چالش های معرفتی توسعه و نقش آن بر روند توسعه اجتماعی معاصر ایران

محورهای موضوعی : مطالعات توسعه اجتماعی ایران

مجید ابراهیم ثانی ¹ , داود ابراهیم پور ^{2 *} , محمد عباس زاده ³ , صمد صباغ ⁴

1 - دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، ایران.
2 - دکتری جامعه‌شناسی، استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، ایران.
3 - دکتری جامعه‌شناسی، استاد گروه علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
4 - گروه جامعه شناسی واحد تبریز

تاریخ دریافت : 1403/07/23 تاریخ پذیرش : 1404/08/05 تاریخ انتشار : 1404/07/13

کلید واژه: توسعه, چالش های معرفتی, توسعه اجتماعی, برنامه ریزی, روش کیو ,

چکیده مقاله :

مبانی معرفتی و بنیان‌های فکری توسعه و چالش‌های ذهنی مربوط به آن، در هر عصری متناسب با اقتضائات اقلیمی و فرهنگی جوامع، نقش تعیین کننده‌ای در میزان و مسیر توسعه دارد.  تحقیق حاضر با هدف شناسایی الگوهای ذهنی چالش‌های معرفتی توسعه و نقش آن بر روند توسعه اجتماعی معاصر ایران صورت گرفت. چارچوب فلسفی این پژوهش از نوع پارادایم تفسیری – اثبات‌گرایی با جهت‌گبری کاربردی و استراتژی ترکیبی روش کیو است. گردآوری نظرات با روش کیفی و کشف ذهنیت‌ها با رویکرد کمی با استفاده از تحلیل عاملی کیو صورت گرفت. جامعه آماری پژوهش متخصصان برنامه‌ریزی استانی در استان آذربایجان شرقی بوده و  نمونه آماری تعداد 30 نفر یه صورت هدفمند انتخاب گردید. پس از شناسایی فضای گفتمان موجود، تعداد ۶۶ عبارت استخراج گردید. پایایی این پژوهش با استفاده از روش آزمون - آزمون مجدد تعیین گردید. تحلیل داده ها با انجام تحلیل عاملی اکتشافی نوع کیو با استفاده از نرم افزارSpss  انجام گرفت. بر اساس نتایج پژوهش، الگوهای ذهنی توسعه در 8 عامل (چالش) معرفتی؛ ضعف بینش و دانش توسعه، دیدگاه روان شناختی، نظام آموزشی ناکارآمد، شخصیت پرستی، ضعف فرایند نوسازی، تجددستیزی، ضعف مدیریتی، ضعف فرهنگ تولید، استخراج گردید. نام گذاری عامل ها با توجه به محتوای زیرعامل ها، بود.

 

چکیده انگلیسی:

The epistemic foundations and intellectual foundations of development and the mental challenges related to it play a decisive role in the rate and direction of development in every age, according to the climatic and cultural requirements of societies. The present research was conducted with the aim of identifying the mental patterns of the epistemic challenges of development and its role on the contemporary social development process of Iran. The philosophical framework of this research is an interpretative-positivist paradigm with an applied orientation and a combined strategy of Q method. Opinions were collected with a qualitative method and mentalities were discovered with a quantitative approach using Q factor analysis. The statistical population of the research is provincial planning specialists in East Azarbaijan province and the statistical sample of 30 people was selected purposefully. After identifying the existing discourse space, 66 phrases were extracted. The reliability of this research was determined using the test-retest method. Data analysis was done by performing Q-type exploratory factor analysis using Spss software. Based on the results of the research, mental patterns of development in 8 cognitive factors (challenges); Weakness of vision and knowledge of development, psychological perspective, inefficient educational system, personalism, weakness of the modernization process, modernism, management weakness, and production culture weakness were extracted. The naming of the factors was according to the content of the sub-factors.

 

منابع و مأخذ:

ازکیا، مصطفی(1387)، جامعه شناسی توسعه، تهران: انتشارات کیهان
اقتداری، علی محمد (۱۳۵۴)، توسعه اقتصادی کشورهای درحال توسعه تهران: انتشارات دانشکده علوم اداری و مدیریت بازرگانی.
امام جمعه زاده، سيد جواد و منفرد، سيد قاسم (1383)، ريشه هاي تاريخي توسعه نيافتگي سياسي ايران (تا قبل از انقلاب اسلامی) از منظر انديشه گران ليبرال و اسلامي، نشریه سیاست، دوره 1، شماره 65، ص 35-85
اینگلهارت، رونالد، (1395)، تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی، ترجمه مریم وتر،تهران، انتشارات کویر
آزاد ارمکی، تقی(1394)، عقب ماندگی و توسعه در ایران، فصلنامه برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 22، ص 51-77.
بسطامی نژاد، محمود؛ میرزایی، خلیل(1400)، معمای توسعه نیافتگی ایران از دیدگاه صاحبنظران علوم اجتماعی، نشریه علوم اجتماعی، دوره 15 شماره 53، ص 31-56.
بیرو.الن،(۱۳۵۷) فرهنگ علوم اجتماعب، باقر ساروخانی.تهران،نسر کیهان،
بنی فاطمه.حسین و همکاران (۱۳۹۱)، بررسی ارتباط بین سرمایه اجتماعی و سبک زندگی محیط زیستی در بین شهروندان شهر تبریز دو فصلنامه جامعه شناسی اقتصادی و توسعه شماره دوم پاییز و زمستان
بنی فاطمه. حسین :( ۱۳۹۶)،بررسی جامعه شناختی چالش‌های رشد و توسعه بنگاه‌های اقتصادی خانوادگی در ایران،فصلنامه جامعه شناسی اقتصاد و توسعه، شماره سوم بهار و تابستان
تو دارو. مایکل( ۱۳۷۰)، توسعه اقتصادی در جهان سوم، ترجمه دکتر غلامعلی فرجادی. سازمان برنامه و بودجه تهران
توسلي، غلامعباس (1391)، نظريه‌هاي جامعه‌شناسي، تهران: انتشارات سمت.
جباری، حبیب (۱۳۸۰) مشارکت و توسعه اجتماعی، مجموعه مقالات همایش توسعه اجتماعی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
خادمی، امیرحسین، رهنما، محمدرحیم و زمانی پور، مسعود (1400)، تحلیل چالش های پیش روی توسعه پایدار اجتماعی، نهادی و اقتصادی کلانشهرهای ایران. برنامه ریزی منطقه ای سال یازدهم تابستان 1400 شماره 42: 1-17.
رنج پور.رضا و همکاران(۱۳۹۲)محاسبه و بررسی شاخص توسعه اجتماعی در کشورهای اسلامی منتخب با تکید بر ایران، فصلنامه جامعه شناسی توسعه،دوره دوم، پاییز وزمستان
روشه، گی (140۱) تغییرات اجتماعی، ترجمه منصور وثوقی، تهران، نشر نی.
زاکس، ولفگانگ (۱۳۷۷)، نگاهی نو به مفاهیم توسعه، ترجمه دکتر فریده فرهی، وحید بزرگی، تهران، نشر مرکز.
سن، آمارتیاکومار(1394)، توسعه یعنی آزادی، ترجمه ی سید محمد سعید نوری نائینی، تهران: نشر نی.
سیف اللهی، سیف الله (۱۳۸۶)، جامعه شناسی مسائل اجتماعی ایران، مجموعه مقاله ها و نظریات. تهران: مؤسسه انتشارات جامعه پژوهان سینا.عباسزاده .محمد و همکاران (۱۳۹۴)، بررسی نقش سرمایه اجتماعی در توسعه پتانسیل کارآفرینی، فصلنامه جامعه شناسی اقتصادی توسعه، دوره چهارم، پاییزو زمستان
عظیمی، آران(1384)، مدارهای توسعه نیافتگی در ایران، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق، شماره 27.
عليزاده، عبدالرضا، کافی، مجید و اژدری زاده، حسین(1399)، جامعه‌شناسي معرفت، جستاري در تبيين رابط ساخت و كنش اجتماعي و معرفت‌هاي بشري، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
عنبری،موسی (۱۳93)،جامعه شناسی توسعه از اقتصاد تا فرهنگ، چاپ اول. تهران. نشر سمت.
فرزاد، رضا(1398)، ارزشها و نگرشهای مردم افغانستان درباره‌ی توسعه اجتماعی، پایاننامه کارشناسی ارشد رشته جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی.
گری یا گونبرو مک فارلندان و ان،آسوکان،؛ نظریه جامع توسعه اجتماعی؛ ترجمه مسعود اریایی نیا،به نقل از کتاب توسعه اجتماعی(1387)-تهران-پژوهشکده مطالعات اجتماعی و فرهنگی.
ناناواتی. ام. سی، نقش نیروی انسانی در توسعه اجتماعی، مهناز شاه علیزاده، به نقل از کتاب توسعه اجتماعی(1387)-تهران-پژوهشکده مطالعات اجتماعی و فرهنگی.
ناطق پور، محمدجواد(۱۳۸۶)، رویکردی نو در آسیب شناسی اجتماعی از نگاه توسعه، تهران، نشر سلمان.
مجردی، سعید (۱۳۹۱)، اینترنت و امنیت اجتماعی، تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
محمدی، مجید(1390)، جامعه مدنی ایران. تهران: نشر مرکز
منصوری، عیسی(1379)، توسعه انسانی زمینه ساز توسعه سیاسی و اقتصادی، ماهنامه اطلاعات سیاسی و اقتصادی، 88 :18-7.
میرفردی. اصغر؛ صادق نیا، آسیه (1397)،تحلیل موانع توسعه ی اجتماعی در ایـران
موسایی میثم(1388)، رابطه توسعه اجتماعی و توسعه اقتصادی، شماره ۲۰، (۱۱۷-۹۶)۲۲.
همتی، مارال، نواح، عبدالرضا (1400)، مطالعه کیفی عوامل موثر بر توسعه اجتماعی(شهرستان آبدانان)، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی.
وبر، ماکس (۱۳۶۹)، شهر در گذر زمان، ترجمه شیوا کاویانی، تهران، شرکت سهامی انتشار.
یو، دال سیونگ(1377)، فرهنگ سیاسی و توسعه سیاسی: مطالعه تطبیقی کره و ایران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی (دانشگاه تهران)ف ش 4، ص 181 -2.
هزار جریبی، جعفر و ارفعی مقدم، عبدالمجید (1394 )، جهانی شـدن و توسـعه اجتمـاعی ایـران در سـه دهـه گذشته بین سالهاي 1361 – 1391، مجله علمی پژوهشی مطالعات توسعه اجتماعی ایران، شـماره 2،دوره7.
Bourguignon. F.(2003) The grommth elasticity of poverty reduction:explaining heterogeneity across coutries and time periods.In:Eicher,T, Turnovsky,S. (Eds.) Ineqality and Growth. Theory and Policy Implications.The MITPress, Chicago.
J,Jiang, L.Luo, P.Xang, 2018 ,How does social development influence life expectancy? A geographically regression, Public Health, 163, 95-104.
Sophie Plagerson, Leila Patel, Tessa Hochfeld, Marnianne S. Ulriksen, 2019, Social policy in South Africa: Navigating the route to social development, world development, 113, 1-9
Watts,S, & Stener ,P.(2012) .Dping Q Methodological Reaserch.Theory, Method and Ainterpretacion. LOS ANGLES, London ,New Delci,Singaboore, Washington DC: SAGE
Deustsch, M.et al.(2006). The Handbook of Confict Resolution Theory and Prsctice, Second Edition, Sanfrancisco: Jossey-Bass, Epistemological challenges of development and its role on the contemporary social development process of Iran.