بازگشت به خانه: واکاوی پایداری مهاجرت بازگشتی متخصصان ایرانی بهرهمند از تسهیلات دولتی
محورهای موضوعی : مطالعات توسعه اجتماعی ایران
1 - استادیار، گروه حکمرانی، موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم و تحقیغات و فناوری، تهران، ایران
کلید واژه: مهاجرت, بازگشت پایدار, چرخش مغزها, فراملی گرایی, شبکه,
چکیده مقاله :
تحرک مکانی داخلی و فرامرزی به ویژه در دو دهه اخیر گسترش چشمگیری یافته و مهاجرت به موضوعی مسئلهمند در ایران مبدل شده است. این پژوهش ضمن آسیب شناسی برنامههای حمایتی دولت ایران در بازگشت متخصصان درصدد شناسایی عوامل موثر بر بازگشت پایدار افراد به کشور است. در این پژوهش کیفی از تکنیک مردم نگاری استفاده شده و به منظور فهم نظام معنایی و پس زمینههای ادراکی متخصصان بازگشته به کشور روش جمع آوری دادهها ترکیبی از منابع اسنادی و کتابخانهای، 54 مصاحبههای نیمه ساختاریافته، مناظره و پانل خبرگان و کسب نظرات نهادهای دولتی و بخش خصوصی ذیربط میباشد. در این پژوهش با استفاده از بستر نظریات سرمایه اجتماعی، شبکه و ادغام مجدد تلاش شده است تا سیاستگذاری دولت ایران در خصوص بازگشت متخصصان مورد مداقه قرار گیرد. به نظر میرسد تمرکز بستههای حمایتی دولت بر افراد است و نهادسازی و شبکه سازی کمتر مورد توجه قرار دارد. از سوی دیگر توجه اصلی سیاستگذاری بازگشت بر حمایتهای اقتصادی است و سویههای اجتماعی، فرهنگی و روانشناختی آن کمتر مورد توجه قرار دارد. این نکته باعث کاهش سرمایه اتصالی گروه هدف شده و بر پایداری بازگشت تاثیر مستقیم میگذارد چراکه در پایداری بازگشت متخصصان ایرانی به کشور اثربخشی، شبکههای اجتماعی امن، اعتماد اجتماعی و رضایتمندی اجتماعی سهم بالاتری از شاخصهای اقتصادی دارد.
International migration has become widespread in last two decades and it is also very important for Iran. This research tries to evaluate Iranian government’s policy toward sustainable return of elites. This ethnographic research conducted through 54 semi structured interviews as well as participant observation and expert interview with relevant organizations. Research theoretical considerations consist of social capital theory, network theory and reintegration approach. It seems that supports which have been launched by Iranian government concentrates on financial dimensions of reintegration. While sustainable return has social and cultural obligations. It seems that the government's support facilities are focused on micro level, and institution building and networking are given less attention. On the other hand, the main focus of policymaking is to return to economic support, and its social, cultural and psychological aspects are given less attention.