متغیرها در قسمت شمال شرقی نمودار قرار می گیرند و طبیعت این متغیرها باعدم پایداري آمیخته است، زیرا هر عمل و تغییري بر روي آنها، واکنش و تغییري بر دیگر متغیرها را بدنبال دارد. این گونه نتایج و واکنش ها یک اثر بومرنگی به همراه دارد که در نهایت باعث « میرایی » یا « تشدید » اثر و علامت اولیه می‌شوند. در ناحیه پيوندى دو متغیر قيمت و شک و ناراحتي قرارگرفته است بدين معنى كه اين بعد تحت تأثير نواحی ديگر قرار مى‌گيرند اگر تغييرى در عوامل ناحیه محرک ایجاد شود میزان قیمت و شک و ناراحتي مشتریان افزایش می‌یابد. این متغیرها به دو دسته تقسیم می شوند:
متغیرهاي ریسک : در این متغیرها در نمودار حول و حوش بالای خط قطري ناحیه شمال شرقی نمودار، قرار دارند. این متغیرها، ظرفیت بسیار بالایی جهت تبدیل شدن به بازیگران کلیدي سیستم را دارا هستند، زیرا به علت ماهیت ناپایدارشان، پتانسیل تبدیل شدن به « نقطه انفصال سیستم » را دارند. در این تحقیق بر اساس نتایج بدست آمده متغیر قیمت به عنوان متغیرهای ریسک محسوب می‌شوند.
متغیرهاي هدف: این متغیرها در زیر خط قطري ناحیه شمال شرقی نمودار قرار دارند. این متغیرها، بیش از آنکه تاثیر گذار باشند، تاثیرپذیرند و آنها را می توان با قطعیت قابل قبولی، به عنوان نتایج تکامل سیستم شناسایی نمود. با دست کاري این متغیرها، می توان به تغییرات و تکامل سیستم در جهت مورد نظر دست یافت. بنابر این این متغیرها بیش از آنکه نتایج از پیش تعیین شده اي به نمایش بگذارند، نمایانگر اهداف ممکن در سیستم هستند. در این تحقیق بر اساس نتایج بدست آمده متغیر شک و ناراحتي بعد از خرید محصولات ایرانی به عنوان متغیر هدف محسوب می‌شود.
متغیرهاي تاثیرپذیر یا وابسته: متغیرهاي وابسته در قسمت جنوب شرقی نمودار قراردارند و تاثیر گذاري پایین و تاثیرپذیري بسیار بالایی دارند. بنابراین نسبت به تکامل متغیرهاي تاثیرگذار و دووجهی، بسیار حساس هستند. چنانچه در نمودار نیز نشان داده شده است، این متغیرها خروجی سیستم هستند. در این تحقیق بر اساس نتایج بدست آمده متغیرهای " خريد اقساطي، ترجيح ، تخفيف ، هزينه خدمات، رضايت ، ارزش، نگرش و ذهنيت " به عنوان مولفه های تاثیر پذیر و وابسته در سیستم سوق دادن مصرف کنندگان به سمت کالای ایرانی به شمار می‌روند.
متغیرهاي مستقل و مستثنی ( خود مختار): این متغیرها از سایر متغیرهاي سیستم تاثیر نپذیرفته و بر آنها تاثیر هم ندارند. این متغیرها در قسمت جنوبی نمودار قرار گرفته و ارتباط بسیار کمی با سیستم دارند، زیرا نه باعث توقف یک متغیر اصلی و نه باعث تکامل و پیشرفت یک متغیر در سیستم می شوند. در این پژوهش براساس نتایج بدست آمده متغیر " قيمت نزولي، رنگ بندي، هديه، نام کشور سازنده، ظاهر فروشگاه و رسانه مناسب " به عنوان متغیرهای کم اثر و مستقل محسوب می‌شوند. به اين مفهوم كه عوامل موجود در اين خوشه از كمترين اثرگذاري و اثرپذيري در سوق دادن مصرف کنندگان به سمت کالای ایرانی برخوردار مي باشند. یعنی عوامل قيمت نزولي، رنگ بندي، هديه، نام کشور سازنده، ظاهر فروشگاه و رسانه مناسب کمترین تاثیر را در سوق دادن مصرف کنندگان به سمت کالای ایرانی در بین سایر عوامل مورد مطالعه را دارند.
در جدول 1 اثرات مستقیم مولفه های سوق دادن مصرف کنندگان به سمت کالای ایرانی بر اساس رتبه بدست آمده نشان داده شده اند. در ماتریس متقاطع ، جمع اعداد سطرهای هر ستون میزان اثر گذاری و جمع ستونی هر متغیر نیز میزان اثر پذیری آن متغیر را از متغیرهای دیگر نشان می‌دهد، بر اساس نتایج تحلیل این ماتریس، 7 عاملی که بیشترین تاثیر گذاری مستقیم را دارند به ترتیب عبارتند از : کيفيت ، که رتبه اول را در سیستم سوق دادن مصرف کنندگان به سمت کالای ایرانی دارد و سپس متغیر قيمت در رتبه دوم و متغیر کارکرد محصول ، در رتبه سوم اهمیت و بسته بندي در رتبه چهارم اهمیت، و شک و ناراحتي در رتبه پنجم طراحي در رتبه ششم و عامل گارانتي در رتبه هفتم اهمیت قرار دارند. بنابراین از نظر خبرگان و پاسخگویان شرکت کننده در تحقیق، این 7 متغیر مذکور به عنوان متغیرهاي تاثیرگذار و متغیرهاي دو وجهی بیشترین تاثیر مستقیم را بر سوق دادن مصرف کنندگان به سمت کالای ایرانی دارند.
جدول3:اثرات مستقیم مولفه های سوق دادن مصرف کنندگان به سمت کالای ایرانی
رتبه اهمیت | مولفه و متغیر | اثرات مستقیم | |
|---|---|---|---|
میزان اثر گذاری | میزان اثر پذیری | ||
1 | کيفيت | 44 | 7 |
2 | قيمت | 40 | 33 |
3 | کارکرد محصول | 37 | 24 |
4 | بسته بندي | 33 | 24 |
5 | شک و ناراحتي | 31 | 28 |
6 | طراحي | 31 | 25 |
7 | گارانتي | 31 | 16 |
همانگونه که ملاحظه می‌شود، متغیر کيفيت با مجموع نمره اثر گذاری 44 در رتبه اول و متغیر قيمت با مجموع نمره اثر گذاری 40 در رتبه دوم همچنین متغیر کارکرد محصول با مجموع نمره اثر گذاری 37 در رتبه سوم و متغیر بسته بندي با مجموع نمره اثر گذاری 33 در رتبه چهارم و متغیر شک و ناراحتي با مجموع نمره اثر گذاری 31 در رتبه پنجم و متغیر طراحي با مجموع نمره اثر گذاری 31 در رتبه ششم و متغیر گارانتي با مجموع نمره اثر گذاری 31 در رتبه هفتم قرار دارند.
درشکل 3 پلان همه روابط بین متغیرها نشان داده شده است. همانگونه که ملاحظه می‌شود، تاثیرات بسیار ضعیف با نقطه چین و تاثیر ضعیف با خط مشکی نازک و تاثیر متوسط با خط آبی نازک و تاثیر نسبتاً قوی با خط آبی ضخیم و قویترین تاثیرات بین متغیرها با خط قرمز ضخیم نشان داده شده است.
در مدل کلی فقط روابط مهم نشان داده شده است، همانگونه که ملاحظه می شود، رسانه مناسب، گارانتی، ارزش و تخفیف رضایت بر ذهنیت خریداران تاثیر می گذارد همچنین گارانتی و نام کشور سازنده و ذهنیت بر نگرش مصرف کنندگان به سمت کالای ایرانی تاثیر دارد. از طرفی گارانتی، کارکرد محصول ، بر رضایت مصرف کنندگان تاثیر می گذارد.
| تاثیر بسیار ضعیف |
| تاثیر ضعیف |
| تاثیر متوسط |
| تاثیر نسبتا قوی |
| قویترین تاثیر |
شکل3. پلان همه روابط مستقیم متغیرها(منبع محاسبات محقق)
در روابط غیر مستقیم مهمترین رابطه موجود بین کیفیت و ذهنیت وجود دارد. بطوریکه با افزایش کیفیت محصولات و کالاهای ایرانی دهنیت مصرف کنندگان نسبت به کالاهای ایرانی بهبود پیدا می کند. همچنین کیفیت کالاها به عنوان مهمترین عامل موثر بر نگرش، قیمت، کارکرد محصول ، ارزش و ترجیح مشتریان تاثیر می گذارد. همچنین عامل بسته بندی، گارانتی ، قیمت، کارکرد محصول، و نگرش بر ذهنیت مصرف کنندگان تاثیر می گذارد.
شکل 4.پلان روابط غیر مستقیم متغیرها(منبع محاسبات محقق)
· بحث و نتیجه گیری
مطالعه سیر تاریخی الگوی مصرف در کشورهای صنعتی نشان داد که بسیاری از کشورهای توسعه یافته ، در مراحل اولیه توسعه توجه بسیاری به مقوله توان تولید داخلی و گسترش بنیه تولید خود داشته اند و جهت دستیابی به آن سعی می کردند منابع اقتصادکشور و تقاضا برای محصولات را به سمت تولیدات داخلی خودسوق دهند.
بحث اصلی در کشورهای جهان سوم در زمینه مصرف کالاها وخدمات که گاه از سوی شرکت های فراملیتی دامن زده می شود،و گاه تولیدات داخلی کشورهای در حال توسعه در مقابل تولیدات کشورهای صنعتی،به عنوان یک ضد ارزش تلقی می شود.با توجه به افزایش سطح تولید درکشورهای صنعتی و اشباع شدن بازار داخلی آنها ، نیاز بازارهای تقاضای خارجی امری ضروری است. این وضعیت باعث تمایل روز افزون کشورهای در حال توسعه به مصرف کالاهای خارجی و عدم توجه به تولبدات داخلی شده است و تأمین کالاهای مصرفی خارجی (چه به دلیل ترجیح مصرف کنندگان داخلی به کالاهای خارجی وچه به علت عدم وجود ظرفیت تولید کالاهای مصرفی در داخل)به هر شکلی ضرورت پیدا می کند.
مدل ارائه شده در این پژوهش تمامی متغیرهایی را که می تواند تأثیر گذار در الگوی مصرفی باشد را نشان داده و مشخص می نمایند.به عبارتی، زمانی که از یک رسانه مناسب جهت معرفی کالا استفاده می شود و محصولات تولید شده داخلی دارای گارانتی مطلوب می باشد بر ایجاد ذهنیت مثبت در مورد این محصولات تأثیر به سزایی دارد . لذا در این زمینه شرکت های تولید کننده داخلی باید ترجیح دهند که محصولات آنها دارای کیفیت و قیمت مناسب ، گارانتی صحیح ،بسته بندی و رنگ بندی جذاب ،کارکرد مناسب،طراحی درست از منظر مشتریان باشند تا از این طریق افراد را به خرید و مصرف کالای ایرانی تشویق و ترغیب نمایند.
در پژوهش حاضر تمامی متغیرهایی که به نوعی (چه به طور مستقیم و چه به طورغیر مستقیم) در انتخاب کالای ایرانی توسط مصرف کنندگان تأثیر گذار است، مشخص گردید .در صورتی که شرکت های تولید کننده از این مدل جهت معرفی و ترفیع محصول خود استفاده نمایند در بهبود الگوی مصرفی ،افراد موفق بوده و باعث پیشرفت تولیدات داخلی می شوند. بر اساس نتایج حاصل از مدل ارائه شده در پژوهش هفت متغیر،کیفیت ،قیمت،کارکرد محصول،بسته بندی،شک و ناراحتی، طراحی و گارانتی بیشترین تأثیر را در گرایش مصرف کنندگان به مصرف کالای ایرانی دارند . لذا پیشنهاد می شود تولید کنندگان محصولات ایرانی که قصد افزایش میزان فروش خود را دارند ،راهکارهای زیر را در برنامه کاری خود بگنجاند :
در تهیه و تولید محصولات ایرانی علاوه بر در نظر گرفتن قیمت متعادل و متناسب با سطح درآمد اکثریت جامعه ،کیفیت و کارکرد محصول را نادیده نگیرند.در طراحی و بسته بندی محصولات نظرات و خواسته های مشتریان و مصرف کنندگان را مد نظر قرار دهند به نحوی که محصولات مقبول آنها بوده و حتی خریدارانی که قصد خرید محصولات ایرانی را نیز ندارند ، در فروشگاه ها ،جذابیت ویژگی ها و بسته بندی محصولات ایرانی آنها را تحت تأثیر قرار داده و در نهایت منجر به خرید گردد.
· منابع
Ø منابع فارسی:
1. اکبری محمد،شریف زاده محمد جواد،رنجبرکی علی،ارجحیت مصرف کالای داخلی و نوسانات نرخ ارز( با رویکرد تعامل عمومی پویای تصادفی)فصلنامه مدل سازی اقتصادی،سال یازدهم،شماره 2((پیاپی38))تابستان 1396،ص57-83.
2.پورسلیمی مجتبی،هاشمیان مجتبی،طباخیان لیلی،بررسی تأثیر جهان وطن گرایی بر نگرش نسبت به محصول داخلی به واسطه ملی گرایی مصرف کننده(از دید تئوری هویت اجتماعی)،مجله مدیریت بازرگانی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران،دوره 8 ،شماره4،زمستان 1395،ص795-810.
3. حقیقی محمد،حسین زاده ماشااله1387، مقایسه میزان تمایل به مصرف کالاهای داخلی در تهران باسایر مناطق جهان و بررسی پیامدهای آن بر ارزیابی و ترجیح محصولات، فصلنامه مدرس علوم انسانی-پژوهش های مدیریت در ایران،دوره 13،شماره4،زمستان 1388 ص103 -133.
4. ربیعی علی،نیرومندمونا،الگوی خرید ومصرف کالاهای ایرانی مشتریان شهری و روستایی کشور، فصلنامه علمی – پژوهشی کاوشهای مدیریت بازرگانی،سال هشتم (بهار وتابستان 1395)، شماره 15،ص 1-20.
5..سولومون، ریچارد آر،رفتار مصرف کننده،کامبیز حیدرزاده1392، انتشارات بازاریابی ، تهران،چاپ سوم.
6. موسایی، میثم،1388،نقش فرهنگ بر الگوی مصرف، فصلنامه علمی- پژوهشی اقتصاد اسلامی،سال نهم،شماره 34،تابستان،ص125-150.
Ø منابع انگلیسی:
1. Hasson,F ,Keeny ,S&Mckenna,H ,(2000)Research guidelines for the Delphi survey Techinque, Journal of advanced Nursing, vol 32 Issue 4.
2.Martin, B. R. (1995). Foresight in science and technology. Technology analysis & strategic management, 7(2), 139-168
3.UNESCO, 2001, Youth, Sustinable Consumption Patterns and ifestyles, UNESCO & UNEP.(1-210)
4. Hilty, Lorenz & others, 2000, Lifestyles, Mobility and Chalenge ofSustainability: A Survey of Literature, Solothurn University of Applied(1-24)
dentification of the most important factors in the decision making of consumers in choosing domestic products with the aim of improving the pattern of using Iranian goods (In line with the year of support for national production)
Abstract
The pattern of consumption of households is changing over time through cultural, social and income developments, and it is expected that, as a consequence, producers and economic planners will move in line with the market and meet the needs of production, import of goods and, in general, the kind of attitude to Construct consumer goods in a realistic and consistent manner with accurate statistics and information. The main objective of this study is to identify and prioritize the most important factors influencing consumer decisions in choosing domestic products with the aim of presenting a pattern of consumption of Iranian goods in the future. The research method is Delphi method, which was conducted by interviewing 34 consumers who had the knowledge and knowledge about Iranian and foreign products. The variables were extracted and after making the questionnaire and verifying its validity, and calculating the geometric mean of the most repetitive variables Consensus was made using MICMAC software. Data analysis and analysis were finalized. Based on the final model presented in the study, it was found that seven variables have the most effect on the tendency of consumers to use Iranian goods. Include: quality, price, product function, packaging, regret after purchase (doubts), Design and warranty, which Iranian manufacturers of goods can use to prioritize these factors in the direction of production and market entry.
Key words: Iranian Goods, Consumer Pattern, Consumer Behavior and Decision making.