نیازها و اولویت‌های آموزش شهروندی در بین شهروندان (مطالعه‌ای تجربی در شهر کرج)

محورهای موضوعی : مطالعات توسعه اجتماعی ایران

کرم حبیب‌پور گتابی ¹

1 - دانشیار جامعه‌شناسی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1401/05/21 تاریخ پذیرش : 1401/08/21 تاریخ انتشار : 1401/09/01

کلید واژه: سیاست اجتماعی, شهروندی, آموزش شهروندی, شهروندی فعال, هویت شهروندی,

چکیده مقاله :

بنا به ضرورت شناسایی و اولویت‌بندی موضوعات آموزش شهروندی برای سیاست‌گذاری اجتماعی، مطالعة حاضر با استفاده از روش پیمایش و تکنیک پرسشنامه، به ارزیابی این نیازها در بین 1200 نفر از شهروندان مرد و زن واقع در سنین 15 سال و بالاتر ساکن در 10 منطقة شهری کرج پرداخته است. یافته‌ها حاکی است که از نظر نیاز به آموزش شهروندی، از حیث حوزه‌ها، شهروندان کرج به آموزش شهروندی در تمام 10 حوزة محیط زیست، حمل‌ونقل و ترافیک، فرهنگ، فرهنگ شهرنشینی، سبک زندگی اسلامی و ایرانی، مهارت‌های زندگی، ایمنی و مدیریت بحران، سلامت و پزشکی، آسیب‌های اجتماعی، و موبایل، اینترنت و شبکه‌های مجازی نیاز دارند که مهمترین حوزه‌های نیازمند آموزش به ترتیب مربوط به آموزش در زمینه‌های آسیب‌های اجتماعی، موبایل، اینترنت و شبکه‌های مجازی، محیط زیست و مهارت‌های زندگی بود. از حیث ابعاد آموزش شهروندی نیز، نیاز آموزشی در تمام 4 بُعد ارزش‌ها و حقوق شهروندی، اخلاق شهروندی، تعهد و مسئولیت‌پذیری اجتماعی، و تعلق/عرق محلی، ملی و بین‌المللی بالا بود، اما در بُعد مشارکت مدنی، میزان نیاز پایین بود. مقایسة نیازمندی آموزشی در این ابعاد نشان داد که بُعد ارزش‌ها و حقوق شهروندی مهمترین بُعد از این حیث بود و ابعاد اخلاق شهروندی، تعلق/عرق محلی، ملی و بین‌المللی و تعهد و مسئولیت‌پذیری اجتماعی نیز به ترتیب در مراتب بعدی قرار داشتند. ابتنای بر یافته‌ها دلالت بر تکثر نیازهای آموزش شهروندی، الگوی متنوع نیازهای آموزش شهروندی، هژمونی هویت ایرانی، هژمونی شهروندی محلی و ملی، و فقدان شهروندی جهانی، و فقدان شهروندی فعال در بین شهروندان کرج دارد.

منابع و مأخذ:

زارع، بیژن و روهنده، مجید (1394). بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر مشارکت اجتماعی-سیاسی مطالعه‌ای درباب شهروندان بالای 18 سال شهر کرج. مجلة مطالعات اجتماعی ایران، 2، 64-87.

زارع، بیژن، نصرتی‌نژاد، فرهاد و کریمی، رامین (1397). بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی ﻣﺆثر بر مشارکت شهروندی (مورد مطالعه: تفکیک زباله از مبدأ در شهر تهران 1392). دوفصلنامة جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، 11، 39-61.

زمانی کوخالو، لیلا و نوروزی، داریوش (1389). اولویت‌بندی نیازهای آموزشی شهروندان منطقة 19 تهران براساس سرفصل‌های موضوعات آموزشی معاونت خدمات شهری. فصلنامة مدیریت شهری، 8(25)، 83-90.

زمانی کوخالو، لیلا و نوروزی، داریوش (1390). بررسی نیازهای آموزشی شهروندان تهران طبق سرفصل موضوعات آموزشی معاونت حمل و نقل و ترافیک (مورد مطالعه: منطقه 19). فصلنامة مطالعات مدیریت ترافیک، 6(20)، 99-118.

زندی، بهمن، سرمدی، محمدرضا و کریمی، ناهید (1395). بررسی نیازهای آموزشی شهروندان تهران در برابر زلزله. فصلنامة آموزش محیط زیست و توسعة پایدار، 5(1)، 41-52.

زین‌آبادی، حسن‌رضا (1396). اولویت‌بندی نیازهای آموزشی شهروندان تهرانی در حوزه‌های مختلف مدیریت شهری بصورت تفصیلی و ارائة راهکارهای آموزشی متناسب با نیازها و اولویت‌های شناسایی‌شده. معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، اداره کل مطالعات اجتماعی و فرهنگی.

سبکتکین ریزی، قربانعلی، روهنده، مجید، سباطیان، سیدمحمد و جعفری، احمد (1395). رضایتمندی و مشارکت سیاسی-اجتماعی مطالعه موردی: شهروندان شهر کرج. جامعه‌شناسی کاربردی، 3، 97-116.

شاه‌طالبی، بدری و قبانچی، اکرم (1392). تأثیر آموزش‌های شهروندی بر افزایش آگاهی شهروندی کودکان هشت‌سالة شهر اصفهان (با تأکید بر نرم‌افزارهای چندرسانه‌ای). فصلنامة فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 3، 129-150.

شربتیان، محمدحسن (1390). تأملی بر مبانی فرهنگ شهروندی و ارائه راهکارهایی برای گسترش آن. فصلنامة فرهنگ خراسان جنوبی، 2 و 3 (8-9)، 119-154.

شرفی، محمدرضا و طاهرپور، محمدشریف (1387). نقش نهاد آموزشی در تربیت شهروندی. ماهنامة مهندسی فرهنگی، 115 و 16، 49-62.

صرافی، مظفر و عبداللهی، مجید (1388). تحلیل مفهوم شهروندی و ارزیابی جایگاه آن در قوانین، مقررات و مدیریت کشور. مجلة پژوهش‌های جغرافیایی، 33، 115-134.

غفاری، غلامرضا و حبیب‌پور گتابی، کرم (1394). سیاست اجتماعی: بنیان‌های مفهومی و نظری. چاپ دوم، تهران: مؤسسة چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.

فتحی واجارگاه، کورش و واحد چوکده، سکینه (1390). شناسایی آسیب‏های تر بیت شهروندی در برنامه درسی پنهان: نظام آموزش متوسطه نظری از دیدگاه معلمان زن شهر تهران و ارائه راهکارهایی برای بهبود وضعیت آن. نوآوری‌های آموزشی، 5، 93-132.

فرمیهنی فراهانی، محسن (1389). تربیت شهروندی. تهران: آییژ.

فیتزپتریک، تونی (1381). نظریه‌های رفاه: سیاست اجتماعی چیست. ترجمة هرمز همایون‌پور، تهران: مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی.

محسنی، علی‌رضا (1389). ابعاد و تحلیل حقوق شهروندی: راه‌کارهایی برای تربیت و آموزش حقوق شهروندی. فصلنامة مطالعات سیاسی، 10، 117-144.

موسوی، سیدچمران، تاتی، فرزانه و شریفی آرادانی، فاطمه (۱۳۹۴). مشارکت شهروندان و نقش آن در حکمروایی خوب شهری؛ مطالعه مورد کلانشهر کرج. کنفرانس بین‌المللی پژوهش در علوم و تکنولوژی، تهران، موسسه سرآمد همایش کارین.

واحد چوکده، سکینه (1385). آسیب‌شناسی تربیت شهروندی در برنامه درسی پنهان نظام آموزش متوسطه نظری از منظر معلمان شهر تهران و ارائه راهکارهایی برای بهبود وضعیت آن (پایان‌نامة کارشناسی‌ ارشد منتشرنشده). رشتة برنامه‌ریزی درسی، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.

Banks, James A. (2008). Diversity, Group Identity, and Citizenship Education in a Global Age. Educational Researcher, Vol. 37, No. 3, pp. 129–139.

Coffey, Amanda (2004). Recoceptualizing Social Policy: Comparative Sociological Perspectives. London: Open University Press.

Faour, Muhammad & Muasher, Marwan (2011). Education for Citizenship in the Arab World: Key to the Future. Carnegie Endowment for International Peace, Available on: www.CarnegieEndowment.org.

Harris, C. (2005). Democratic Citizenship Education in Ireland. Adult Learner: The Irish Journal of Adult and Community Education, 47, 53.

Hiskes, R. (2001). Emergen Citizen: Democratic Faitfulness and the Politices of Risk, University of connelticut.

Isin, Engin F. & Turner, Bryan S. (2002). Handbook of Citizenship Studies. London: SAGE Publications.

Jhonston, R. (2000). Dictionary of Human Geography. Blackwell Publisher.

Kostakopoulou, Dora (2008). The Future Governance of Citizenship. Cambridge: Cambridge University Press.

Leek, J. (2016). Global citizenship education in school curricula. A Polish perspective, Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırmaları Dergisi. 7(2), 51-74.

McKenzie, Helen (1993). Citizenship Education in Canada. Political and Social Affairs Division, May, Available on: http://publications.gc.ca/Collection-R/LoPBdP/BP/bp326-e.htm.

Meer, Shamim & Sever, Charlie (2004). Gender and Citizenship: Overview Report. Institute of Development Studies January.

Segal, Hugh D. (1999). Towards a New Definition of Citizenship: Beneath & Beyond the Nation-State. Canada-United Kingdom Colloquium, Saturday, November 20.