تحلیل ارتباط زیست‌پذیری و تاب‌آوری در مقیاس محلی با تأکید بر زیرساخت‌های شهری (مطالعه موردی: محله‌ی پونک تهران)

محورهای موضوعی : شهرسازی

محمد زنگنه ¹ , مهسا فرامرزی اصل ² , حسن ستاری ساربانقلی ³

1 - گروه معماری و شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز-ایران.
2 - استادیار گروه معماری و شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز-ایران. (نویسنده مسئول) [e-mail]
3 - دانشیار گروه معماری و شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/09/06 تاریخ پذیرش : 1402/10/29 تاریخ انتشار : 1402/12/09

کلید واژه: تاب‌آوری, زیست‌پذیری, زیرساخت‌های شهری, محله‌ی پونک,

چکیده مقاله :

سیستم‌های شهری در حال حاضر با چالش‌های بزرگی در ارتباط با افزایش انواع مخاطرات و اثرات آنها روبه‌رو می‌باشند. در این راستا وجود مستمر مخاطرات، طراحی شهرهای تاب‌آور و به تبع آن تحقق پایداری و زیست‌پذیری را ضروری ساخته است. با توجه به همراستایی مفاهیم تاب‌آوری و زیست‌پذیری در دست‌یابی به پایداری و کیفیت مناسب زندگی در محیط‌های شهری، هدف از پژوهش حاضر تحلیل ارتباط زیست‌پذیری و تاب‌آوری با تأکید بر زیرساخت‌های شهری در محله‌ی پونک تهران می‌باشد. روش تحقیق آمیخته (کمی-کیفی) با هدف کاربردی و ماهیت علّی-همبستگی می‌باشد که به‌منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمون‌های T-test و Pearson در نرم‌افزار SPSS و مشاهدات میدانی نگارندگان استفاده شده است. جامعه‌ی آماری تحقیق نیز شامل شهروندان 19 تا 65 ساله‌ی محله‌ی پونک تهران می‌باشد که بر اساس مدل کوکران 384 نفر به‌عنوان حجم نمونه تعیین گردیده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که وضعیت محله‌ی مورد بررسی از منظر شاخص‌های زیرساخت‌های شهری در ابعاد زیست‌پذیری و تاب‌آوری، مطلوب ارزیابی شده است. همچنین در بعد زیست‌پذیری تنها مؤلفه‌ی بهره‌مندی از فضاهای سبز و عمومی مناسب برای تفریح و تعاملات اجتماعی و در بعد تاب‌آوری دو مؤلفه‌ی دسترسی به فضاهای باز مناسب و مکان‌های اسکان موقت در زمان وقوع بحران و سازوکارهای مناسب برای حفاظت از زیرساخت‌ها و وجود طرح‌های اضطراری برای بازسازی آنها در وضعیت نامطلوب قرار دارند. از طرفی بین 6 مؤلفه‌ی زیست‌پذیری و 6 مؤلفه‌ی تاب‌آوری از منظر زیرساخت‌های شهری در محله‌ی پونک رابطه‌ی معنادار مثبت و مستقیم در سطح اطمینان 95 درصد وجود دارد. به عبارتی مطلوبیت محله از منظر زیرساخت‌های شهر زیست‌پذیر موجب ارتقاء تاب‌آوری در ابعاد سازگاری (توانایی بازگشت به عقب)، مقاومت (توانایی جذب شوک) و تغییرپذیری (قابلیت تغییر و انطباق) گردیده است.

چکیده انگلیسی:

Currently, urban systems are facing great challenges related to the increase of various risks and their effects. In this regard, the continuous existence of risks has made it necessary to design resilient cities and, as a result, achieve sustainability and livability. Considering the alignment of the concepts of resilience and livability in achieving sustainability and appropriate quality of life in urban environments, the purpose of the current research is to analyze the relationship between livability and resilience with an emphasis on urban infrastructure in Ponak neighborhood of Tehran. The research method is mixed (quantitative-qualitative) with an applied purpose and a causal-correlation nature, which was used to analyze the information from the T-test and Pearson tests in SPSS software and the authors' field observations. The statistical population of the research also includes the citizens aged 19 to 65 years of Ponak neighborhood of Tehran, which was determined as a sample size of 384 people based on Cochran's model. The findings of the research show that the condition of the investigated neighborhood has been evaluated favorably from the perspective of urban infrastructure indicators in terms of livability and resilience. Also, in the dimension of livability, the only component of benefiting from green and public spaces suitable for recreation and social interaction, and in the dimension of resilience, the two components of access to suitable open spaces and temporary accommodation places in times of crisis and appropriate mechanisms to protect infrastructure and the existence of emergency plans for reconstruction they are in a bad situation. On the other hand, there is a significant positive and direct relationship between 6 components of livability and 6 components of resilience from the point of view of urban infrastructure in Ponak neighborhood at the 95% confidence level. In other words, the desirability of the neighborhood from the perspective of livable city infrastructure has led to the improvement of resilience in the dimensions of adaptability (ability to go back), resistance (ability to absorb shock) and variability (ability to change and adapt). In this way, according to the appropriate standards of urban planning, especially in the strengthening of houses and buildings, as well as the absence of hazardous uses in the aspect of livability, the return to the past has a favorable state in Ponak neighborhood. On the other hand, according to the existing infrastructure of the neighborhood, such as easy access to the main routes of the city and the flexibility of the roads, proper access to medical centers and rescue facilities, houses and resistant infrastructures, as well as the compatibility of the land use of the resistance neighborhood and the ability to absorb shock in Ponak neighborhood is highly desirable has it. Also, any crisis and danger in human and environmental dimensions will destroy the body and existing infrastructure. However, in order to achieve the ability to change and adapt to these risks, we need flexible plans in different dimensions, especially urban infrastructure. Adaptability is desirable in Ponak neighborhood due to proper infrastructure, however, the ability to change requires spending a lot of money and time.